Σύνταξη πριν τα 59: Ποιοι προλαβαίνουν να φύγουν νωρίτερα

Υπάρχουν ακόμη ασφαλισμένοι που μπορούν να αποχωρήσουν πριν κλείσουν τα 59, αξιοποιώντας παλαιότερες μεταβατικές διατάξεις. Αυτό δημιουργεί ήδη πίεση για μαζικές αιτήσεις συνταξιοδότησης μέσα στο 2025, πριν τεθούν στο τραπέζι νέες αυξήσεις στα ηλικιακά όρια μετά το 2026. Το βασικό πλαίσιο σήμερα είναι γνωστό: πλήρης σύνταξη στα 67 με τουλάχιστον 15 χρόνια ασφάλισης ή στα 62 με 40 χρόνια εργασίας. Όμως η πραγματική εικόνα είναι πιο σύνθετη.

Ποιοι βγαίνουν στη σύνταξη από τα 58,5

Στην πράξη, η μέση ηλικία εξόδου στη χώρα είναι αισθητά χαμηλότερη, ειδικά για τις γυναίκες, ακριβώς επειδή υπάρχουν ειδικές ρήτρες για συγκεκριμένες κατηγορίες. Αυτές οι ρήτρες δεν αφορούν τους νεότερους εργαζόμενους· είναι «παλαιά κλειδώματα» που σβήνουν σταδιακά. Παράλληλα, στον ορίζοντα υπάρχει ένας μηχανισμός που συνδέει τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής. Τυπικά, αυτό σημαίνει ότι από τα τέλη του 2026 και μετά μπορεί να τεθεί θέμα σταδιακής ανόδου των ηλικιακών ορίων. Ακόμη κι αν η κυβέρνηση επιδιώξει να καθυστερήσει την εφαρμογή αυτής της ανόδου για πολιτικούς και κοινωνικούς λόγους, ο φόβος και μόνο ότι «μετά θα είναι χειρότερα» λειτουργεί ήδη σαν επιταχυντής: όσοι θεμελιώνουν δικαίωμα θέλουν να φύγουν τώρα, όχι αύριο.

Ας δούμε ποιοι μπορούν να αποχωρήσουν κάτω από τα 62 – και σε ορισμένες περιπτώσεις κάτω από τα 60:

Α) Δημόσιοι υπάλληλοι

Εδώ ευνοούνται όσοι είχαν κατοχυρώσει 25ετία μέχρι το 2012 και «μάζεψαν» συνολικά πολλά χρόνια υπηρεσίας πριν το 2019. Υπάρχουν περιπτώσεις πλήρους σύνταξης γύρω στα 61 και 6 μήνες, ακόμη και χαμηλότερα για γονείς ανηλίκων.

Πλήρης σύνταξη (όχι μειωμένη)

1. Υπάλληλοι γεννημένοι έως και τον Δεκέμβριο του 1963, που είχαν 25ετία έως 31/12/2010 και έφτασαν συνολικά τα 35 έτη έως 31/12/2018. Σε αυτή την περίπτωση, μπορούν να αποχωρήσουν με πλήρη σύνταξη σε ηλικία 61 ετών και 6 μηνών.

2. Γεννημένοι έως Δεκέμβριο 1963 με 25ετία έως 31/12/2011 και 36 έτη συνολικά έως 31/12/2019. Και εδώ το όριο πλήρους σύνταξης είναι 61 έτη και 6 μήνες.

3. Γεννημένοι έως Δεκέμβριο 1963 με 25ετία έως 31/12/2010 και 35 έτη έως 31/12/2019. Και πάλι, πλήρης σύνταξη στα 61 έτη και 6 μήνες. Με απλά λόγια: όσοι «έκλεισαν» 25ετία μέχρι το 2010 ή το 2011 και συμπλήρωσαν 35-36 έτη ασφάλισης έως το 2018-2019 μπορούν να φύγουν γύρω στα 61 και μισό χωρίς να περιμένουν τα 62 ή τα 67.

4. Γονείς με ανήλικο τέκνο το 2011 και 25ετία, γεννημένοι έως Δεκέμβριο 1965. Αυτή η κατηγορία μπορεί να πάρει πλήρη σύνταξη στα 58 έτη και 5 μήνες.

5. Γονείς με ανήλικο τέκνο το 2012 και 25ετία, γεννημένοι έως Δεκέμβριο 1963. Εδώ η πλήρης σύνταξη «κλειδώνει» στα 59 έτη και 6 μήνες.

6. Τρίτεκνοι, γεννημένοι μεταξύ 1962 και 1965, με τουλάχιστον 20 έτη ασφάλισης έως το 2010. Και εδώ προβλέπονται έξοδοι πριν από τα 62.

Αυτές είναι από τις τελευταίες πραγματικά «ισχυρές» πρόνοιες: πλήρης σύνταξη κάτω από τα 60 για γονείς ανηλίκων ή τρίτεκνους που είχαν προλάβει να θεμελιώσουν δικαίωμα πριν αλλάξει το καθεστώς.

