Σχέδιο Τραμπ για Ουκρανία: Κλιμακώνεται η διπλωματική πίεση

Σε μια εξαιρετικά φορτισμένη συγκυρία για την ουκρανική κυβέρνηση, ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι παρέλαβε από τις Ηνωμένες Πολιτείες το προσχέδιο ενός νέου ειρηνευτικού πλάνου, το οποίο, σύμφωνα με πληροφορίες, συντάχθηκε σε στενή συνεννόηση με την ομάδα του Ντόναλντ Τραμπ. Το Κίεβο αναγνωρίζει ότι το κείμενο δεν απορρίπτεται, ενώ ο Ουκρανός πρόεδρος αναμένεται να έχει απευθείας επικοινωνία με τον Τραμπ μέσα στις επόμενες ημέρες, αναζητώντας διπλωματικά περιθώρια σε μια περίοδο αυξημένων πιέσεων. Το προοίμιο αυτής της εξέλιξης είχε δοθεί εδώ και εβδομάδες, με διαρροές περί αμερικανορωσικών διαβουλεύσεων και «ανεπίσημων» ανταλλαγών θέσεων για μια κατάπαυση του πυρός που θα μπορούσε να επανεκκινήσει τις διαπραγματεύσεις. Η ουκρανική προεδρία δήλωσε ότι είναι έτοιμη να εξετάσει τις «βασικές αρχές» του σχεδίου, επιμένοντας πως η χώρα «αναζητά την ειρήνη από την πρώτη στιγμή της εισβολής» και στηρίζει κάθε πρόταση που μπορεί να οδηγήσει σε πραγματικό τερματισμό των εχθροπραξιών. Παράλληλα υπενθύμισε ότι είχε από νωρίς χαιρετίσει τη γενική φιλοσοφία των πρωτοβουλιών Τραμπ για τον τερματισμό της αιματοχυσίας.

Η παράδοση του προσχεδίου στις ουκρανικές αρχές έρχεται σε μια στιγμή όπου το Κίεβο βρίσκεται αντιμέτωπο με πολλαπλές κρίσεις. Στο μέτωπο, οι ουκρανικές δυνάμεις υποχωρούν σε αρκετές περιοχές, ιδίως στην ανατολική Ουκρανία, όπου η Ρωσία εντείνει τις επιθέσεις της. Η καθημερινότητα των πολιτών επιβαρύνεται από νέους βομβαρδισμούς, εκτεταμένες ζημιές στο ενεργειακό δίκτυο και αυξανόμενες απώλειες αμάχων. Το τελευταίο, φονικότερο πλήγμα σημειώθηκε την Τετάρτη: μια επιδρομή σε πολυκατοικία προκάλεσε τουλάχιστον 26 θανάτους, ενώ δεκάδες άνθρωποι αγνοούνται. Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση δοκιμάζεται από σκάνδαλο διαφθοράς που έχει οδηγήσει ήδη δύο υπουργούς εκτός κυβέρνησης, δημιουργώντας πολιτικό ρήγμα σε μια περίοδο όπου η εθνική συνοχή είναι στρατηγικής σημασίας.

Σκεπτικισμός και αντιδράσεις στην Ευρώπη

Ενώ το Κίεβο δείχνει διατεθειμένο να εξετάσει το πλαίσιο των αμερικανικών προτάσεων, η Ευρώπη εμφανίζεται ιδιαίτερα επιφυλακτική. Πολλές κυβερνήσεις φοβούνται ότι η ουκρανική πλευρά ωθείται, έμμεσα ή άμεσα, σε συμβιβασμούς που αγγίζουν τα όρια της συνθηκολόγησης. Σύμφωνα με διεθνή πρακτορεία, οι πληροφορίες που κυκλοφορούν αναφέρουν πως το σχέδιο περιλαμβάνει απαιτήσεις για πρόσθετες εδαφικές παραχωρήσεις προς τη Ρωσία και περιορισμούς στην ουκρανική στρατιωτική ισχύ. Για την πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών, οι όροι αυτοί αποτελούν «καρδιά» του αδιεξόδου και όχι λύση: μετατόπιση των συνόρων υπό στρατιωτική πίεση και επιβολή αποστρατιωτικοποίησης θεωρούνται βήματα που θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν ολόκληρη την ήπειρο. Στις Βρυξέλλες, οι δηλώσεις των Ευρωπαίων υπουργών Εξωτερικών ήταν προσεκτικές αλλά απολύτως σαφείς. Ο Γάλλος Ζαν-Νοέλ Μπαρό υπενθύμισε πως «η ειρήνη πρέπει να στηρίζεται στην κυριαρχία και όχι στην υποχώρηση», τονίζοντας ότι οποιαδήποτε λύση προϋποθέτει την ελεύθερη συναίνεση των Ουκρανών. Ο Πολωνός Ράντοσλαβ Σικόρσκι μίλησε ακόμη πιο ευθέως, υπογραμμίζοντας ότι «το θύμα του πολέμου δεν μπορεί να αποδεχθεί τους όρους του επιτιθέμενου».

