Σχέδιο ΗΠΑ για Γάζα: Η απόφαση του ΟΗΕ που αλλάζει το τοπίο στη Μέση Ανατολή

Με μία απόφαση που χαρακτηρίστηκε ορόσημο, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ενέκρινε τη Δευτέρα το ειρηνευτικό σχέδιο του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για τη Γάζα, παρέχοντας για πρώτη φορά νομική διεθνή κάλυψη στο όραμα της αμερικανικής κυβέρνησης για τη μετάβαση από την κατάπαυση του πυρός στην ανοικοδόμηση της Λωρίδας, έπειτα από δύο χρόνια πολέμου. Η απόφαση εγκρίθηκε με δεκατρείς ψήφους υπέρ και καμία κατά, ενώ Ρωσία και Κίνα επέλεξαν την αποχή, γεγονός που επέτρεψε την υιοθέτηση της απόφασης και ερμηνεύτηκε ως ένδειξη ότι οι πιέσεις και η στήριξη πολλών αραβικών και μουσουλμανικών χωρών έπαιξαν καταλυτικό ρόλο.

Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, που είχαν βρεθεί σε διπλωματική απομόνωση μέσα στον ΟΗΕ εξαιτίας της σταθερής στήριξης στο Ισραήλ κατά τη διάρκεια του πολέμου, η έγκριση της πρότασης αποτέλεσε σημαντική ανατροπή. Το σχέδιο προβλέπει τη δημιουργία Διεθνούς Δύναμης Σταθεροποίησης, η οποία θα αναλάβει την είσοδο στη Γάζα, την αποστρατιωτικοποίηση των ένοπλων οργανώσεων, την καταστροφή στρατιωτικών υποδομών και τη διαχείριση της Λωρίδας για το μεταβατικό διάστημα. Την εποπτεία της διαδικασίας αναμένεται να έχει ένα νέο όργανο, το Συμβούλιο Ειρήνης, του οποίου η σύνθεση δεν έχει ακόμη αποσαφηνιστεί, ενώ το κείμενο ενσωματώνει και το εικοσαήμερο σχέδιο κατάπαυσης του πυρός του Αμερικανού προέδρου.

Ο Αμερικανός πρέσβης στον ΟΗΕ, Μάικ Γουόλτζ, περιέγραψε τη Γάζα ως «κόλαση επί Γης» και χαρακτήρισε την απόφαση «σανίδα σωτηρίας», ευχαριστώντας τα μέλη του Συμβουλίου για τη στήριξή τους. Ο Ντόναλντ Τραμπ, σχολιάζοντας στη Truth Social, μίλησε για μια «απίστευτη ψηφοφορία», δήλωσε ότι θα προεδρεύσει ο ίδιος του Συμβουλίου Ειρήνης και ευχαρίστησε Ρωσία και Κίνα, υποστηρίζοντας ότι η εξέλιξη αυτή «θα φέρει περαιτέρω ειρήνη σε όλο τον κόσμο». Παρά την έγκριση, η απόφαση άφησε αρκετές χώρες με σοβαρές επιφυλάξεις. Ρωσία και Κίνα υποστήριξαν ότι απείχαν επειδή το κείμενο παραμένει ασαφές σχετικά με τους όρους λειτουργίας του Συμβουλίου Ειρήνης και τις εγγυήσεις για την παλαιστινιακή αυτοδιάθεση. Η Μόσχα μάλιστα είχε προωθήσει δική της πρόταση, ζητώντας ρητή αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους και ένωση Δυτικής Όχθης και Γάζας υπό την Παλαιστινιακή Αρχή. Μετά την ψηφοφορία, ο Ρώσος πρέσβης Βασίλι Νεμπένζια χαρακτήρισε τη μέρα «θλιβερή» και την απόφαση «γορίλα στο σακί», κατηγορώντας τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι άσκησαν υπερβολικές πιέσεις στα υπόλοιπα μέλη.

