Σχέδιο Τραμπ για την Ουκρανία: Γιατί ανησυχεί η Ευρώπη

Έντονη ανησυχία και θυμό έχει προκαλέσει στις Βρυξέλλες η πρωτοβουλία του Ντόναλντ Τραμπ για την Ουκρανία, σύμφωνα με πληροφορίες που μεταφέρει το Politico. Την ώρα που η ΕΕ προσπαθεί να εξασφαλίσει νέους πόρους για να κρατήσει ζωντανή την πολεμική προσπάθεια του Κιέβου, η αμερικανική πρόταση, συνοδευόμενη από ένα ασφυκτικό τελεσίγραφο προς τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, απειλεί να ανατρέψει σε μια νύχτα ολόκληρη την ευρωπαϊκή στρατηγική. Στην καρδιά του προβλήματος βρίσκεται το ίδιο το χρηματοδοτικό υπόβαθρο της ευρωπαϊκής στήριξης: τα περίπου 140 δισ. ευρώ σε δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, τα περισσότερα από τα οποία «κάθονται» στο Euroclear του Βελγίου. Εδώ και μήνες, νομικοί και διπλωμάτες αναζητούν φόρμουλα που θα επιτρέψει τη χρήση τους ως εγγύηση για νέο δάνειο προς την ουκρανική κυβέρνηση. Όμως η ανατρεπτική πρόταση που κατέθεσε ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, έχει δημιουργήσει χάος. Το αμερικανικό σχέδιο 28 σημείων προτείνει κάτι εντελώς διαφορετικό από ό,τι συζητείται στην Ευρώπη: αυτά τα δεσμευμένα ευρωπαϊκά κεφάλαια να αξιοποιηθούν όχι για την άμεση στήριξη της ουκρανικής άμυνας, αλλά μετά τον πόλεμο και υπό αμερικανικό έλεγχο, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να λαμβάνουν το 50% των κερδών από τις επενδύσεις ανοικοδόμησης. Ο Ζελένσκι έχει ήδη προειδοποιήσει ότι η Ουκρανία βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα «ιστορικό δίλημμα»: από τη μία η ανάγκη να μη θιγεί η αξιοπρέπεια και η κυριαρχία της χώρας και από την άλλη ο κίνδυνος να διαρραγεί η σχέση με «έναν καίριο σύμμαχο».

Στην Ευρώπη η αντίδραση κυμαίνεται από ψυχρή ενόχληση μέχρι ανοιχτό μένος. Πρώην Γάλλος αξιωματούχος χαρακτηρίζει το σχέδιο «σκανδαλώδες», εξηγώντας ότι οι Ευρωπαίοι «στραγγίζονται» για να βρουν μια νομικά ορθή λύση υπέρ της Ουκρανίας, ενώ ο Τραμπ φαίνεται να ενδιαφέρεται «να βγάλει κέρδος από μια καταστροφή». Άλλοι είναι ακόμη πιο ωμοί. Ανώτατος Ευρωπαίος αξιωματούχος δήλωσε πως ο Τραμπ «δεν έχει καμία εξουσία να ξεπαγώσει περιουσιακά στοιχεία εντός Ευρώπης». Ένας τρίτος φέρεται να είπε πως «ο Γουίτκοφ χρειάζεται ψυχίατρο», όπως μεταδίδει το Politico.

