Τιμές τροφίμων Ευρώπη: Ποιες χώρες πληρώνουν περισσότερο και γιατί

Τα τρόφιμα παραμένουν μία από τις μεγαλύτερες και πιο σταθερές δαπάνες για τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά. Κατά μέσο όρο, σχεδόν το 12% των συνολικών εξόδων στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατευθύνεται στο καθημερινό καλάθι, ενώ σε ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης το ποσοστό αυτό φτάνει ή και ξεπερνά το 20%. Η εικόνα, ωστόσο, διαφέρει δραματικά από χώρα σε χώρα. Ο δείκτης επιπέδου τιμών τροφίμων της Eurostat επιτρέπει μια συγκρίσιμη αποτύπωση του κόστους ζωής. Αν θεωρηθεί ότι το «μέσο» ευρωπαϊκό καλάθι τροφίμων κοστίζει 100 ευρώ, τότε κάθε χώρα τοποθετείται πάνω ή κάτω από αυτό το σημείο αναφοράς, αποκαλύπτοντας τις πραγματικές αποκλίσεις. Στην πιο οικονομική πλευρά της κατάταξης βρίσκεται η Βόρεια Μακεδονία, όπου το ίδιο καλάθι κοστίζει περίπου 73 ευρώ, δηλαδή σχεδόν 30% λιγότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ. Αντίθετα, στην κορυφή της ακρίβειας βρίσκεται η Ελβετία, με κόστος που ξεπερνά τα 160 ευρώ για το ίδιο σύνολο προϊόντων.

1 στους 3 βγαίνει ραντεβού όχι προς αναζήτηση συντρόφου αλλά για το δωρεάν γεύμα

Σουβλάκι από… χρυσό: Σε ποια πόλη πλησιάζει τα 6 ευρώ

Η εικόνα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι λιγότερο άνιση. Η Ρουμανία καταγράφει τις χαμηλότερες τιμές τροφίμων μεταξύ των κρατών-μελών, με το καλάθι να διαμορφώνεται κοντά στα 75 ευρώ. Στον αντίποδα, το Λουξεμβούργο εμφανίζεται ως η ακριβότερη χώρα της ΕΕ, με τιμές περίπου 26% υψηλότερες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ιδιαίτερα ακριβές παραμένουν και οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών. Μετά την Ελβετία, η Ισλανδία και η Νορβηγία συμπληρώνουν την πρώτη τριάδα της ακρίβειας, γεγονός που συνδέεται τόσο με το υψηλό κόστος εργασίας όσο και με τη δομή των αγορών τους. Αν και δεν ανήκουν στην ΕΕ, οι χώρες αυτές συμμετέχουν σε μεγάλο βαθμό στην ενιαία αγορά, διατηρώντας παράλληλα αυξημένο εθνικό έλεγχο στη φορολογία και τις πολιτικές τιμολόγησης.

Στη δυτική και βόρεια Ευρώπη, οι τιμές τροφίμων είναι γενικά υψηλότερες από τον μέσο όρο. Η Δανία, η Ιρλανδία, η Γαλλία, η Αυστρία και η Μάλτα συγκαταλέγονται στις χώρες όπου το κόστος ξεπερνά σταθερά το ευρωπαϊκό σημείο αναφοράς. Η Ελλάδα, από την πλευρά της, κινείται επίσης πάνω από τον μέσο όρο, καταλαμβάνοντας θέση στη μέση της κατάταξης, με το καλάθι να κοστίζει λίγο πάνω από 105 ευρώ. Αντίθετα, η Νοτιοανατολική Ευρώπη και τα Δυτικά Βαλκάνια εμφανίζουν τις χαμηλότερες τιμές. Πέρα από τη Βόρεια Μακεδονία και τη Ρουμανία, χώρες όπως η Τουρκία, η Βουλγαρία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Μαυροβούνιο διατηρούν σαφώς φθηνότερο κόστος τροφίμων. Ακόμη και κράτη που βρίσκονται κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, όπως η Σερβία και η Αλβανία, παραμένουν ελαφρώς οικονομικότερα.

Ανάμεσα στις μεγάλες οικονομίες της Ευρώπης, η εικόνα είναι μικτή. Η Γερμανία και η Ιταλία κινούνται οριακά πάνω από τον μέσο όρο, ενώ η Ισπανία ξεχωρίζει ως πιο προσιτή, με τιμές περίπου 5% χαμηλότερες. Στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, πολλές χώρες εξακολουθούν να διατηρούν τιμές κοντά ή κάτω από το ευρωπαϊκό επίπεδο, παρά τις αυξήσεις των τελευταίων ετών. Οι διαφορές αυτές δεν είναι τυχαίες. Όπως επισημαίνουν οικονομολόγοι, καθοριστικό ρόλο παίζουν το κόστος παραγωγής, η ένταξη στις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες και η ευπάθεια κάθε οικονομίας σε εξωγενείς κρίσεις. Κατά την περίοδο της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία, οι μικρότερες και πιο ανοιχτές οικονομίες επηρεάστηκαν δυσανάλογα από τις αυξήσεις στην ενέργεια και τις αγροτικές εισροές, μεταφέροντας το κόστος στον τελικό καταναλωτή.

Ιδιαίτερη σημασία έχει και το ποσοστό του εισοδήματος που δαπανάται για τρόφιμα. Σε χώρες χαμηλότερου εισοδήματος, όπου το φαγητό απορροφά μεγάλο μέρος του οικογενειακού προϋπολογισμού, ακόμη και μικρές αυξήσεις τιμών έχουν δυσανάλογα βαριές κοινωνικές συνέπειες. Αντίθετα, στις πλουσιότερες οικονομίες, όπου οι δαπάνες για τρόφιμα αποτελούν μικρότερο κομμάτι του εισοδήματος, η πίεση είναι πιο ήπια. Τέλος, σημαντικό ρόλο παίζουν οι μισθοί και η φορολογία. Οι χώρες με υψηλά εισοδήματα τείνουν να έχουν ακριβότερα τρόφιμα, καθώς το κόστος εργασίας στη γεωργία, τη μεταποίηση και το λιανεμπόριο ενσωματώνεται στις τελικές τιμές. Παράλληλα, οι διαφορές στους συντελεστές ΦΠΑ και στις καταναλωτικές συνήθειες –όπως η προτίμηση σε βιολογικά ή επώνυμα προϊόντα– ενισχύουν περαιτέρω το χάσμα. Συνολικά, οι τιμές των τροφίμων στην Ευρώπη δεν αντικατοπτρίζουν μόνο την αγοραστική δύναμη, αλλά και το οικονομικό μοντέλο κάθε χώρας. Και όσο οι διεθνείς κρίσεις συνεχίζουν να επηρεάζουν την παραγωγή και τις αλυσίδες εφοδιασμού, το χάσμα αυτό δύσκολα θα κλείσει σύντομα.