Μετρητά… τέλος: Τι δείχνει η νέα μελέτη του ΙΟΒΕ

Τη δεύτερη ταχύτερη εξάπλωση της χρήσης καρτών πληρωμών στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 καταγράφει η Ελλάδα στη δεκαετία 2015-2024, σύμφωνα με νέα μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών. Η μελέτη, με τίτλο «Ηλεκτρονικές πληρωμές στην Ελλάδα: μία δεκαετία ταχείας εξάπλωσης», αποτυπώνει τη σταδιακή υποχώρηση της χρήσης μετρητών, αλλά και τη διαφοροποιημένη ένταση των ηλεκτρονικών πληρωμών ανά κατηγορία συναλλαγών, αναδεικνύοντας παράλληλα τη σταθερή συμβολή τους στη βελτίωση της φορολογικής συμμόρφωσης. Σύμφωνα με τα ευρήματα, η εξάπλωση των ηλεκτρονικών πληρωμών συνεχίστηκε με αμείωτη ένταση και μετά την πανδημία, διατηρώντας τη θετική της επίδραση στα δημόσια έσοδα. Η χρήση καρτών διευρύνθηκε συστηματικά μετά το 2014, ως αποτέλεσμα μιας σειράς παραγόντων, όπως η επιβολή κεφαλαιακών περιορισμών, η εφαρμογή διαδοχικών νομοθετικών παρεμβάσεων για την προώθηση των ηλεκτρονικών πληρωμών, η υγειονομική κρίση, αλλά και διοικητικά μέτρα, όπως η διασύνδεση των τερματικών POS με την ΑΑΔΕ το 2024.

Η ταχύτητα με την οποία επεκτάθηκε η χρήση καρτών στην Ελλάδα την περίοδο 2015-2024 κατατάσσει τη χώρα στη δεύτερη θέση μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ. Ενδεικτικά, την περίοδο 2014-2024 η σωρευτική αύξηση των συναλλαγών με κάρτες ήταν εντυπωσιακή, καθώς ο αριθμός των συναλλαγών αυξήθηκε περίπου 25 φορές και η αξία τους περίπου 10 φορές. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στις αλλαγές των καταναλωτικών συνηθειών. Οι διαδικτυακές πληρωμές ενισχύθηκαν αισθητά τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά την πανδημία. Η αναλογία ηλεκτρονικών συναλλαγών εξ αποστάσεως έναντι συναλλαγών με φυσική παρουσία μεταβλήθηκε σημαντικά, φτάνοντας πλέον περίπου στο ένα προς δύο. Παράλληλα, οι καταναλωτές χρησιμοποιούν τις κάρτες για μικρότερης αξίας συναλλαγές σε φυσικά καταστήματα, ενώ οι διαδικτυακές αγορές χαρακτηρίζονται από υψηλότερη μέση αξία.

Σημειώνεται ότι το 2022 η συνολική αξία των εγχώριων πληρωμών με ελληνικές κάρτες ξεπέρασε για πρώτη φορά το αντίστοιχο σύνολο των αναλήψεων μετρητών, με τη μεταξύ τους αναλογία να παραμένει έκτοτε σχετικά ισορροπημένη. Αν και η χρήση ψηφιακών πληρωμών με φυσική παρουσία είναι εντονότερη στις αγορές αγαθών, η μεγαλύτερη αύξηση των τελευταίων ετών καταγράφεται στις υπηρεσίες, περιορίζοντας το σχετικό χάσμα. Πάνω από το 40% των ηλεκτρονικών πληρωμών αφορά πλέον υπηρεσίες, έναντι λιγότερο από 20% το 2015, σε μια περίοδο κατά την οποία οι υπηρεσίες αντιστοιχούν σε περίπου 45% της συνολικής καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών. Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η επίδραση των ηλεκτρονικών πληρωμών στα φορολογικά έσοδα. Η ανάλυση για τις 27 χώρες της ΕΕ δείχνει ότι η αυξημένη χρήση καρτών και το χαμηλότερο μερίδιο αναλήψεων μετρητών συνδέονται με μικρότερες απώλειες εσόδων από ΦΠΑ. Στην Ελλάδα, η θετική αυτή σχέση φαίνεται να ενισχύθηκε περαιτέρω το 2024, μετά τη διασύνδεση των POS με τις φορολογικές αρχές. Η συμβολή της επέκτασης των πληρωμών με κάρτες στα έσοδα από ΦΠΑ για το 2024 εκτιμάται σε τουλάχιστον 400 εκατ. ευρώ, καθώς κάθε 10 ευρώ νέων δαπανών με κάρτα αντιστοιχούσαν, κατά μέσο όρο, σε περίπου 0,5 ευρώ προηγουμένως αδήλωτων εσόδων.

Η ανάλυση ανά κλάδο δείχνει ότι περίπου το 40% της αξίας των πληρωμών με κάρτα εξακολουθεί να πραγματοποιείται σε σούπερ μάρκετ, πρατήρια καυσίμων και λογαριασμούς κοινής ωφέλειας. Την ίδια στιγμή, σημαντική αύξηση της χρήσης καρτών καταγράφεται σε υπηρεσίες όπως η εστίαση, οι παραγγελίες εξ αποστάσεως και οι υπηρεσίες στοιχημάτων, ιδίως μετά την εφαρμογή στοχευμένων μέτρων. Παρά την πρόοδο, η Ελλάδα εξακολουθούσε το 2023 να παρουσιάζει το 14ο υψηλότερο «κενό» ΦΠΑ στην ΕΕ. Αν και η χρήση καρτών σε σχέση με την ιδιωτική κατανάλωση πλησιάζει πλέον τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, η χώρα παραμένει στη 19η θέση μεταξύ των 27 κρατών-μελών, λόγω χαμηλής διείσδυσης των ηλεκτρονικών πληρωμών σε ορισμένες κατηγορίες συναλλαγών.