Influencers Κίνα: Τίτλοι σπουδών, αυστηροί έλεγχοι και ένα νέο μοντέλο ψηφιακής ευθύνης

Η Κίνα, μια χώρα που εδώ και χρόνια διαμορφώνει τον δικό της σκληρό κώδικα στην ψηφιακή εποχή, κάνει ακόμη ένα βήμα προς την πλήρη πειθαρχία του διαδικτυακού λόγου. Σε μια αγορά με πάνω από ένα δισεκατομμύριο χρήστες και αδιανόητους όγκους εμπορικής δραστηριότητας, οι αρχές αποφάσισαν ότι η επιρροή πρέπει πλέον να συνοδεύεται από αποδείξεις επάρκειας. Όποιος μιλά για υγεία, εκπαίδευση, οικονομία ή νομικά ζητήματα δεν θα μπορεί πια να ανεβάζει αναρτήσεις βασιζόμενος στη δημοφιλία του. Θα χρειάζεται πτυχίο, άδεια άσκησης επαγγέλματος ή επίσημη πιστοποίηση. Η απαίτηση ενεργοποιήθηκε στα τέλη Οκτωβρίου 2025 από την Αρχή Κυβερνοασφάλειας της χώρας, η οποία μετέφερε στις πλατφόρμες την ευθύνη ελέγχου των δικαιολογητικών. Το νομικό πλαίσιο μπορεί να διατυπώνεται με διαφορετικό τρόπο ανάμεσα στα διεθνή μέσα, ωστόσο η κατεύθυνση είναι κοινή: ο δημόσιος λόγος πάνω σε ευαίσθητες θεματικές παύει να είναι ζώνη ελεύθερου σχολιασμού. Θα επιτρέπεται μόνο σε όσους μπορούν να αποδείξουν την ειδίκευσή τους.

Το νέο καθεστώς δεν εμφανίστηκε ξαφνικά. Από το 2022 η Κίνα είχε ήδη ξεκινήσει να επιβάλλει πιο σκληρούς όρους διαχείρισης λογαριασμών. Παραβάσεις που άλλοτε θεωρούνταν «παρεξηγήσεις» αντιμετωπίστηκαν πια ως τιμωρητέες πράξεις, με πλατφόρμες υποχρεωμένες να κατεβάζουν περιεχόμενο και να κλείνουν προφίλ. Το 2024 ο στόχος μετατοπίστηκε στην επίδειξη πλούτου: δημιουργοί που παρουσίαζαν υπερβολικές καταναλωτικές συμπεριφορές θεωρήθηκαν ότι ενισχύουν κοινωνικές ανισότητες και δημιουργούν τοξική κουλτούρα γύρω από την επιτυχία. Έτσι, οι πλατφόρμες κλήθηκαν να περιορίσουν ένα ολόκληρο είδος περιεχομένου. Το 2025 ακολούθησε η εκστρατεία για «υγιές κλίμα» στα social media. Δεν ήταν ζήτημα ευγενικής συμπεριφοράς, αλλά μια συνολική θεώρηση ότι ο διαδικτυακός κόσμος διαμορφώνει τη συναισθηματική κατάσταση της κοινωνίας. Η Κίνα αποφάσισε να προστατεύσει το κοινό από ροές περιεχομένου που παρήγαγαν μόνιμη αρνητικότητα, ένταση και επιθετικότητα. Με αυτά τα δεδομένα, η απαίτηση για πτυχία σε σοβαρά αντικείμενα ήταν το επόμενο λογικό βήμα.

Όσοι θέλουν να δημοσιεύουν αναλύσεις ή συμβουλές σε κλάδους όπως υγεία, οικονομία, εκπαίδευση και δίκαιο θα πρέπει να τεκμηριώνουν τις γνώσεις τους. Οι πλατφόρμες Douyin, Weibo και Bilibili έχουν αναλάβει να συγκεντρώνουν, να ελέγχουν και να πιστοποιούν τα στοιχεία των δημιουργών. Αν κάτι δεν είναι επαρκώς τεκμηριωμένο, αποσύρεται. Επαναλαμβανόμενες παραβάσεις οδηγούν σε αναστολή λογαριασμού. Το σκεπτικό της κυβέρνησης είναι σαφές: σε μια ψηφιακή αγορά όπου η επιρροή μεταφράζεται άμεσα σε χρήμα, η παραπληροφόρηση θεωρείται οικονομικός και κοινωνικός κίνδυνος. Οι χρήστες της Κίνας περνούν καθημερινά πολλές ώρες online, ενώ μόνο το live commerce του 2023 άγγιξε σχεδόν τα 5 τρισεκατομμύρια γιουάν σε αξία συναλλαγών. Με τέτοιους όγκους, η κυβέρνηση θεωρεί αυτονόητο πως η ευθύνη δεν μπορεί να είναι χαλαρή.

