Ποινικές διώξεις για χρέη: «Δεύτερη ευκαιρία» μετά την πτώχευση

Τέλος σε ένα καθεστώς πολυετούς οικονομικής και ποινικής «ασφυξίας» για χιλιάδες επιχειρηματίες και επαγγελματίες φέρνει νέα νομοθετική ρύθμιση του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, η οποία ενσωματώθηκε στο νομοσχέδιο για τα Ιδρύματα και τις Σχολάζουσες Κληρονομιές και τίθεται σε ισχύ από τη Δευτέρα 15 Δεκεμβρίου 2025. Η νέα διάταξη αλλάζει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο το κράτος αντιμετωπίζει την πτώχευση, αποσυνδέοντας οριστικά την οικονομική αποτυχία από την ποινική τιμωρία και θεμελιώνοντας, στην πράξη, την έννοια της «δεύτερης ευκαιρίας». Με την προσθήκη του άρθρου 198Α στον νόμο 4738/2020, από τη στιγμή που εκδίδεται δικαστική απόφαση πτώχευσης ή ο οφειλέτης εγγράφεται στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Φερεγγυότητας, αναστέλλονται αυτομάτως όλες οι ποινικές διώξεις που σχετίζονται με χρέη προς την Εφορία και τον ΕΦΚΑ. Η ρύθμιση αφορά τόσο τη μη καταβολή οφειλών προς το Δημόσιο όσο και τις ληξιπρόθεσμες ασφαλιστικές εισφορές.

Ακόμη πιο καθοριστική είναι η πρόβλεψη ότι, εφόσον ολοκληρωθεί επιτυχώς η διαδικασία της πτώχευσης και ο οφειλέτης απαλλαγεί νόμιμα από τα χρέη του –συνήθως εντός ενός έως τριών ετών– το αξιόποινο εξαλείφεται οριστικά. Τα αδικήματα διαγράφονται από το ποινικό μητρώο, κλείνοντας έναν κύκλο που, μέχρι σήμερα, μπορούσε να καταδιώκει έναν επαγγελματία εφ’ όρου ζωής. Όπως επισήμανε ο υπουργός Κυριάκος Πιερρακάκης κατά τη συζήτηση του νόμου στη Βουλή, πρόκειται για μια συνειδητή πολιτική επιλογή: «Το κράτος παύει να ποινικοποιεί την οικονομική δυσκολία και δίνει πραγματική δεύτερη ευκαιρία σε όσους λύγισαν από τις συνθήκες». Παράλληλα, ο νέος νόμος εισάγει έναν μηχανισμό έγκαιρης παρέμβασης για επαγγελματίες και επιχειρήσεις που βρίσκονται σε τροχιά οικονομικού εκτροχιασμού, πριν φτάσουν στο σημείο της πτώχευσης.

Μέσω πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και με τη διαχείριση της Κοινωνίας της Πληροφορίας, θα χορηγούνται δωρεάν vouchers σε επιχειρηματίες που εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο αφερεγγυότητας. Τα vouchers θα καλύπτουν το κόστος εξειδικευμένης υποστήριξης από πιστοποιημένους συμβούλους, οι οποίοι θα αναλαμβάνουν να χαράξουν ρεαλιστικά σχέδια εξυγίανσης και επαναφοράς στη βιωσιμότητα. Κομβικό ρόλο θα παίζει ο «Μηχανισμός Έγκαιρης Προειδοποίησης», ένα σύστημα παρακολούθησης οικονομικών δεικτών που θα εντοπίζει πρόδρομα σημάδια κινδύνου. Όταν ενεργοποιείται το σήμα κινδύνου, ο επαγγελματίας θα μπορεί να υποβάλει αίτηση μέσω ειδικής ψηφιακής πλατφόρμας και να λάβει άμεσα υποστήριξη.

Για πρώτη φορά, το κράτος αναγνωρίζει θεσμικά ότι η υπερχρέωση δεν είναι μόνο λογιστικό ή νομικό πρόβλημα. Το πρόγραμμα προβλέπει και κάλυψη υπηρεσιών ψυχολογικής υποστήριξης, καθοδήγησης και mentoring, αναγνωρίζοντας το ψυχικό βάρος, το άγχος και την εξάντληση που συνοδεύουν τη μακροχρόνια οικονομική πίεση. Η φιλοσοφία της ρύθμισης είναι ολιστική: δεν αρκεί η ρύθμιση των αριθμών, αν δεν μπορεί ο άνθρωπος πίσω από την επιχείρηση να σταθεί ξανά όρθιος και να εφαρμόσει ένα νέο σχέδιο χωρίς να καταρρεύσει στην πρώτη δυσκολία.

Ρυθμίσεις για ευάλωτους οφειλέτες

Ο νόμος περιλαμβάνει και τεχνικές διατάξεις για ευάλωτους οφειλέτες που λαμβάνουν κρατική συνεισφορά για την κύρια κατοικία τους. Εφόσον ένας δικαιούχος επιλέξει να ενταχθεί στον Εξωδικαστικό Μηχανισμό Ρύθμισης Οφειλών και υπογράψει νέα σύμβαση που διασώζει την κατοικία του, η προηγούμενη επιδότηση διακόπτεται αυτομάτως. Η πρόβλεψη αυτή αποτρέπει τη διπλή επιδότηση και προστατεύει τον οφειλέτη από μελλοντικές απαιτήσεις επιστροφής χρημάτων, όταν παύει να ισχύει ο λόγος για τον οποίο χορηγήθηκε η αρχική ενίσχυση. Συνολικά, το νέο πλαίσιο σηματοδοτεί μια βαθιά αλλαγή στη σχέση κράτους και οφειλέτη. Η πτώχευση παύει να είναι ισόβια καταδίκη και μετατρέπεται σε θεσμικά ελεγχόμενη επανεκκίνηση. Το μήνυμα είναι σαφές: η αποτυχία δεν τιμωρείται, αλλά αντιμετωπίζεται, αρκεί να υπάρχει διαφάνεια, συνέπεια και πρόθεση επανόρθωσης.