Σβάλμπαρντ: 111 ημέρες χωρίς ήλιο

Από το απόγευμα της 29ης Οκτωβρίου, το αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ της Νορβηγίας βυθίστηκε για άλλη μια χρονιά στο απόλυτο σκοτάδι. Οι περίπου 2.500 κάτοικοι του Λονγκγιαρμπίεν, της «πρωτεύουσας» του παγωμένου αυτού τόπου, αποχαιρέτησαν τον ήλιο που δεν θα ξαναδούν για 111 ημέρες — έως τα μέσα Φεβρουαρίου, όταν θα ανατείλει ξανά πάνω από τον ορίζοντα. Το Σβάλμπαρντ, η βορειότερη κατοικημένη περιοχή της Ευρώπης, βρίσκεται κυριολεκτικά στην άκρη του κόσμου: ένας παγωμένος θύλακας ανάμεσα στη Νορβηγία και τον Βόρειο Πόλο, στο γεωγραφικό πλάτος 75° έως 81° Β. Από τα 11 νησιά του αρχιπελάγους, μόνο τρία κατοικούνται, με το Σπίτσμπεργκεν να φιλοξενεί τον μεγαλύτερο οικισμό. Το Σβάλμπαρντ είναι διάσημο για μια ιδιομορφία που μοιάζει σχεδόν μυθική: απαγορεύεται η ταφή των νεκρών, καθώς ο πάγος δεν επιτρέπει τη φυσική αποσύνθεση των σωμάτων. Οποιοσδήποτε πεθαίνει εκεί, μεταφέρεται στη νορβηγική ενδοχώρα για ταφή. Εξίσου χαρακτηριστική είναι η υποχρεωτική οπλοφορία: λόγω των πολικών αρκούδων που κυκλοφορούν ελεύθερες, οι κάτοικοι και οι τουρίστες μπορούν να μετακινούνται εκτός οικισμού μόνο με συνοδό που φέρει όπλο.

Στα σπλάχνα ενός βουνού, σε συνθήκες αιώνιας παγωνιάς, βρίσκεται η Παγκόσμια Τράπεζα Σπόρων του Σβάλμπαρντ — μια υπόγεια εγκατάσταση που φυλάσσει περισσότερους από ένα εκατομμύριο σπόρους από όλο τον πλανήτη. Δημιουργήθηκε το 2008 στο πλαίσιο της Διεθνούς Συνθήκης Γενετικών Πόρων Φυτών, ώστε να διασφαλίσει τη διατήρηση της βιοποικιλότητας σε περίπτωση φυσικών ή ανθρωπογενών καταστροφών. Το Σβάλμπαρντ ζει στους ρυθμούς δύο ακραίων εποχικών φαινομένων: του ήλιου του μεσονυκτίου, από τα τέλη Απριλίου έως τα τέλη Αυγούστου, και της πολικής νύχτας, από τις 26 Οκτωβρίου έως τις 15 Φεβρουαρίου.

Για εβδομάδες ολόκληρες δεν υπάρχει ούτε ίχνος ηλιακής ακτίνας, μόνο αχνό γαλάζιο φως που σταδιακά σβήνει. Στο Λονγκγιαρμπίεν, η νύχτα πέφτει πια από τις 3:30 το μεσημέρι και σύντομα το σκοτάδι θα καλύπτει όλο το εικοσιτετράωρο. Οι κάτοικοι προσαρμόζουν τη ζωή τους σε αυτόν τον ρυθμό: δυνατά φώτα στα σπίτια, συμπληρώματα βιταμίνης D, κοινές δραστηριότητες για να αντιμετωπίσουν την ψυχολογική επιβάρυνση της συνεχούς νύχτας.

Η Cecilia Blomdahl, Σουηδή δημιουργός περιεχομένου που ζει τα τελευταία δέκα χρόνια στο Σβάλμπαρντ με τον σύντροφό της και τον σκύλο τους, καταγράφει μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα τη μοναδική καθημερινότητα των κατοίκων. Σε βίντεο που δημοσίευσε χθες, απαθανάτισε την πρώτη ημέρα της πολικής νύχτας. «Την πρώτη εβδομάδα υπάρχει λίγο φως, μετά βυθιζόμαστε πλήρως στο σκοτάδι», ανέφερε, εξηγώντας πως το σώμα χρειάζεται χρόνο για να προσαρμοστεί. Στις εικόνες της διακρίνεται ένα τοπίο γαλάζιου λυκόφωτος, που στις 3:30 το μεσημέρι μετατρέπεται σε νύχτα. Το τελευταίο ηλιοβασίλεμα διήρκεσε μόλις δυόμισι ώρες· από εδώ και πέρα, για τρεις μήνες, ο ήλιος θα παραμένει κάτω από τον ορίζοντα. Η πολική νύχτα στο Σβάλμπαρντ δεν είναι απλώς ένα φυσικό φαινόμενο — είναι μια δοκιμασία αντοχής και πειθαρχίας, αλλά και μια υπενθύμιση της δύναμης του ανθρώπου να προσαρμόζεται ακόμη και στις πιο ακραίες συνθήκες του πλανήτη. Για τους κατοίκους, κάθε επιστροφή του ήλιου τον Φεβρουάριο δεν είναι απλώς μια ανατολή· είναι η αρχή μιας νέας χρονιάς φωτός.