Μείωση φοροδιαφυγής ΦΠΑ: Κάτω από 10% το κενό το 2024 – Πρωταθλήτρια η Ελλάδα στην ΕΕ

Η Ελλάδα καταγράφει εντυπωσιακή πρόοδο στη μείωση της φοροδιαφυγής, με το κενό στην είσπραξη του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας να εκτιμάται ότι έχει ήδη υποχωρήσει κάτω από το 10% για το 2024. Πρόκειται για εξέλιξη χωρίς προηγούμενο, καθώς για πρώτη φορά το λεγόμενο «κενό ΦΠΑ», όπως υπολογίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, κινείται σε επίπεδα ίσα ή χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Τα στοιχεία αυτά αποτυπώνονται στη νέα έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο “VAT gap in Europe Report 2025”, η οποία δείχνει ότι η χώρα εξοικονομεί πλέον περίπου 2,7 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση. Τα επιπλέον αυτά έσοδα προκύπτουν αποκλειστικά από τον περιορισμό της φοροδιαφυγής στον ΦΠΑ, χωρίς καμία αύξηση φορολογικών συντελεστών.

Ιστορική υποχώρηση του κενού ΦΠΑ

Σύμφωνα με τα ευρήματα της έκθεσης, το 2023 το κενό ΦΠΑ στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στο 11,4%, μειωμένο από το 12,4% του 2022 και αισθητά χαμηλότερο από το 24% που καταγραφόταν το 2019. Μέσα σε μία πενταετία, η μείωση φτάνει το 55%, δηλαδή 12,6 ποσοστιαίες μονάδες. Την ίδια χρονιά, οι απώλειες ΦΠΑ στη χώρα προσέγγισαν τον πανευρωπαϊκό μέσο όρο, ο οποίος διαμορφώθηκε στο 9,5%. Αντίθετα, έως το 2019 η Ελλάδα κατέγραφε υπερδιπλάσιο ποσοστό απωλειών, με 24% έναντι 11,1% της Ευρωπαϊκή Ένωση. Για το 2024, τα πρώτα προκαταρκτικά στοιχεία δείχνουν ότι το ποσοστό απωλειών στην είσπραξη ΦΠΑ περνά σε μονοψήφια επίπεδα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το τοποθετεί στο 9%, χαμηλότερα από τον μέσο όρο της τελευταίας διετίας στην ΕΕ, καταγράφοντας συνολική πτώση 15 ποσοστιαίων μονάδων ή σχεδόν 60% σε σύγκριση με το 2019.

Πρωτιά της Ελλάδας στη μείωση του VAT gap

Με βάση την ανάλυση των στοιχείων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την περίοδο 2019-2023, η Ελλάδα αναδεικνύεται πρωταθλήτρια στη μείωση του κενού ΦΠΑ στην εξαετία 2019-2024. Οι χώρες με τις μεγαλύτερες μειώσεις στο κενό ΦΠΑ από το 2019 είναι η Ελλάδα με μείωση 12,7 ποσοστιαίων μονάδων, ακολουθούμενη από την Ουκρανία με 11 ποσοστιαίες μονάδες έως το 2021, την Τσεχία με 6,6 μονάδες, την Αυστρία με 5,8 μονάδες και την Ολλανδία με 4,2 μονάδες. Σημαντικές μειώσεις καταγράφουν επίσης η Κροατία, η Σλοβενία, η Ουγγαρία και η Κύπρος.

Εφόσον συνυπολογιστεί και η προκαταρκτική εκτίμηση για το 2024, η Ελλάδα εμφανίζει ακόμη μεγαλύτερο άλμα, με το κενό ΦΠΑ να μειώνεται από 24% το 2019 στο 9% το 2024. Η συνολική πτώση κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες τοποθετεί τη χώρα σαφώς πολύ πιο μπροστά μπροστά από κάθε άλλο κράτος-μέλος της ΕΕ, ή και από τις υπό ένταξη χώρες.

2,7 δισ. ευρώ περισσότερα έσοδα κάθε χρόνο

Σε απόλυτα μεγέθη, μόνο από τον ΦΠΑ, οι απώλειες λόγω φοροδιαφυγής ανέρχονταν σε 4,87 δισ. ευρώ το 2019. Το ποσό αυτό μειώθηκε στα 2,53 δισ. ευρώ το 2023 και περαιτέρω στα 2,12 δισ. ευρώ το 2024. Ως αποτέλεσμα, το 2023 εισέρρευσαν στα δημόσια ταμεία επιπλέον 2,3 δισ. ευρώ, τα οποία χάνονταν έως πέντε χρόνια νωρίτερα. Τα προκαταρκτικά στοιχεία για το 2024 ανεβάζουν το ετήσιο όφελος στα 2,7 δισ. ευρώ.

Τα πρόσθετα αυτά έσοδα συνέβαλαν καθοριστικά στη διεύρυνση του πρωτογενούς πλεονάσματος των τελευταίων ετών. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει ότι πρόκειται σε μεγάλο βαθμό για μόνιμη και επαναλαμβανόμενη εξοικονόμηση, γεγονός που επιτρέπει στη χώρα να επιστρέφει τα ποσά αυτά στην οικονομία και στους πολίτες μέσω αυξήσεων μισθών ή άλλων μόνιμων παροχών, χωρίς παραβίαση των νέων δημοσιονομικών κανόνων που ισχύουν από το 2024.

Περαιτέρω μείωση του κενού τα επόμενα χρόνια

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διευκρινίζει ότι το κενό ΦΠΑ δεν ταυτίζεται αποκλειστικά με τη φοροδιαφυγή, καθώς περιλαμβάνει και τις νόμιμες φορολογικές απαλλαγές και εξαιρέσεις που προβλέπει η εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία. Το λεγόμενο «κενό πολιτικής ΦΠΑ» στην Ελλάδα, που σχετίζεται κυρίως με μειωμένους συντελεστές και απαλλαγές, ανήλθε το 2023 στο 57,1% του υποθετικού ιδανικού εσόδου. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και χωρίς καμία φοροδιαφυγή, το Δημόσιο θα εισέπραττε περίπου τα μισά από τα θεωρητικά δυνατά έσοδα, λόγω των φορολογικών ελαφρύνσεων που εφαρμόζονται.

Ωστόσο, η εικόνα αυτή οδηγεί στην εκτίμηση ότι και την περίοδο 2025-2026 αναμένεται περαιτέρω σημαντική μείωση, τόσο λόγω της ενίσχυσης των ψηφιακών ελεγκτικών εργαλείων κατά της φοροδιαφυγής, όπως η υποχρεωτική διασύνδεση POS και ταμειακών μηχανών, το σύστημα myDATA και η καθολική αποδοχή πληρωμών μέσω IRIS, όσο και λόγω των νέων μειώσεων των συντελεστών ΦΠΑ κατά 30% που τίθενται σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου σε επιπλέον 20 νησιά του Αιγαίου.