ΝΑΤΟ – Ρωσία: “Καμπανάκι κινδύνου” και από την Πολωνία

Οι δηλώσεις υψηλόβαθμων Ευρωπαίων αξιωματούχων συγκλίνουν πλέον σε έναν κοινό άξονα: ότι η ασφάλεια της ηπείρου βρίσκεται σε μια από τις πιο ασταθείς στιγμές των τελευταίων δεκαετιών. Μετά την ηχηρή προειδοποίηση του Γερμανού υπουργού Άμυνας, Μπόρις Πιστόριους, ο οποίος έκρινε πως το φετινό καλοκαίρι ίσως αποδειχθεί «το τελευταίο ειρηνικό» για την Ευρώπη, ήρθε να προστεθεί μια ακόμη εξίσου ανησυχητική τοποθέτηση, αυτή τη φορά από την Πολωνία. Ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου της Πολωνίας, στρατηγός Βίσλαβ Κούκουλα, μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό Jedynka, περιέγραψε τη χώρα του ως κράτος που βρίσκεται ήδη μέσα σε μια «προπολεμική κατάσταση». Η τοποθέτηση αυτή, προσεκτικά διατυπωμένη αλλά βαριά σε νοήματα, στόχευε να αποτυπώσει μια πραγματικότητα που, όπως υποστήριξε, δεν προσιδιάζει σε συμβατικό πόλεμο αλλά σε «υβριδικό περιβάλλον» όπου ο αντίπαλος επιδιώκει τη διάβρωση της κρατικής συνοχής.

Ο Πολωνός στρατηγός εξήγησε ότι οι υπηρεσίες πληροφοριών εντοπίζουν εδώ και καιρό δραστηριότητες που έχουν σκοπό να κλονίσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών προς την κυβέρνηση, τις δυνάμεις ασφαλείας και τους θεσμούς. Πρόκειται, όπως είπε, για μια μορφή ασύμμετρων ενεργειών που δεν εκδηλώνονται απαραίτητα στο στρατιωτικό μέτωπο, αλλά στο πεδίο της ψυχολογικής πίεσης και της πολιτικής αποσταθεροποίησης. Η συζήτηση αυτή πυροδοτήθηκε εκ νέου όταν ο Κούκουλα κλήθηκε να σχολιάσει τις δηλώσεις του Αμερικανού υπουργού Άμυνας, Πιτ Χέγσεθ, ο οποίος παρομοίασε τη σημερινή διεθνή κατάσταση με τα ιστορικά ορόσημα του 1939 και του 1981. Η αναλογία αυτή βρήκε τον Πολωνό στρατηγό σύμφωνο. Όπως δήλωσε, πρόκειται για «εύστοχη σύγκριση», με το κρίσιμο ερώτημα να αφορά τη στάση της ίδιας της Ευρώπης και το αν μπορεί να αποτρέψει μια ενδεχόμενη επιθετικότητα ή, αντίθετα, να την ενθαρρύνει από αδυναμία.

Ο Κούκουλα υπογράμμισε ότι ο όρος «προπολεμική περίοδος» δεν είναι πρωτόγνωρος για την ευρωπαϊκή ιστορία· ακόμη και ο Ψυχρός Πόλεμος, είπε, υπήρξε ουσιαστικά μια τέτοια κατάσταση συνεχούς έντασης. Το ζητούμενο, κατά τον ίδιο, είναι ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζεται μια χώρα αυτή την περίοδο — χτίζοντας μηχανισμούς αποτροπής, ενισχύοντας τις αμυντικές της δυνατότητες και διασφαλίζοντας ότι η κοινωνία της παραμένει ψύχραιμη και ανθεκτική. Ο ίδιος επιχείρησε ταυτόχρονα να καθησυχάσει το κοινό, τονίζοντας ότι η Πολωνία «δεν είναι ανυπεράσπιστη». Διαθέτει, όπως είπε, πλήρες φάσμα μέσων για να απαντήσει σε απειλές, είτε συμμετρικές είτε ασύμμετρες, και είναι έτοιμη να αντιδράσει σε κάθε απόπειρα υπονόμευσης.

Οι δηλώσεις του στρατηγού ακολούθησαν ένα επεισόδιο που η πολωνική κυβέρνηση χαρακτήρισε εξαιρετικά σοβαρό. Ο πρωθυπουργός, Ντόναλντ Τουσκ, έκανε λόγο για «άνευ προηγουμένου πράξη δολιοφθοράς» αναφερόμενος στην έκρηξη που σημειώθηκε σε σιδηροδρομική γραμμή που συνδέει τη Βαρσοβία με το Λούμπλιν και αποτελεί βασική αρτηρία προς την Ουκρανία. Το συμβάν πυροδότησε υποψίες για στοχευμένη παρέμβαση, με τον υπουργό Εξωτερικών της Ουκρανίας, Αντρίι Σιμπίχα, να αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο να πρόκειται για ακόμη μία ρωσική υβριδική ενέργεια σχεδιασμένη για «να δοκιμάσει τις αντιδράσεις».

Το κλίμα που διαμορφώνεται σε Γερμανία και Πολωνία αναδεικνύει μια βαθύτερη ανησυχία: ότι η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα νέο περιβάλλον ασφαλείας όπου το όριο ανάμεσα στην ειρήνη και την ένταση καθίσταται ολοένα και πιο ασαφές. Δεν πρόκειται απαραίτητα για κήρυξη πολέμου αλλά για μια συνεχή δοκιμή αντοχών, θεσμών και κοινωνικής συνοχής — ένα είδος υβριδικής πίεσης που απαιτεί από κυβερνήσεις και πολίτες να λειτουργούν με αυξημένη εγρήγορση. Σε αυτό το πλαίσιο, οι προειδοποιήσεις των δύο αξιωματούχων μοιάζουν να λειτουργούν ως σήματα προς τους συμμάχους: τη στιγμή που η Ρωσία επιδιώκει να επεκτείνει το πεδίο επιρροής της και να αποσταθεροποιήσει γειτονικές χώρες, η αποτελεσματική αποτροπή δεν είναι μόνο ζήτημα στρατιωτικής ισχύος, αλλά και ετοιμότητας ολόκληρων κοινωνιών. Η Ευρώπη, όπως προκύπτει, καλείται να διαχειριστεί μια περίοδο εντάσεων που μπορεί να μην εκδηλώνεται με την παραδοσιακή μορφή σύγκρουσης, αλλά που διαμορφώνει ήδη το στρατηγικό της μέλλον.