Rafale Ουκρανία: Μια “ιστορική” υπογραφή με δύσκολη χρηματοδότηση

Η συμφωνία που ανακοίνωσαν στο Παρίσι ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και ο Εμανουέλ Μακρόν για την προμήθεια εκατό Rafale παρουσιάστηκε από τον ουκρανό πρόεδρο ως μια στιγμή ιστορικής σημασίας, περισσότερο για το μήνυμα παρά για την άμεση πρακτική της επίδραση. Η τελετή στην αεροπορική βάση Villacoublay φρόντισε να δώσει εικόνα τελετουργικής σύμπλευσης: σημαίες στοιχισμένες, στρατιωτικοί σχηματισμοί και μια τελετουργική υπογραφή που προοριζόταν να καταγραφεί ως ευρωπαϊκή δήλωση αποφασιστικότητας απέναντι στη Μόσχα. Παρότι το κείμενο που υπεγράφη δεν έχει τη δεσμευτική ισχύ ενός ολοκληρωμένου συμβολαίου, το Παρίσι φρόντισε να του προσδώσει πολιτική βαρύτητα. Γάλλοι αξιωματούχοι μίλησαν ανοιχτά για ένα μήνυμα που απευθύνεται στο Κρεμλίνο, θέλοντας να καταστήσουν σαφές ότι η Ευρώπη δεν πρόκειται να αφεθεί σε μια λογική αδράνειας ή κόπωσης όσον αφορά την ουκρανική άμυνα. Η κίνηση αυτή, ωστόσο, συναντά την αμείλικτη πραγματικότητα της παραγωγικής δυναμικότητας: η Dassault Aviation κατασκευάζει σήμερα μόνο δύο Rafale τον μήνα και έχει ήδη συσσωρευμένες παραγγελίες σχεδόν 240 αεροσκαφών από τρίτες χώρες. Ακόμη και με αύξηση του ρυθμού παραγωγής, οι παραδόσεις προς την Ουκρανία δεν μπορεί να θεωρηθούν κοντινή υπόθεση. Το Κίεβο γνωρίζει ότι η Πολεμική του Αεροπορία χρειάζεται εκσυγχρονισμό μέσα σε συνθήκες πολέμου, γεγονός που καθιστά τη συμφωνία περισσότερο δέσμευση μακράς πνοής και λιγότερο άμεσο επιχειρησιακό όφελος.

Η οικονομική πλευρά της υπόθεσης είναι εξίσου περίπλοκη. Ένα πλήρως εξοπλισμένο Rafale φτάνει περίπου τα 130 εκατομμύρια ευρώ, ανεβάζοντας το ύψος της συνολικής σύμβασης στα 13 δισεκατομμύρια, πριν καν υπολογιστούν τα έξοδα συντήρησης, ανταλλακτικών και μακρόχρονης εκπαίδευσης. Η Ευρώπη καλείται να αποφασίσει με ποιο τρόπο θα καλυφθεί αυτό το χρηματοδοτικό βάρος, με δύο επιλογές να συζητούνται εντονότερα. Από τη μία, ο μηχανισμός SAFE προσφέρει μια μορφή δανειοδότησης που επιμερίζει το κόστος σε βάθος δεκαετίας. Από την άλλη, επανέρχεται η εξαιρετικά ευαίσθητη πρόταση αξιοποίησης των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, ύψους περίπου 140 δισ. ευρώ, πρόταση που απαιτεί ένα σταθερό νομικό πλαίσιο, ικανό να αντέξει ενδεχόμενες δικαστικές προσφυγές και πολιτικές αντιδράσεις. Η επιλογή του χρηματοδοτικού δρόμου θα αποτελέσει, στην πραγματικότητα, μια απόφαση με ευρωπαϊκή βαρύτητα: θα αποκαλύψει αν η Ε.Ε. είναι έτοιμη να διαβεί το πολιτικό κατώφλι που συνεπάγεται η χρήση ρωσικών πόρων για την ενίσχυση της ουκρανικής άμυνας.

Στο πολιτικό επίπεδο, ο Μακρόν επιδιώκει να ενισχύσει τον ρόλο της Γαλλίας ως κεντρικού ευρωπαϊκού εγγυητή της ασφάλειας της Ουκρανίας, ιδιαίτερα σε μια συγκυρία όπου η στάση της Ουάσιγκτον παρουσιάζει αστάθεια. Η αγορά των Rafale εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική που θέλει τη Γαλλία να ενισχύει τόσο την αμυντική της βιομηχανία όσο και το αποτύπωμά της στον ευρωπαϊκό αμυντικό σχεδιασμό. Για το Κίεβο, τα γαλλικά μαχητικά λειτουργούν ως βεβαίωση πως, παρά τις δυσκολίες στο μέτωπο, η Ευρώπη επιμένει να επενδύει στη μακροπρόθεσμη επιβίωση και ανασυγκρότηση των ουκρανικών αεροπορικών δυνατοτήτων.

Το σύμφωνο Ζελένσκι–Μακρόν ξεπερνά, ωστόσο, το ζήτημα των μαχητικών. Περιλαμβάνει οπλικά συστήματα που ενισχύουν την άμυνα σε πολλαπλά επίπεδα, από πυραυλικά συστήματα μέχρι drones και κατευθυνόμενες βόμβες, προσδίδοντας στην Ουκρανία έναν ρόλο-κλειδί στη γραμμή άμυνας της Ευρώπης απέναντι σε ενδεχόμενη ρωσική κλιμάκωση. Το μήνυμα που θέλει να στείλει η Ε.Ε. είναι ότι η στήριξη προς το Κίεβο δεν αποτελεί παροδική αντίδραση, αλλά δομικό στοιχείο της νέας ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφάλειας.

Το αποτέλεσμα είναι μια συμφωνία που λειτουργεί περισσότερο ως πολιτικό ορόσημο παρά ως άμεση ενίσχυση της στρατιωτικής ισχύος της Ουκρανίας. Η ουκρανική ηγεσία κερδίζει χρόνο και διεθνή επιβεβαίωση, ενώ η Γαλλία παρουσιάζεται ως δύναμη που αναλαμβάνει πρωτοβουλίες στη στιγμή που η Ευρώπη το χρειάζεται. Ωστόσο, η επιτυχία της συμφωνίας θα κριθεί σε επίπεδο πρακτικής υλοποίησης: από το αν η παραγωγή θα μπορέσει να επιταχυνθεί, από το αν οι παραδόσεις θα ξεκινήσουν προτού η πίεση της Μόσχας δημιουργήσει νέες τετελεσμένες καταστάσεις, και κυρίως από το αν η Ευρώπη θα καταφέρει να καταλήξει σε έναν αξιόπιστο μηχανισμό χρηματοδότησης. Μέχρι τότε, η συμφωνία θα παραμένει ένα γεγονός υψηλού συμβολισμού και εξίσου υψηλών προσδοκιών, με τη μετάβασή της από την πολιτική σκηνή στο πεδίο της πραγματικής ισχύος να αποτελεί την πιο δύσκολη δοκιμασία.