Ο Ντόναλντ Τραμπ στην Ουάσινγκτον: Υποδέχεται τους ηγέτες των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ υποδέχεται σήμερα για πρώτη φορά τους ηγέτες των πέντε πρώην σοβιετικών δημοκρατιών της Κεντρικής Ασίας στην Ουάσινγκτον, καθώς οι δυτικές δυνάμεις επιδιώκουν να εδραιώσουν την παρουσία τους σε αυτήν την πλούσια σε πόρους αλλά περίκλειστη περιοχή, όπου την παραδοσιακή ρωσική επιρροή ανταγωνίζεται η Κίνα. Οι πέντε χώρες της Κεντρικής Ασίας –Καζακστάν, Κιργιστάν, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν έχουν κερδίσει δημοτικότητα στη διεθνή σκηνή μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022. Αν και από τα μέσα του 19ου αιώνα έως την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991 βρίσκονταν αποκλειστικά υπό ρωσική επιρροή, πλέον προσελκύουν αυξανόμενο ενδιαφέρον, με την πρώτη σύνοδο κορυφής ΗΠΑ-Κεντρικής Ασίας να διεξάγεται 2023. Φέτος οι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και Αντόνιο Κόστα, ο πρόεδρος της Κίνας Σι Τζινπίνγκ και ο ομόλογός του της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν επισκέφθηκαν την Κεντρική Ασία τον Απρίλιο, τον Ιούνιο και τον Οκτώβριο αντίστοιχα.

Αυτές οι συναντήσεις κορυφής κατέστησαν δυνατές χάρη στη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των κρατών της Κεντρικής Ασίας, οι οποίες προσπαθούν να παρουσιαστούν ως ένα ενιαίο γεωπολιτικό μπλοκ και έχουν θέσει τέλος στις μεταξύ τους συγκρούσεις, κυρίως για τους υδάτινους πόρους. Το Πεκίνο έχει ήδη εδραιωθεί στην περιοχή με τους “Νέους Δρόμους του Μεταξιού”, ένα τεράστιο έργο υποδομών, και έχει καθιερωθεί ως ο κορυφαίος εμπορικός εταίρος των χωρών της Κεντρικής Ασίας μπροστά από την ΕΕ και τη Ρωσία. Σε επίπεδο ασφάλειας, η Μόσχα παραμένει απαραίτητη, ακόμη και αν η Κίνα και η Τουρκία παρεμβαίνουν, ενώ οι Δυτικοί, οι οποίοι διέθεταν στις αρχές της δεκαετίας του 2000 στρατιωτικές βάσεις στην περιοχή για να επιχειρούν στο Αφγανιστάν, αγωνίζονται να διατηρήσουν την επιρροή τους Τα άφθονα και σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητα αποθέματα φυσικών πόρων των χωρών της Κεντρικής Ασίας προσελκύουν το ενδιαφέρον των Βρυξελλών και της Ουάσινγκτον, οι οποίες επιδιώκουν να διαφοροποιήσουν τα αποθέματά τους σε σπάνιες γαίες και να μειώσουν την εξάρτησή τους από το Πεκίνο.

Εκτός από σπάνιες γαίες, το Καζακστάν είναι ο πρώτος παραγωγός παγκοσμίως ουρανίου, το Ουζμπεκιστάν διαθέτει άφθονο χρυσό, ενώ τα αποθέματα φυσικού αερίου του Τουρκμενιστάν είναι μεταξύ των σημαντικότερων στον κόσμο. Το Κιργιστάν και το Τατζικιστάν ανοίγουν νέα κοιτάσματα ορυκτών. Η Ρωσία διατηρεί την έντονη παρουσία της στον ενεργειακό τομέα μέσω της παροχής υδρογονανθράκων χάρη στις σοβιετικές υποδομές ή την κατασκευή πυρηνικών εγκαταστάσεων. Η περιοχή πρέπει να αντιμετωπίσει και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, που είναι πιο αισθητές εκεί σε σχέση με άλλες περιοχές του κόσμο, λόγω της έλλειψης νερού. Όμως η εξαγωγή των φυσικών πόρων των χωρών της Κεντρικής Ασίας είναι μια περίπλοκη υπόθεση. Η περιοχή αυτή, με τους μεγάλους ορεινούς όγκους και τις ερήμους, με περίπου 80 εκατ. ανθρώπους, περίκλειστη και τεράστια (4 εκατ. τετραγωνικά χιλιόμετρα, επιφάνεια σχεδόν ίση με αυτή της ΕΕ) συνορεύει με τη Ρωσία, την Κίνα, το Ιράν και το Αφγανιστάν, χώρες με δύσκολες σχέσεις με τη Δύση. Τώρα η Κεντρική Ασία προσπαθεί να ανακτήσει τον ιστορικό της ρόλο του εμπορικού σταυροδρομιού.

Για να απεξαρτηθούν από τη Μόσχα και να σπάσουν τον φυσικό τους αποκλεισμό οι χώρες της περιοχής αυξάνουν τις συνεργασίες. Τόσο το Πεκίνο όσο και οι Βρυξέλλες υποστηρίζουν την ανάπτυξη του διαδρόμου δια μέσου της Κασπίας που θα φτάνει στην Ευρώπη μέσω του Καυκάσου, παρακάμπτοντας τη Ρωσία. Οι εμπορευματικές μεταφορές μέσω της Κασπίας Θάλασσας αυξήθηκαν κατά 668% μεταξύ του 2021, πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, και του 2024, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία. Για τις ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ, η οικονομική συνεργασία έχει προτεραιότητα έναντι της προώθησης των δημοκρατικών αξιών σε αυτήν την περιοχή με αυταρχικά σε διάφορους βαθμούς καθεστώτα. Ενώ η Κεντρική Ασία ανοίγεται σε ξένες επενδύσεις και τουρίστες, πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις επισημαίνουν την επιδείνωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ ο Τύπος ελέγχεται αυστηρά. Η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί την κατάσταση “ανησυχητική”, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW) σημειώνει “την εντατικοποίηση του εκφοβισμού, της παρενόχλησης και των διώξεων εναντίον επικριτικών ακτιβιστών και δημοσιογράφων”, ενώ οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF) τοποθετούν αυτές τις χώρες στις χαμηλότερες θέσεις της κατάταξής τους.