F35 Τουρκία: Πώς ο Νετανιάχου επιχειρεί να μπλοκάρει την πώλησή τους

Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου φαίνεται πως έχει προχωρήσει σε μια συνειδητή, στρατηγικού χαρακτήρα επιλογή: να αποφεύγει κάθε δημόσια σύγκρουση με τον Ντόναλντ Τραμπ, ακόμη και όταν οι πρωτοβουλίες του Αμερικανού προέδρου συγκρούονται ευθέως με πάγιες θέσεις της ισραηλινής δεξιάς. Η επιλογή αυτή δεν αντανακλά απαραίτητα σύμπλευση απόψεων, αλλά μια ψυχρή εκτίμηση ισορροπιών και συσχετισμών ισχύος. Κατά τους περίπου έντεκα μήνες της νέας προεδρίας Τραμπ, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δεν έχει εκφράσει ούτε μία δημόσια διαφωνία με τον Λευκό Οίκο. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι πρωτοβουλίες όπως το ειρηνευτικό σχέδιο των 20 σημείων για τη Γάζα ή η «Διακήρυξη Τραμπ για τη Διαρκή Ειρήνη και Ευημερία», που υπεγράφη στο Σαρμ Ελ Σέιχ με τη συμμετοχή Αιγύπτου, Τουρκίας και Κατάρ, δύσκολα θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτές από μια ισραηλινή κυβέρνηση στην οποία πρωταγωνιστούν πρόσωπα όπως ο ίδιος ο Νετανιάχου, ο Μπεζαλέλ Σμότριτς και ο Ιταμάρ Μπεν Γκβιρ. Επισήμως, όμως, καμία ρήξη δεν καταγράφηκε. Ακόμη και οι πιο ακραίες φωνές του κυβερνητικού συνασπισμού, παρά τις επιμέρους λεκτικές αποστάσεις, δείχνουν να προκρίνουν τη διατήρηση της κυβέρνησης μέχρι τις βουλευτικές εκλογές του 2026. Έτσι, μπροστά στις κάμερες, Ουάσιγκτον και Ιερουσαλήμ εμφανίζονται ευθυγραμμισμένες.

Πίσω από τις κλειστές πόρτες, ωστόσο, η εικόνα είναι διαφορετική. Στο παρασκήνιο, η κυβέρνηση Νετανιάχου φέρεται να έχει θέσει ως απόλυτη προτεραιότητα το μπλοκάρισμα ενδεχόμενων πωλήσεων αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών F-35 σε χώρες της περιοχής, και ειδικά στην Τουρκία και –σε δεύτερο επίπεδο– στη Σαουδική Αραβία. Οι ανησυχίες της ισραηλινής ηγεσίας εντάθηκαν μετά τις συναντήσεις που είχε ο Τραμπ στον Λευκό Οίκο με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, τον Σεπτέμβριο και τον Νοέμβριο αντίστοιχα, κατά τις οποίες ο Αμερικανός πρόεδρος εμφανίστηκε ανοιχτός στο ενδεχόμενο τέτοιων πωλήσεων.

Για το Ισραήλ, το ζήτημα δεν είναι απλώς εμπορικό ή διπλωματικό, αλλά στρατηγικό. Η χώρα διατηρεί μέχρι σήμερα ένα κρίσιμο πλεονέκτημα: είναι η μοναδική στη Μέση Ανατολή που διαθέτει επιχειρησιακά F-35, γεγονός που της εξασφαλίζει αεροπορική υπεροχή. Η προοπτική να αποκτήσουν τα ίδια αεροσκάφη ανταγωνιστικές δυνάμεις, και ιδίως η Τουρκία του Ερντογάν, θεωρείται στην Ιερουσαλήμ δυνητικά αποσταθεροποιητική. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η συνάντηση που είχε ο Νετανιάχου, την 1η Δεκεμβρίου, με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Lockheed Martin, της κατασκευάστριας των F-35. Σύμφωνα με πληροφορίες, στο επίκεντρο της συζήτησης βρέθηκε το πώς μπορεί να διασφαλιστεί το «ποιοτικό στρατιωτικό πλεονέκτημα» του Ισραήλ, εάν και άλλες χώρες της περιοχής αποκτήσουν μαχητικά πέμπτης γενιάς.

Αν και επισημαίνεται συχνά ότι τα ισραηλινά F-35 είναι πιο αυτόνομα, λιγότερο εξαρτημένα από αμερικανικά συστήματα υποστήριξης και ενισχυμένα με ειδικές αναβαθμίσεις, στην πράξη αυτές οι διαφορές δεν καθησυχάζουν την ισραηλινή ηγεσία. Ένα F-35 παραμένει ένα εξαιρετικά ισχυρό όπλο, ανεξαρτήτως παραλλαγής, και στα χέρια χωρών όπως η Τουρκία θα μπορούσε να αλλάξει τους στρατιωτικούς συσχετισμούς. Δεν είναι τυχαίο ότι το Ισραήλ εμφανίζεται αποφασισμένο να μπλοκάρει ιδίως την τουρκική περίπτωση. Η Άγκυρα είχε αποβληθεί από το πρόγραμμα των F-35 το 2019, λόγω της αγοράς των ρωσικών S-400 και των κυρώσεων CAATSA. Η προοπτική επανένταξής της προκαλεί έντονη ανησυχία στην Ιερουσαλήμ, ιδίως υπό το φως των επανειλημμένων, επιθετικών δηλώσεων του Ερντογάν εναντίον του Ισραήλ.

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, ο Νετανιάχου επιχειρεί να επηρεάσει πρόσωπα του στενού περιβάλλοντος Τραμπ που θεωρεί δεκτικά στις ισραηλινές ανησυχίες: τον Τζάρεντ Κούσνερ, τον ειδικό απεσταλμένο Στιβ Γουίτκοφ, τον πρέσβη των ΗΠΑ στον ΟΗΕ Μάικ Γουόλτς, αλλά και ισχυρούς χρηματοδότες του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Παράλληλα, προσδοκά να θέσει το θέμα απευθείας στον ίδιο τον Τραμπ στη συνάντηση που αναμένεται να έχουν στα τέλη Δεκεμβρίου στη Φλόριντα. Η επίσκεψη του Μάικ Γουόλτς στο Ισραήλ στις 8 Δεκεμβρίου εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο. Εκεί, ενημερώθηκε από τον επικεφαλής της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών για τις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν, αλλά και για τους κινδύνους που, κατά το Ισραήλ, θα συνεπαγόταν η πώληση F-35 σε μια Τουρκία που δεν έχει αποκλείσει ούτε τη στρατιωτική αντιπαράθεση. Από την άλλη πλευρά, η Ουάσιγκτον επαναλαμβάνει ότι η επιστροφή της Τουρκίας στον «κύκλο» των F-35 περνά αποκλειστικά μέσα από την απομάκρυνση των S-400. Το πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό παραμένει ανοιχτό, με σενάρια που κυμαίνονται από τη μεταφορά ή αποθήκευση του συστήματος μέχρι την πώληση, την καταστροφή ή ακόμη και την επιστροφή του στη Ρωσία.