Ιωάννα Μαρία Γκέρτσου: Τυφλώθηκε στη θερμοκοιτίδα, σπούδασε ψυχολογία και ίδρυσε τη «Λάρα»

Η ιστορία της Ιωάννας-Μαρίας Γκέρτσου είναι μια ιστορία θέλησης, πίστης και υπέρβασης. Ένα παιδί που τυφλώθηκε στη θερμοκοιτίδα εξαιτίας ιατρικού λάθους, μεγάλωσε για να γίνει ψυχολόγος, ερευνήτρια και πρόεδρος της Σχολής Σκύλων Οδηγών Τυφλών «Λάρα» — της μοναδικής σχολής στην Ελλάδα που ίδρυσε άνθρωπος χωρίς όραση. «Παλεύω για μια συμπεριληπτική κοινωνία», δηλώνει με ήρεμη αποφασιστικότητα, συμπυκνώνοντας σε λίγες λέξεις έναν ολόκληρο αγώνα ζωής. Γεννήθηκε πρόωρα και έχασε την όρασή της από υπερβολική παροχή οξυγόνου. Η βλάβη, γνωστή ως «αμφιβληστροειδοπάθεια της προωρότητας», άφησε ανεξίτηλο το σημάδι της. Κανείς όμως δεν θα μπορούσε να προβλέψει πως αυτό το παιδί θα άνοιγε δρόμους για χιλιάδες ανθρώπους με αναπηρία στην Ελλάδα. Με τη στήριξη των γονιών της, σπούδασε ψυχολογία και κατόρθωσε να σταθεί επαγγελματικά και κοινωνικά, επιλέγοντας να δώσει νόημα στη ζωή της μέσα από τη γνώση και την προσφορά.

Μεγάλωσε στη Γλυφάδα, σε ένα σπίτι με μεγάλο κήπο, γεμάτο ζώα, ήχους και μουσική. «Ήταν ένας κόσμος γεμάτος ζωή, μυρωδιές και αγάπη», θυμάται. Στον ίδιο χώρο συνυπήρχαν κιθάρες και βιολιά, σκύλοι και παπαγάλοι, γέλια και φωνές. «Ίσως τότε να έμαθα να “βλέπω” αλλιώς – να αντιλαμβάνομαι με την ψυχή». Η γειτονιά ήταν ήρεμη, χωρίς τον νεοπλουτισμό των επόμενων δεκαετιών. «Παίζαμε στους δρόμους, μαθαίναμε από ένστικτο να προσανατολιζόμαστε. Αυτό με έκανε αργότερα να μη φοβάμαι να κινούμαι μόνη μου». Στο σχολείο βίωσε την αδιαφορία και την προκατάληψη. «Κανείς δεν με ρώτησε ποτέ αν μπορώ να δω τον πίνακα. Έπρεπε απλώς να κάθομαι στο θρανίο». Οι συμμαθητές την κορόιδευαν, μα εκείνη αρνήθηκε να λυγίσει. «Οι δάσκαλοί μου πίστευαν πως δεν θα καταφέρω τίποτα. Ήθελα να τους αποδείξω το αντίθετο», λέει. Και το απέδειξε: σπούδασε, εργάστηκε, έγινε ψυχολόγος του ΕΣΥ και αργότερα ερευνήτρια στο Ίδρυμα Τεχνολογίας & Έρευνας και στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ηρακλείου.

Το 2003 ήρθε στη ζωή της η Λάρα, ο πρώτος της σκύλος-οδηγός. Μαζί κατέρριψαν προκαταλήψεις, έδειξαν στους Έλληνες τι σημαίνει αυτονομία για ένα άτομο με τύφλωση και άνοιξαν τον δρόμο για την ίδρυση της Σχολής Σκύλων Οδηγών Τυφλών «Λάρα». «Όλοι έλεγαν ότι θα αποτύχω. Ότι στην Ελλάδα δεν θα επιτρέψουν ποτέ τους σκύλους στα ταξί ή στα εστιατόρια», θυμάται. «Δεκατέσσερα χρόνια μετά, τους αποδείξαμε ότι έκαναν λάθος». Η σχολή πήρε το όνομα της πιστής της συντρόφου και έγινε ο πρώτος θεσμός του είδους στη χώρα μας. Μετά τη Λάρα ήρθαν η Μέη και σήμερα ο Μπάμπου — ο τρίτος της σκύλος-οδηγός, με τον οποίο προσδοκά να πορευτεί την επόμενη δεκαετία.

Η Ιωάννα-Μαρία δεν ωραιοποιεί τίποτα. «Η Ελλάδα είναι μια μισαναπηρική χώρα», λέει χωρίς περιστροφές. «Τα πεζοδρόμια είναι παγίδες, οι υπηρεσίες για τυφλούς σχεδόν ανύπαρκτες. Μας αναπηροποιούν καθημερινά, όχι η αναπηρία μας, αλλά η έλλειψη πρόσβασης». Κι όμως, συνεχίζει να εργάζεται, να μετακινείται, να μάχεται. Πηγαίνει στη δουλειά της με τα μέσα μαζικής μεταφοράς, ασκεί καράτε, κάνει φωτογραφία και καταδύσεις, ενώ πρόσφατα ξεκίνησε διδακτορικό με υποτροφία πάνω στην ψυχολογία της αναπηρίας.

Στα παιδιά με βλάβη στην όραση στέλνει ένα μήνυμα βαθιά ανθρώπινο: «Να πιστέψουν πως αξίζουν πολλά. Να μάθουν να είναι αυτόνομα, να κυκλοφορούν με λευκό μπαστούνι, να κάνουν ψυχοθεραπεία πριν να είναι αργά και να μην αφήσουν ποτέ κανέναν να τα κάνει να νιώσουν κατώτερα». Για εκείνη, η αυτονομία δεν είναι απλώς πράξη πρακτικής ελευθερίας — είναι στάση ζωής, είναι αξιοπρέπεια. Η Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου έχει καταφέρει κάτι που κανένα θεσμικό πρόγραμμα δεν μπόρεσε: να ενώσει τον άνθρωπο με τον σκύλο, τη φύση με την τεχνολογία, την αναπηρία με την κοινωνική συνείδηση. Η Σχολή «Λάρα» παραμένει σήμερα σημείο αναφοράς, παράγοντας αλλαγής νοοτροπίας και παιδείας. «Η συμπερίληψη δεν είναι θεωρία», λέει. «Είναι τρόπος να ζούμε μαζί, ισότιμα».