Όταν η αποταμίευση γίνεται πολυτέλεια: Η Ελλάδα στο κόκκινο των οικογενειακών προϋπολογισμών

Η αποταμίευση για τα ελληνικά νοικοκυριά έχει πάψει προ πολλού να θεωρείται συνήθεια· πλέον μοιάζει με προνόμιο λίγων. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, η αποταμίευση παραμένει αρνητική για 12η συνεχόμενη χρονιά, στο -2,5%, αποτυπώνοντας τη συνεχιζόμενη πίεση από την ακρίβεια και το αυξημένο κόστος ζωής. Οι πολίτες όχι μόνο δεν αποταμιεύουν, αλλά ξοδεύουν και τις υπάρχουσες καταθέσεις τους, αναγκασμένοι να καλύψουν βασικές ανάγκες με δανεισμό ή μείωση αποθεμάτων. Μόνο το 2024, τα ελληνικά νοικοκυριά «τράβηξαν» από καταθέσεις και δάνεια πάνω από 4 δισεκατομμύρια ευρώ, επιβεβαιώνοντας πως το διαθέσιμο εισόδημα εξανεμίζεται. Σύμφωνα με μελέτη του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, που επικαλείται το newmoney, η Ελλάδα καταγράφει τη χειρότερη επίδοση αποταμίευσης στον ΟΟΣΑ. Η μέση αποταμίευση ανά νοικοκυριό ανέρχεται μόλις στα 1.076 ευρώ, ενώ για οικογένειες με παιδιά ο δείκτης είναι αρνητικός (-2.159 ευρώ) — δηλαδή οι οικογένειες δανείζονται για να ζήσουν. Οι αυξήσεις στα τρόφιμα, το ρεύμα και τα ενοίκια έχουν γίνει μόνιμο άγχος για τα ελληνικά νοικοκυριά. Έξι στους δέκα δηλώνουν ότι δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα, με την ακρίβεια στα βασικά αγαθά να αποτελεί τον πρώτο λόγο. Οι συνταξιούχοι και οι νέοι κάτω των 45 ετών είναι οι πλέον ευάλωτοι, καθώς βλέπουν τις αποδοχές τους να συρρικνώνονται ενώ οι τιμές εκτινάσσονται.

Η κοινωνική δυσαρέσκεια είναι διάχυτη: το 60% των πολιτών θεωρεί ότι πίσω από την ακρίβεια κρύβονται καρτέλ και κερδοσκοπία, το 70% ζητά αυστηρά πρόστιμα στα σούπερ μάρκετ που αισχροκερδούν, ενώ το 85% ζητά πλαφόν στα κέρδη. Παράλληλα, το 30% πιστεύει ότι οι έλεγχοι της πολιτείας είναι ανεπαρκείς, δείχνοντας έλλειμμα εμπιστοσύνης στους μηχανισμούς εποπτείας της αγοράς.

Η Αττική εξακολουθεί να συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ποσοστό αποταμιεύσεων, με τα υπόλοιπα να αγγίζουν τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ. Η παρουσία πολυεθνικών, το υψηλότερο ΑΕΠ και η συγκέντρωση του μισού πληθυσμού της χώρας στην πρωτεύουσα διευρύνουν το χάσμα με την υπόλοιπη Ελλάδα. Στον αντίποδα, περιοχές όπως το Νότιο Αιγαίο, η Θεσσαλία και η Ανατολική Μακεδονία – Θράκη, που εξαρτώνται από τον τουρισμό και την αγροτική παραγωγή, βλέπουν τις αποταμιεύσεις τους να συρρικνώνονται δραματικά. Η εποχικότητα, οι κλιματικές καταστροφές και η έλλειψη επενδύσεων εντείνουν το οικονομικό ρήγμα κέντρου – περιφέρειας.

Την ίδια ώρα, το ιδιωτικό χρέος προς το Δημόσιο συνεχίζει να ανεβαίνει επικίνδυνα. Μόνο στο οκτάμηνο του 2024 δημιουργήθηκαν 6,1 δισ. ευρώ νέα ληξιπρόθεσμα χρέη, ανεβάζοντας το συνολικό ποσό στα 84,5 δισ. ευρώ. Οι οφειλέτες φτάνουν πλέον τα 3,97 εκατομμύρια, εκ των οποίων 1,6 εκατομμύριο βρίσκεται ήδη υπό αναγκαστικά μέτρα είσπραξης, όπως κατασχέσεις και δεσμεύσεις λογαριασμών. Αξιοσημείωτο είναι το περιστατικό του περασμένου καλοκαιριού, όταν λογιστικό σφάλμα σε δήλωση ΦΠΑ «φούσκωσε» τα χρέη κατά 0,5 δισ. ευρώ σε έναν μόλις μήνα, φανερώνοντας τις δομικές αδυναμίες στη διαχείριση των οικονομικών στοιχείων. Παρά τη μικρή διόρθωση που ακολούθησε, η γενική τάση παραμένει ανησυχητικά ανοδική.

Η συνολική εικόνα δείχνει μια κοινωνία σε οικονομική εξάντληση. Τα νοικοκυριά έχουν περιορίσει κάθε έννοια αποταμίευσης, τα χρέη συσσωρεύονται, και η ακρίβεια λειτουργεί σαν αόρατος φόρος που απορροφά κάθε αύξηση μισθού ή επιδόματος. Η Ελλάδα, παρά τη δημοσιονομική σταθερότητα και τους θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, αντιμετωπίζει ένα κοινωνικό παράδοξο: πίσω από τους αριθμούς, οι οικογένειες ζουν με διαρκή στενότητα και με ελάχιστο περιθώριο για μέλλον. Αν η αποταμίευση αποτελεί καθρέφτη εμπιστοσύνης προς την οικονομία, τότε το -2,5% δεν είναι απλώς ένας δείκτης — είναι καμπανάκι για το πραγματικό βιοτικό επίπεδο της χώρας.