ΕΛΤΑ κλείσιμο: Στο στόχαστρο η διοίκηση, σε αδιέξοδο το Μαξίμου

Η «ανάκριση» που υπέστη η διοίκηση των Ελληνικών Ταχυδρομείων από βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας εξελίχθηκε σε πολιτική έκρηξη. Σε μια τετράωρη τηλεδιάσκεψη της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, το σχέδιο για το κλείσιμο 204 καταστημάτων βρέθηκε στο επίκεντρο πρωτοφανούς αμφισβήτησης. Από άκρη σε άκρη της χώρας, «γαλάζιοι» βουλευτές ύψωσαν τη φωνή τους, ζητώντας αναστολή του προγράμματος και αφήνοντας ανοιχτό ακόμη και το ενδεχόμενο παραίτησης της διοίκησης. «Πάρτε το πίσω», ήταν η φράση που επαναλήφθηκε με ένταση, μετατρέποντας μια τεχνική συζήτηση σε πολιτική ανταρσία.

Στο τραπέζι συμμετείχαν ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημήτρης Παπαστεργίου, οι επικεφαλής των ΕΛΤΑ και εκπρόσωποι του Υπερταμείου. Από την πρώτη στιγμή, ο Νίκος Παναγιωτόπουλος έθεσε το πλαίσιο: «Δεν είμαστε τεχνοκρατία, είμαστε κοινοβουλευτική δημοκρατία». Η φράση συμπύκνωσε το κλίμα δυσπιστίας που επικράτησε. Οι βουλευτές έθεσαν θέμα πολιτικής νομιμοποίησης, κατηγορώντας τη διοίκηση ότι λαμβάνει αποφάσεις χωρίς θεσμική διαβούλευση και χωρίς κοινωνική ευαισθησία. Ο Δημήτρης Μαρκόπουλος κατήγγειλε ότι το σχέδιο αυτό ακυρώνει το κοινωνικό αποτύπωμα των μέτρων της ΔΕΘ, ενώ ο Θόδωρος Καράογλου έκανε λόγο για «αιφνιδιασμό» και έλλειψη ενημέρωσης της Κοινοβουλευτικής Ομάδας. Παρόμοιες ενστάσεις διατύπωσαν η Φωτεινή Αραμπατζή, η Μαρία Συρεγγέλα και ο Μίλτος Χρυσομάλλης, οι οποίοι μίλησαν για τεχνοκρατικό μανδύα που καλύπτει πολιτική αμηχανία και για προνομιακές αμοιβές στελεχών τη στιγμή που κλείνουν ταχυδρομεία σε χωριά και νησιά.

Η διοίκηση των ΕΛΤΑ αντέτεινε πως οι περικοπές είναι αναγκαίες για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του οργανισμού και για την αποφυγή κυρώσεων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού. Η απάντηση, όμως, δεν έπεισε κανέναν. Οι βουλευτές τόνισαν ότι η καθολική υπηρεσία δεν είναι εμπορικό προϊόν αλλά δημόσιο αγαθό, ζητώντας συγκεκριμένα στοιχεία για τις ζημίες, τα έσοδα, τις ιδιωτικοποιήσεις κομματιών της courier δραστηριότητας και τη χρηματοδότηση από το Δημόσιο. Η απαίτηση για πλήρη διαφάνεια έμεινε χωρίς σαφείς αριθμούς, ενώ το πολιτικό μήνυμα ήταν καθαρό: χωρίς κοινωνική νομιμοποίηση, καμία αναδιάρθρωση δεν μπορεί να προχωρήσει.

Η υπόθεση παίρνει ευρύτερη διάσταση. Το κλείσιμο των ταχυδρομείων σε ορεινούς δήμους, νησιά και απομακρυσμένες κοινότητες πλήττει τη συνοχή της περιφέρειας και εκθέτει το αφήγημα της κυβέρνησης περί ψηφιακού κράτους με κοινωνική εγγύτητα. Οι κάτοικοι των μικρών τόπων, οι ηλικιωμένοι, οι αγρότες και οι επαγγελματίες εξαρτώνται καθημερινά από τις υπηρεσίες των ΕΛΤΑ για συντάξεις, επιδόματα, πληρωμές και συναλλαγές με το Δημόσιο. Το πολιτικό κόστος είναι εμφανές: μετά την υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ, η αναστάτωση στα ΕΛΤΑ προστίθεται σε ένα σκηνικό κόπωσης και δυσφορίας στη βάση της ΝΔ.

Ο διευθύνων σύμβουλος των ΕΛΤΑ, Γρηγόρης Σκλήκας, βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα. Παρά την αρχική στήριξη που είχε λάβει από κυβερνητικά στελέχη, η πίεση που ασκείται πλέον είναι ασφυκτική. Το Μέγαρο Μαξίμου καλείται να επιλέξει μεταξύ τριών δρόμων: προσωρινού παγώματος και επανασχεδιασμού του προγράμματος με κοινωνικά κριτήρια, αναθεώρησης της στρατηγικής με περιορισμένες περικοπές και αντισταθμιστικά μέτρα (όπως κινητές μονάδες ή συνεργασία με δήμους και ΚΕΠ) ή αλλαγής ηγεσίας στον οργανισμό με δέσμευση για διαφάνεια και καθολική κάλυψη.