Τα ευρωπαϊκά εμπόδια

Το ζήτημα των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων αποτελεί τον πιο δύσκολο κόμπο της δυτικής πολιτικής για την Ουκρανία. Το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων βρίσκεται στο Βέλγιο — μια χώρα που φοβάται ότι μπορεί να βρεθεί στο στόχαστρο ρωσικών αγωγών ή οικονομικών αντιποίνων, εάν προχωρήσει στην ενεργοποίηση των πόρων. Το ευρωπαϊκό σχέδιο προβλέπει ότι η αποπληρωμή του δανείου προς την Ουκρανία θα γίνει μόνο όταν και εφόσον η Ρωσία συμφωνήσει σε πολεμικές επανορθώσεις. Το Βέλγιο ωστόσο φοβάται ότι μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνο εάν η Μόσχα αμφισβητήσει τη διαδικασία. Την ίδια στιγμή, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι προειδοποιούν ότι ο Τραμπ θα επιδιώξει την αποδέσμευση των κεφαλαίων μόνο στο πλαίσιο μιας μελλοντικής ειρηνευτικής συμφωνίας — αφήνοντας την Ευρώπη να πληρώσει το πολιτικό και οικονομικό κόστος. «Η ιδέα ότι οι ΗΠΑ θα κερδίσουν από ευρωπαϊκά περιουσιακά στοιχεία είναι απολύτως τυπική για τον Τραμπ», σχολίασε διπλωμάτης. Το σχέδιο Γουίτκοφ προβλέπει: 100 δισ. δολάρια για επενδύσεις που θα ελέγχουν οι ΗΠΑ, άλλα 100 δισ. από ευρωπαϊκές εισφορές και αξιοποίηση μέρους των υπόλοιπων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων σε «αμερικανο–ρωσικό επενδυτικό μηχανισμό» Στην Ευρώπη αυτό το τελευταίο έχει προκαλέσει σοκ. Πολλά ευρωπαϊκά επιτελεία θεωρούν ότι μια τέτοια συνεργασία πριν από την οριστική αποκατάσταση των συνόρων αποτελεί πολιτική παραχώρηση προς τη Μόσχα. Σε τηλεφωνικές συνομιλίες με τον Ζελένσκι, οι ηγέτες Γερμανίας, Γαλλίας και Ηνωμένου Βασιλείου διαβεβαίωσαν ότι παραμένουν αμετακίνητοι στην αρχή της «δίκαιης ειρήνης». Ξεκαθάρισαν επίσης ότι οποιοδήποτε σχέδιο αφορά την ΕΕ ή το ΝΑΤΟ «δεν μπορεί να εφαρμοστεί χωρίς ευρωπαϊκή συναίνεση».

Κατά τη Σύνοδο της G20 στη Νότια Αφρική, οι ηγέτες 12 χωρών —από τον Καναδά ως την Ιαπωνία και τη Γερμανία— υπέγραψαν κοινή δήλωση στην οποία επισημαίνουν ότι: Τα σύνορα δεν αλλάζουν διά της βίας, οι περιορισμοί που προτείνονται για τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις είναι επικίνδυνοι και οι όροι που επηρεάζουν την ΕΕ και το ΝΑΤΟ χρειάζονται έγκριση των μελών τους. Ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ το διατύπωσε ακόμη πιο αιχμηρά: «Η Ρωσία δεν μπορεί να επιβάλει τους όρους της στην Ουκρανία και στην Ευρώπη — και οτιδήποτε αφορά την Πολωνία πρέπει να συμφωνείται με την πολωνική κυβέρνηση». Το αμερικανικό προσχέδιο χαρακτηρίστηκε «βάση για συζήτηση», αλλά στην πράξη έχει ανάψει φωτιές σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ενώ ο Τραμπ εμφανίζεται διατεθειμένος να προωθήσει μια ειρηνευτική συμφωνία που θα μειώσει δραστικά τη στήριξη προς την ουκρανική άμυνα, η Ευρώπη ανησυχεί ότι το τίμημα μπορεί να είναι ένα μοντέλο ειρήνης το οποίο θα αφήσει την Ουκρανία ευάλωτη, θα νομιμοποιήσει τετελεσμένα σύνορα και θα θέσει την ΕΕ σε ρόλο παθητικού χρηματοδότη. Το μόνο βέβαιο: οι επόμενες εβδομάδες θα είναι καθοριστικές, καθώς οι Ευρωπαίοι προσπαθούν να σώσουν μια στρατηγική που ο αμερικανικός Λευκός Οίκος φαίνεται έτοιμος να επαναπροσδιορίσει μονομερώς.