Οι εταιρείες που συνεργάζονται με influencers υποχρεώνονται πλέον να αναθεωρήσουν τις στρατηγικές τους. Η αναγνωρισιμότητα δεν αρκεί. Χρειάζονται πρόσωπα με βιογραφικό, όχι μόνο με απήχηση. Η διαδικασία επιλογής γίνεται πιο αργή και αυστηρή, με συμβόλαια που ζητούν αποδείξεις σπουδών και φακέλους προσόντων. Η γνώση αποκτά μεγαλύτερη εμπορική αξία από τη δημοφιλία. Για τους δημιουργούς περιεχομένου, ειδικά όσους ασχολούνται με lifestyle θεματολογία, το τοπίο παραμένει πιο χαλαρό. Όμως όσοι επιθυμούν να σχολιάζουν σοβαρά ζητήματα πρέπει πλέον να ανταγωνίζονται ειδικούς. Ο χώρος στενεύει, αλλά η ανάγκη για αξιόπιστους δημιουργούς αυξάνεται. Εκπαιδευτικά ιδρύματα και οργανισμοί πιστοποίησης αποκτούν ξαφνικά πρωταγωνιστικό ρόλο στην ψηφιακή οικονομία.

Η νέα πολιτική δημιούργησε έντονες συζητήσεις στην κινεζική κοινή γνώμη. Πολλοί χρήστες υποδέχτηκαν θετικά το μέτρο, θεωρώντας ότι προστατεύει το κοινό από την ημιμάθεια και τους αυτοσχέδιους «ειδικούς». Άλλοι όμως προειδοποιούν ότι η Κίνα κινδυνεύει να χάσει πολύτιμες ανεξάρτητες φωνές – ανθρώπους με εμπειρική γνώση, οι οποίοι δεν διαθέτουν πτυχία αλλά έχουν συμβάλει ουσιαστικά στη δημόσια συζήτηση. Οι επικριτές τονίζουν ότι ο νέος μηχανισμός ελέγχου παραχωρεί υπερβολική δύναμη στις αρχές και στις πλατφόρμες, που μπορούν να αποφασίζουν αυθαίρετα ποιος έχει «δικαίωμα» να μιλήσει. Το δίλημμα είναι ξεκάθαρο: προστασία από την παραπληροφόρηση ή περιορισμός της πολυφωνίας;

Αν και καμία άλλη χώρα δεν φαίνεται έτοιμη να υιοθετήσει άμεσα τέτοιου είδους μέτρα, η κινεζική κίνηση ανοίγει παγκόσμια συζήτηση. Σε ένα περιβάλλον όπου οι influencers επηρεάζουν αγορές, πολιτικές αποφάσεις και την καθημερινή συμπεριφορά εκατομμυρίων ανθρώπων, η γραμμή ανάμεσα στη γνώμη και στην «παρουσίαση πληροφοριών» γίνεται όλο και πιο λεπτή. Αν η Κίνα λειτουργήσει —όπως συχνά συμβαίνει— ως πρόδρομος μιας μελλοντικής τάσης, δεν αποκλείεται αρκετές χώρες να επανεξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τη δύναμη των δημιουργών περιεχομένου. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η επόμενη ημέρα του διαδικτυακού λόγου στην Κίνα θα είναι πιο περιορισμένη, πιο τεκμηριωμένη και πιο ελεγχόμενη. Το αν αυτό θα ωφελήσει την ποιότητα της πληροφόρησης ή θα επιβάλει νέες μορφές σιωπής, θα το δείξει ο χρόνος.