Μειωμένη σύνταξη πριν τα 62

Υπάρχει επίσης διαδρομή εξόδου με μειωμένη σύνταξη για παλιούς ασφαλισμένους του Δημοσίου, κυρίως όσους διορίστηκαν πριν το 1993:

1. Όσοι συμπλήρωσαν 25ετία στα έτη 2010, 2011 ή 2012 και είχαν ήδη φτάσει σε κρίσιμες ηλικίες (55, 56, 58 ή 60 ετών) μέχρι το 2022, μπορούν να βγουν με μειωμένη σύνταξη πριν από τα 62. Δηλαδή δεν περιμένουν τα γενικά όρια.

2. Όσοι είχαν 25ετία το 2011 και έγιναν 56 ετών μέχρι το 2022 ή είχαν 25ετία το 2012 και έγιναν 58 ετών μέχρι το 2022, διατηρούν δικαίωμα μειωμένης χωρίς να φτάσουν τα 62. Αν όμως αυτές οι ηλικίες (56 ή 58) συμπληρώθηκαν από 1/1/2023 και μετά, τότε πάνε κι αυτοί στα 62.

3. Γυναίκες στο Δημόσιο με 25ετία έως το 2010 μπορούν να πάρουν μειωμένη σύνταξη από το 55ο έτος, και άνδρες με 25ετία έως το 2010 από το 60ό έτος — μόνο εφόσον αυτές οι ηλικίες είχαν συμπληρωθεί έως το 2022. Αν έφτασαν αυτές τις ηλικίες μετά το 2023, το όριο για τη μειωμένη μεταφέρεται στα 62.

Τι σημαίνει όλο αυτό πρακτικά για τους δημοσίους υπαλλήλους; Ότι αν έχεις «κλειδώσει» δικαίωμα πριν από το 2012 και πιάνεις τις απαιτούμενες ηλικίες μέχρι το 2022, μπορείς να φύγεις σημαντικά νωρίτερα από το γενικό πλαίσιο. Αν όμως πας να συμπληρώσεις τις ίδιες προϋποθέσεις από το 2023 και μετά, πέφτεις αυτόματα στο νέο, αυστηρότερο καθεστώς.

Β) Ιδιωτικός τομέας (ΙΚΑ κ.λπ.)

1. Γυναίκες που είχαν έως το 2010 συνολικά 5.500 ημέρες ασφάλισης και ανήλικο παιδί, και που έκλεισαν τα 55 έως το 2018, μπορούν να βγουν με πλήρη σύνταξη στα 61.

2. Γυναίκες με 5.500 ημέρες ασφάλισης και ανήλικο τέκνο το 2010 ή 2011, οι οποίες είχαν κλείσει τα 50 ή τα 52 μέσα στο 2017, δικαιούνται μειωμένη σύνταξη σε ηλικία 58,5 ετών. Πρόκειται για από τις πιο «χαμηλές» πραγματικές ηλικίες εξόδου που απομένουν.

3. Γυναίκες που το 2012 είχαν στο ΙΚΑ 5.500 ημέρες ασφάλισης και ανήλικο τέκνο, και έκλεισαν τα 55 έως το 2018, μπορούν να λάβουν μειωμένη σύνταξη στα 61. Αν όμως τα 55 συμπληρώθηκαν από το 2019 και μετά, η έξοδος με μειωμένη πάει στα 62.

4. Άνδρες και γυναίκες που έχουν συγκεντρώσει 10.500 ημέρες ασφάλισης έως το 2012 μπορούν να αξιοποιήσουν παλαιά όρια ηλικίας για συνταξιοδότηση πριν από τα 62. Εδώ παίζει ρόλο κυρίως ο χρόνος ασφάλισης, όχι η ύπαρξη ανήλικου τέκνου.

5. Όσοι έχουν 10.500 ημέρες ασφάλισης συνολικά, εκ των οποίων 7.500 ημέρες σε βαρέα και ανθυγιεινά, μπορούν να φύγουν στα 60 με μειωμένη σύνταξη και στα 62 με πλήρη. Δηλαδή, τα βαρέα παραμένουν «εισιτήριο» για έξοδο πριν από την κανονική ηλικία.

6. Γυναίκες που είχαν το 2010, 2011 ή 2012 τρεις κρίσιμες προϋποθέσεις:

   • 3.600 ημέρες στα βαρέα,

   • 4.500 ημέρες συνολικά,

   • και τουλάχιστον 1.000 από αυτές τις «βαριές» ημέρες μέσα στα 17 τελευταία χρόνια πριν την αίτηση.

   Αυτές μπορούν να συνταξιοδοτηθούν με πλήρη σύνταξη σε ηλικίες 55, 56 ή 57 αντίστοιχα. Αυτό είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα «πρόωρης πλήρους», δηλαδή πλήρους σύνταξης πολύ κάτω από τα 60.