Οι επόμενες ημέρες θα είναι κρίσιμες. Οι Επιτροπές Οικονομικών και Παραγωγής & Εμπορίου της Βουλής συνεδριάζουν με στόχο να αποσαφηνιστεί η γραμμή της κυβερνητικής πλειοψηφίας. Ήδη αρκετοί βουλευτές έχουν προειδοποιήσει ότι δεν θα παράσχουν πολιτική στήριξη εάν δεν υπάρξει άμεση αναδίπλωση. Η κυβερνητική πειθαρχία δοκιμάζεται όχι σε ιδεολογικό επίπεδο, αλλά στην πράξη: στην καθημερινότητα των πολιτών, εκεί όπου κρίνεται η αξιοπιστία κάθε πολιτικής επιλογής.

Παράλληλα, στο παρασκήνιο, κυβερνητικές πηγές περιγράφουν με μελανά χρώματα την οικονομική κατάσταση του οργανισμού. «Η αναδιάρθρωση του δικτύου δεν είναι επιλογή, αλλά όρος επιβίωσης», αναφέρουν, σημειώνοντας πως αν δεν περιοριστούν οι ζημίες, τα ΕΛΤΑ δεν θα αντέξουν οικονομικά μέχρι το τέλος του έτους. Παρά την τρίμηνη παράταση που δόθηκε στη λειτουργία 158 καταστημάτων, θεωρείται σχεδόν βέβαιο πως μετά τη λήξη της προθεσμίας θα οδηγηθούν σε οριστικό κλείσιμο. Η κυβέρνηση αναγνωρίζει το πρόβλημα, αλλά υπογραμμίζει πως η δομή του δικτύου είναι πλέον δυσβάσταχτη. Το μεγαλύτερο κόστος, όπως λένε στελέχη του Υπερταμείου, δεν αφορά τα ενοίκια ή τη συντήρηση, αλλά τις δαπάνες προσωπικού.

Σύμφωνα με τα οικονομικά στοιχεία, το Δημόσιο οφείλει στα ΕΛΤΑ περίπου 46,7 εκατομμύρια ευρώ για την τετραετία 2020–2023, ποσό που προκύπτει από την υποχρηματοδότηση της καθολικής υπηρεσίας. Η ΕΕΤΤ έχει εγκρίνει μεγαλύτερα ποσά, αλλά η εκταμίευση απαιτεί έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διαδικασία που καθυστερεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα ΕΛΤΑ εισέπραξαν 15 εκατομμύρια ευρώ ετησίως την τελευταία τετραετία, έναντι εγκεκριμένων κονδυλίων που κυμαίνονταν από 18 έως 26 εκατομμύρια. Αυτή η διαφορά έχει επιβαρύνει σημαντικά τη ρευστότητα του οργανισμού, την ώρα που η επιστολική δραστηριότητα καταρρέει σε όλη την Ευρώπη. Η τάση, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, είναι η σταδιακή χαλάρωση των κανόνων καθολικής υπηρεσίας, καθώς πολλές χώρες –όπως η Γερμανία και η Δανία– έχουν ήδη εγκαταλείψει το μοντέλο του κρατικού φορέα.

Στην Ελλάδα, όμως, τα ΕΛΤΑ εξακολουθούν να αποτελούν τον βασικό σύνδεσμο μεταξύ πολιτών και κράτους, ιδίως στην περιφέρεια. Σήμερα, περίπου το 85% των ηλικιωμένων εξακολουθεί να λαμβάνει τη σύνταξή του μέσω του αγροτικού ταχυδρόμου, ενώ οι περισσότερες συναλλαγές –από πληρωμές λογαριασμών έως καταθέσεις– πραγματοποιούνται στα φυσικά καταστήματα. Το σχέδιο της διοίκησης προβλέπει την ενίσχυση του αγροτικού ταχυδρόμου με ψηφιακά εργαλεία, ώστε να μπορεί να πραγματοποιεί εισπράξεις και συναλλαγές επί τόπου, αντικαθιστώντας εν μέρει το παραδοσιακό κατάστημα. Παράλληλα, εξετάζεται νέο πρόγραμμα εθελουσίας εξόδου για μόνιμο προσωπικό, αντίστοιχο με εκείνο του 2020 που είχε κοστίσει 112 εκατομμύρια ευρώ.

Η διοίκηση πίστεψε ότι, όπως το 2023, η νέα φάση κλεισιμάτων θα περάσει αθόρυβα. Αυτή τη φορά, όμως, η κοινωνική βάση αντέδρασε σφοδρά: δήμοι πρότειναν να καλύψουν οι ίδιοι τα λειτουργικά έξοδα των τοπικών καταστημάτων, ενώ το πολιτικό προσωπικό της ΝΔ αρνήθηκε να σηκώσει το βάρος μιας απόφασης που αγγίζει τις πιο ευαίσθητες ομάδες. Το θέμα έχει πλέον ξεφύγει από το στενό πλαίσιο μιας επιχειρησιακής αναδιάρθρωσης. Είναι δοκιμασία διακυβέρνησης – ένα crash test για το πώς ισορροπεί η κυβέρνηση ανάμεσα στη δημοσιονομική πειθαρχία και την κοινωνική συνοχή.

Το Μαξίμου βρίσκεται τώρα ενώπιον μιας δύσκολης επιλογής. Μπορεί να επιμείνει στο σχέδιο, διακινδυνεύοντας πολιτική φθορά, ή να αναδιπλωθεί, δίνοντας το μήνυμα ότι η κοινωνική πίεση παραμένει η ισχυρότερη δύναμη. Σε κάθε περίπτωση, η υπόθεση των ΕΛΤΑ απέδειξε ότι οι αριθμοί δεν αρκούν για να κυβερνήσεις μια χώρα. Γιατί πίσω από κάθε ταχυδρομείο που κλείνει, υπάρχει ένας χάρτης ανθρώπων, σχέσεων και καθημερινότητας που δεν μετριέται σε ισολογισμούς.