Ιδιαίτερο βάρος είχαν οι δηλώσεις της Κάγια Κάλας, επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, η οποία ξεκαθάρισε πως η πίεση πρέπει να ασκηθεί στη Μόσχα, όχι στο Κίεβο. «Δεν έχουμε δει καμία κίνηση από τη ρωσική πλευρά που να δείχνει πρόθεση ειρηνικής λύσης», δήλωσε. «Δεν μπορεί η Ευρώπη να υποστηρίξει μια ειρήνη επιβεβλημένη με τη βία». Η αμερικανική κυβέρνηση, από την πλευρά της, κρατά χαμηλούς τόνους. Ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο παραδέχτηκε ότι καταρτίζονται «διάφορες ιδέες» που θα μπορούσαν να ανοίξουν δρόμο σε μια διαρκή ειρήνη, κάνοντας λόγο για «δύσκολες αλλά αναγκαίες παραχωρήσεις και από τις δύο πλευρές», χωρίς όμως να μπει σε λεπτομέρειες. Παράλληλα, στο Κίεβο έφτασε υψηλόβαθμη αμερικανική στρατιωτική αποστολή. Ο αρχηγός των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων, Ολεξάντρ Σίρσκι, φέρεται να τόνισε στους Αμερικανούς αξιωματούχους ότι η Ουκρανία μπορεί να διαπραγματευτεί μόνο από θέση ασφάλειας – και αυτό προϋποθέτει ενίσχυση της αντιαεροπορικής άμυνας, δυνατότητα χτυπημάτων σε βάθος και σταθεροποίηση της πρώτης γραμμής.

Καθώς ο πόλεμος μπαίνει στο τέταρτο χειμερινό του στάδιο, η Μόσχα συνεχίζει να κερδίζει βήμα προς βήμα έδαφος. Οι ρωσικές δυνάμεις προσεγγίζουν την κατάληψη της Ποκρόβσκ, ενός από τους σημαντικότερους σιδηροδρομικούς κόμβους της ανατολικής Ουκρανίας, γεγονός που θα αποτελέσει μια από τις πιο σημαντικές επιτυχίες της Ρωσίας από τις αρχές του 2024. Σήμερα, η Ρωσία ελέγχει περίπου το 20% του ουκρανικού εδάφους και δηλώνει ότι οποιαδήποτε κατάπαυση του πυρός απαιτεί επιπλέον εδαφικές παραχωρήσεις και μόνιμη ουδετερότητα της Ουκρανίας. Αιτήματα που το Κίεβο εξακολουθεί να θεωρεί «κόκκινες γραμμές».

Με τη διαπραγμάτευση να κινείται πλέον σε πολυεπίπεδο πεδίο – στρατιωτικό, διπλωματικό, πολιτικό – η ουκρανική κυβέρνηση καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στην ανάγκη για άμεση ανακούφιση και στη διατήρηση της ανεξαρτησίας και της ασφάλειας της χώρας. Η Ευρώπη, από την άλλη, προετοιμάζεται για έναν δύσκολο χειμώνα γεμάτο αβεβαιότητα, αναζητώντας κοινή στάση απέναντι σε ένα σχέδιο που θα μπορούσε να καθορίσει το μέλλον της ηπείρου. Το μόνο βέβαιο είναι ότι οι επόμενες ημέρες θα αποδειχθούν κρίσιμες, καθώς το Κίεβο, η Ουάσιγκτον και οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αναζητούν έναν δρόμο ειρήνης που δεν θα ισοδυναμεί με υποταγή – και που θα μπορέσει, μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια πολέμου, να γίνει πραγματικά βιώσιμη λύση.