Παρά τις αντιρρήσεις, πολλές χώρες επέλεξαν να υπερψηφίσουν προκειμένου να μη χαθεί η πολιτική δυναμική, να αποφευχθεί μια νέα αναζωπύρωση του πολέμου και να ανοίξει επιτέλους ο δρόμος για ουσιαστική ανθρωπιστική βοήθεια. Η στάση χωρών όπως η Αίγυπτος, η Ιορδανία, το Κατάρ, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Τουρκία, η Ινδονησία και το Πακιστάν, επηρέασε καθοριστικά τις ισορροπίες. Ο πρέσβης της Αλγερίας Αμάρ Μπεντζάμα, ως ο μοναδικός αραβικός εκπρόσωπος στο Συμβούλιο, ευχαρίστησε τον Τραμπ για την προσωπική του εμπλοκή, αλλά προειδοποίησε ότι η ειρήνη δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς δικαιοσύνη για τους Παλαιστινίους και χωρίς προοπτική κρατικής υπόστασης.

Οι αβεβαιότητες σχετικά με την εφαρμογή της απόφασης παραμένουν πολλές. Στη Γάζα συνεχίζονται ισραηλινές επιχειρήσεις, στα κατεχόμενα σημειώνονται νέες εστίες βίας, ενώ παραμένει ασαφές πώς ακριβώς η διεθνής δύναμη θα αντιμετωπίσει τους μαχητές της Χαμάς, που εξακολουθούν να διαθέτουν οπλισμό. Ακόμη και οι χώρες που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στρατεύματα, όπως η Αίγυπτος, η Τουρκία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Ινδονησία, εμφανίζονται εξαιρετικά επιφυλακτικές ως προς το ενδεχόμενο σύγκρουσης με Παλαιστινίους εντός της Λωρίδας, φοβούμενες αντιδράσεις στο εσωτερικό τους. Αυτή άλλωστε ήταν και η βασική αιτία για την οποία οι ΗΠΑ επιδίωξαν τη σφραγίδα του ΟΗΕ, ώστε η παρουσία των στρατιωτικών δυνάμεων να μην εκληφθεί ως κατοχή.

Παράλληλα, η ισραηλινή ηγεσία επαναλαμβάνει ότι η αποστρατιωτικοποίηση της Χαμάς αποτελεί προϋπόθεση για κάθε μελλοντικό σχέδιο. Ο Ισραηλινός πρέσβης Ντάνι Ντάνον ξεκαθάρισε ότι «δεν θα υπάρξει μέλλον στη Γάζα όσο η Χαμάς έχει όπλα», ενώ ο πρωθυπουργός Νετανιάχου έσπευσε να υπογραμμίσει ότι η χώρα του εξακολουθεί να αντιτίθεται στην προοπτική παλαιστινιακού κράτους. Η απόφαση του ΟΗΕ προβλέπει τη δημιουργία ταμείου ανασυγκρότησης της Γάζας με τη συμμετοχή της Παγκόσμιας Τράπεζας, καθώς και την ανάληψη της εποπτείας της Λωρίδας από το Συμβούλιο Ειρήνης έως το τέλος του 2027. Η καθημερινή διοίκηση της Γάζας θα περάσει σε μια τεχνοκρατική επιτροπή Παλαιστινίων, ενώ η διεθνής δύναμη θα συνεργάζεται με Ισραήλ και Αίγυπτο στην εκπαίδευση της παλαιστινιακής αστυνομίας, την προστασία αμάχων, τη φύλαξη συνόρων και την ασφάλεια ανθρωπιστικών διαδρόμων. Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες χαιρέτισε την απόφαση ως «ουσιαστικό βήμα», καλώντας όλες τις πλευρές να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους και να μετατρέψουν τη διπλωματική ώθηση σε άμεσα πρακτικά αποτελέσματα μέσα στο πεδίο.