Γ) Ταμεία ΔΕΚΟ – τραπεζών και ειδικά ταμεία

Οι λεγόμενοι «παλαιοί ασφαλισμένοι» των ΔΕΚΟ, των τραπεζών και άλλων ειδικών ταμείων έχουν ακόμη πιο συγκεκριμένα προνόμια, κυρίως εφόσον η ασφάλισή τους ξεκίνησε πριν από το 1982.

1. Άνδρες και γυναίκες που έχουν ασφαλιστεί πριν το 1982 και συμπλήρωσαν 35 χρόνια ασφάλισης έως και το 2021 μπορούν να συνταξιοδοτηθούν με πλήρη σύνταξη γύρω στα 61 έτη και 6 μήνες. Εδώ το κρίσιμο είναι πότε «κλείνει» η 35ετία. Αν η 35ετία συμπληρωθεί μετά το 2022, αλλάζουν οι όροι: πλέον ζητούνται 40 χρόνια και το ηλικιακό όριο πρακτικά ανεβαίνει στα 62.

2. Μητέρες που είχαν 25ετία το 2010, με ανήλικο παιδί, και έκλεισαν τα 50 έως το 2017 μπορούν να αποχωρήσουν με πλήρη σύνταξη στα 58,5. Μετά το 2017, τα ηλικιακά όρια ανεβαίνουν σταδιακά (60,2 – 61,3 κ.λπ.). Το ίδιο μοντέλο ισχύει και για τις μητέρες που είχαν 25ετία με ανήλικο το 2011 και έκλεισαν τα 52 έως το 2018.

3. Μητέρες που είχαν 25ετία με ανήλικο τέκνο το 2012 και έγιναν 55 έως το 2018 μπορούν να πάρουν πλήρη σύνταξη στα 61.

Για να το πούμε καθαρά: στα ειδικά ταμεία, ειδικά για γυναίκες με ανήλικο παιδί και «παλιά» 25ετία, συνεχίζει να υπάρχει δυνατότητα πλήρους σύνταξης ακόμη και κάτω από τα 60 ή λίγο πάνω από τα 60.

Γιατί όλοι κοιτούν το 2025

Υπάρχουν δύο μεγάλοι λόγοι που ωθούν χιλιάδες ασφαλισμένους να σκεφτούν έξοδο ως το τέλος του 2025:

1. Ο φόβος μελλοντικής ανόδου των ορίων. Το σύστημα έχει πλέον ενσωματώσει έναν αυτόματο κανόνα: καθώς μεγαλώνει το προσδόκιμο ζωής, ανεβαίνουν σταδιακά και τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης. Αυτό σημαίνει ότι θεωρητικά, μετά το 2026, μπορεί να γίνει αυστηρότερο το πλαίσιο εξόδου.

2. Το πολιτικό/κοινωνικό ρίσκο. Καμία κυβέρνηση δεν θέλει να σηκώσει το κόστος μιας απότομης αύξησης στα ηλικιακά όρια συνταξιοδότησης σε μια περίοδο που το ασφαλιστικό παραμένει «ηλεκτρισμένο» και η κοινωνία είναι κουρασμένη. Άρα, υπάρχει η σκέψη ότι ίσως οι αλλαγές μετακινηθούν πιο μακριά (προς το 2027-2030). Αυτό όμως ο ασφαλισμένος δεν το ρισκάρει: «Καλύτερα τώρα που ξέρω τι ισχύει», λέει, «παρά μετά που δεν ξέρω».

Με λίγα λόγια:

• Αν έχεις θεμελιώσει ή κατοχυρώσει δικαίωμα με τις παλιές διατάξεις, έχεις ακόμη τη δυνατότητα να φύγεις πολύ πριν τα 62, σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και κάτω από τα 60.

• Αν δεν το κάνεις και περιμένεις, μπορεί να βρεθείς αντιμέτωπος με αυστηρότερη έξοδο ή/και υψηλότερα ηλικιακά όρια.

• Οι πολύ ευνοϊκές διατάξεις αφορούν κυρίως όσους έχουν «παλιό χρόνο» (25ετία πριν το 2012, χιλιάδες ένσημα πριν το 2012, βαρέα, ανήλικο τέκνο τότε κ.λπ.). Δηλαδή, είναι η τελευταία γενιά που προλαβαίνει να φύγει τόσο νωρίς.

Η Ελλάδα μπορεί τυπικά να έχει όριο τα 62 και τα 67, αλλά στην πράξη εξακολουθούν να υπάρχουν νόμιμες «έξοδοι κινδύνου» πολύ νωρίτερα. Αυτές οι έξοδοι δεν θα υπάρχουν για πάντα. Γι’ αυτό και το 2025 ήδη αντιμετωπίζεται ως κομβικό σημείο πριν κλείσει οριστικά μια εποχή «πρόωρης σύνταξης» που δεν θα επιστρέψει για τους νεότερους εργαζόμενους.