Πόλεμος στην Ουκρανία: Γερμανία και Πολωνία αντιμέτωπες με νέο κύμα προσφύγων

Η Γερμανία και η Πολωνία εξακολουθούν να αποτελούν τους βασικούς προορισμούς των Ουκρανών που εγκαταλείπουν τη χώρα τους μετά τη ρωσική εισβολή του 2022, όμως η πρόσφατη έξοδος χιλιάδων νεαρών ανδρών έχει αρχίσει να προκαλεί πολιτικές αναταράξεις και στις δύο χώρες. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, περίπου 1,2 εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν εγκατασταθεί στη Γερμανία και σχεδόν ένα εκατομμύριο στην Πολωνία. Αν και το κοινωνικό κλίμα παραμένει σε γενικές γραμμές θετικό, η αύξηση των νεοεισερχόμενων νεαρών ανδρών —ιδίως μετά τη χαλάρωση των κανόνων εξόδου από το Κίεβο— έχει φέρει στο προσκήνιο ένα νέο κύμα πολιτικής αντιπαράθεσης γύρω από τη στάση της Ευρώπης απέναντι στους Ουκρανούς πρόσφυγες. Στα τέλη Αυγούστου, ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι αποφάσισε να επιτρέψει την έξοδο από τη χώρα σε άνδρες ηλικίας 18 έως 22 ετών, που δεν έχουν ακόμη υποχρέωση στράτευσης. Η απόφαση αυτή, η οποία τροποποίησε τον νόμο που απαγόρευε έως τότε την έξοδο σε όλους τους άνδρες 18–60 ετών, οδήγησε σε εκρηκτική αύξηση των αφίξεων στην Πολωνία και τη Γερμανία.

Από τον Ιανουάριο έως τα τέλη Αυγούστου 2025, περίπου 45.300 νέοι Ουκρανοί πέρασαν τα σύνορα προς την Πολωνία, ενώ μέσα στους δύο επόμενους μήνες ο αριθμός αυτός υπερδιπλασιάστηκε, φτάνοντας τις 98.500 αφίξεις, δηλαδή περίπου 1.600 την ημέρα. Πολλοί από αυτούς συνέχισαν τη διαδρομή τους δυτικά, με τη Γερμανία να βλέπει απότομη αύξηση των εισερχόμενων ανδρών αυτής της ηλικιακής ομάδας — από 19 την εβδομάδα τον Αύγουστο σε 1.400–1.800 εβδομαδιαίως τον Οκτώβριο. Η νέα αυτή κινητικότητα έχει προκαλέσει πολιτικές αντιδράσεις. Στη Γερμανία, στελέχη του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος (CDU) του καγκελάριου Φρίντριχ Μερτς προειδοποιούν ότι η κοινωνική στήριξη προς την Ουκρανία μπορεί να υποχωρήσει, εάν οι Γερμανοί θεωρήσουν πως οι νεαροί Ουκρανοί «αποφεύγουν» τη στρατιωτική τους θητεία. «Δεν έχουμε κανένα συμφέρον να βλέπουμε νέους άνδρες να περνούν τον χρόνο τους στη Γερμανία αντί να υπερασπίζονται τη χώρα τους», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Γιούργκεν Χαρντ, βουλευτής του CDU.

Ανάλογη ρητορική υιοθετεί και η πολωνική ακροδεξιά Konfederacja, η οποία καταγγέλλει ότι η Πολωνία «δεν μπορεί να αποτελεί καταφύγιο για χιλιάδες λιποτάκτες», ενώ οι φορολογούμενοι «πληρώνουν το κόστος της απουσίας τους από το μέτωπο». Παρά το γεγονός ότι οι Ουκρανοί αποτελούν πλέον πάνω από το 6% του πολωνικού εργατικού δυναμικού, συμβάλλοντας σημαντικά στην οικονομία, οι εντάσεις εντείνονται. Ο Πολωνός πρόεδρος Κάρολ Ναβρότσκι, προερχόμενος από το συντηρητικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS), άσκησε βέτο σε νομοσχέδιο παροχής επιπλέον βοήθειας στους Ουκρανούς πρόσφυγες, υποστηρίζοντας ότι μόνο όσοι εργάζονται και πληρώνουν φόρους δικαιούνται κοινωνικά επιδόματα. Στη Γερμανία, η συζήτηση πήρε επίσης διαστάσεις, με τον Μάρκους Ζέντερ, πρωθυπουργό της Βαυαρίας και ηγέτη των Χριστιανοκοινωνιστών (CSU), να ζητά περιορισμούς στην Οδηγία Προσωρινής Προστασίας της Ε.Ε., εάν το Κίεβο δεν αναλάβει δράση για να περιορίσει τις εξόδους. «Η αλληλεγγύη μας προς την Ουκρανία παραμένει», τόνισε, «αλλά πρέπει να συνοδεύεται από υπευθυνότητα και σαφείς κανόνες».

Σήμερα, περίπου 490.000 Ουκρανοί σε ηλικία εργασίας λαμβάνουν επιδόματα μακροχρόνιας ανεργίας στη Γερμανία, γεγονός που τροφοδοτεί το αφήγημα των λαϊκιστικών κομμάτων όπως η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), η οποία προηγείται πλέον στις δημοσκοπήσεις. Καθώς η Ευρώπη μπαίνει σε νέα φάση διαχείρισης του πολέμου και των κοινωνικών του επιπτώσεων, το προσφυγικό ζήτημα αποκτά εκ νέου πολιτικό βάρος. Οι χώρες που στήριξαν περισσότερο τους Ουκρανούς βρίσκονται τώρα μπροστά σε ένα δύσκολο δίλημμα: πώς να διατηρήσουν την αλληλεγγύη τους χωρίς να επιτρέψουν την εσωτερική κοινωνική κόπωση ή την άνοδο της ξενοφοβίας.