Σχέδιο Τραμπ για Ουκρανία: Η «νέα αρχιτεκτονική» ασφάλειας και οι επώδυνες παραχωρήσεις

Το προσχέδιο που διέρρευσε στο Axios αποκαλύπτει ένα ειρηνευτικό πλαίσιο ικανό να αναδιαμορφώσει πλήρως την ευρωατλαντική στρατηγική. Η ομάδα Τραμπ προτείνει για πρώτη φορά μια εγγύηση ασφάλειας σχεδιασμένη στα πρότυπα του Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, μια δέσμευση που θα υποχρεώνει τις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους συμμάχους να αντιμετωπίζουν μια νέα ρωσική επίθεση στην Ουκρανία ως απειλή εναντίον ολόκληρης της διατλαντικής κοινότητας. Πρόκειται για την ισχυρότερη διαβεβαίωση δυτικής προστασίας προς το Κίεβο από την αρχή του πολέμου, αλλά και για ένα κείμενο που τοποθετεί την ουκρανική ηγεσία μπροστά σε δραματικά δύσκολες αποφάσεις. Ο Αμερικανός υπουργός Στρατού, Νταν Ντρίσκολ, παρέδωσε προσωπικά στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι δύο κείμενα: ένα επίσημο σχέδιο 28 σημείων, όπου οι εγγυήσεις περιγράφονται γενικά, και ένα δεύτερο, σαφώς αναλυτικότερο, που εξηγεί τον μηχανισμό στρατιωτικής προστασίας.

Στο τελευταίο αποτυπώνεται για πρώτη φορά η θέση πως οποιαδήποτε «σημαντική, σκόπιμη και παρατεταμένη ένοπλη επίθεση» της Ρωσίας θα θεωρείται απειλή κατά της ειρήνης στην Ευρώπη και θα προκαλεί κοινή απάντηση από ΗΠΑ και Ευρωπαίους. Η απάντηση αυτή μπορεί να λάβει μορφή στρατιωτικής επέμβασης, παροχής πληροφοριών, διπλωματικών ενεργειών ή οικονομικών μέτρων. Στο κείμενο προβλέπονται θέσεις υπογραφής όχι μόνο για τις ΗΠΑ και την Ουκρανία αλλά και για την ΕΕ, το ΝΑΤΟ και τη Ρωσία, με τη Μόσχα να έχει ήδη ενημερωθεί, χωρίς να είναι σαφές αν τελικά θα απαιτηθεί η δική της υπογραφή. Η εγγύηση έχει διάρκεια δέκα ετών και μπορεί να ανανεωθεί.

Και το κόστος;

Για τον Ζελένσκι η πρόταση περιλαμβάνει μια ιστορικής σημασίας παραχώρηση: την πρώτη επίσημη δέσμευση αμερικανικής και ευρωπαϊκής προστασίας επί προεδρίας Τραμπ. Το κόστος, όμως, είναι πολιτικά εκρηκτικό. Το σχέδιο απαιτεί από την Ουκρανία να αποδεχθεί επιπλέον εδαφικές απώλειες πέρα από τα σημεία που ήδη κατέχει η Ρωσία, να αναγνωρίσει de facto τον ρωσικό έλεγχο του Ντονμπάς, να αποδεχθεί το «πάγωμα» της γραμμής στη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια, να μείνει εκτός ΝΑΤΟ και να περιορίσει τις ένοπλες δυνάμεις της σε χαμηλότερα επίπεδα από τα σημερινά. Με την ίδια πρόταση ανοίγει ο δρόμος για σταδιακή άρση των δυτικών κυρώσεων κατά της Μόσχας και για αμνηστία σε εκκρεμείς διεθνείς κατηγορίες περί εγκλημάτων πολέμου, μια διάσταση που προκαλεί έντονη οργή στο Κίεβο και βαθύ προβληματισμό σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Στο εσωτερικό των ΗΠΑ, το σχέδιο αναμένεται να συναντήσει αντιδράσεις από το στρατόπεδο του «America First», αφού για πρώτη φορά μετά από χρόνια τίθεται στο τραπέζι η πιθανότητα αμερικανικής στρατιωτικής εμπλοκής σε μελλοντικό ρωσοουκρανικό θερμό επεισόδιο. Ωστόσο, για την ομάδα Τραμπ η πρόταση αποτελεί διπλωματική επιτυχία, επειδή επιτρέπει την παύση των ενεργών επιχειρήσεων, περιορίζει το οικονομικό βάρος για την Ουάσιγκτον και δημιουργεί ένα πλαίσιο αποτροπής που δεν απαιτεί πλήρη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.

Το Κίεβο βρίσκεται πλέον μπροστά σε ένα δίλημμα που θα καθορίσει την ιστορία του. Από τη μια πλευρά υπάρχει η ευκαιρία για μια δεκαετή ομπρέλα ασφαλείας που θα δεσμεύει τη Δύση να ανταποκριθεί σε μια πιθανή μελλοντική ρωσική επίθεση. Από την άλλη, απαιτείται η αποδοχή μιας ειρήνης που παραχωρεί κρίσιμα εδάφη, αποδυναμώνει την ουκρανική διαπραγματευτική θέση και δίνει στη Ρωσία το μεγαλύτερο διπλωματικό έπαθλο από την αρχή του πολέμου. Σε αυτό το πλαίσιο, το ειρηνευτικό σχέδιο Τραμπ δεν αποτελεί απλώς μια πρόταση για παύση των εχθροπραξιών, αλλά μια προσπάθεια ανασχεδιασμού ολόκληρης της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφάλειας, με συνέπειες που θα διατρέξουν την επόμενη δεκαετία.