Ινστιτούτο Τσίπρα ονόματα: Από τη σκιά της ήττας στο στοίχημα της ανασύνταξης

Η ανακοίνωση του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Αλέξη Τσίπρα προκάλεσε έντονο ενδιαφέρον, όχι μόνο για τα πρόσωπα που το στελεχώνουν, αλλά κυρίως για τη στρατηγική στόχευση που υποκρύπτει. Μετά από μήνες σιωπής και ζυμώσεων, ο πρώην πρωθυπουργός επανεμφανίζεται με μια ομάδα 41 ακαδημαϊκών, τεχνοκρατών και διανοουμένων, η οποία μοιάζει να λειτουργεί ως προοίμιο ενός νέου πολιτικού φορέα. Σύμφωνα με το συνοδευτικό κείμενο της ανακοίνωσης, «στόχος της νέας αυτής περιόδου του Ινστιτούτου είναι η επεξεργασία και κατάθεση προτάσεων για προοδευτικές μεταρρυθμίσεις, ρήξεις και ολοκληρωμένες τομεακές πολιτικές». Μια φράση που, για τους παροικούντες την πολιτική Ιερουσαλήμ, σηματοδοτεί κάτι περισσότερο από επιστημονικό διάλογο: την αρχή της χαρτογράφησης ενός νέου πολιτικού σχεδίου.

Μετά την αποχώρησή του από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, ο Αλέξης Τσίπρας επιδιώκει να αποτινάξει το βάρος των εσωκομματικών συγκρούσεων και να επανεμφανιστεί με ένα καθαρό πολιτικό στίγμα. Η επιλογή νέων, σε μεγάλο βαθμό «άφθαρτων» προσώπων —το 70% της λίστας— δείχνει μια προσπάθεια ριζικής ανανέωσης και απομάκρυνσης από το παλιό κομματικό προσωπικό.
Από τα 41 μέλη, μόλις δώδεκα είχαν συνεργαστεί μαζί του στην περίοδο της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ· οι υπόλοιποι προέρχονται από τον ακαδημαϊκό χώρο, την τεχνολογία, την έρευνα, την παιδεία και τις διεθνείς σχέσεις.

Την εποπτεία του Επιστημονικού Συμβουλίου αναλαμβάνουν δύο γυναίκες με βαριά βιογραφικά. Η Ευγενία Φωτονιάτα, πρώην ειδική γραμματέας ΕΣΠΑ στο Υπουργείο Οικονομίας και στενή συνεργάτιδα του Γιάννη Δραγασάκη, και η Δώρα Κοτσακά, διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης με ειδίκευση στα πολιτικά κόμματα. Δίπλα τους, ο Νίκος Μαραντζίδης, καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικών Ταυτοτήτων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, αναλαμβάνει το Αρχείο του πρώην πρωθυπουργού, επιβεβαιώνοντας τον πιο «θεσμικό» χαρακτήρα της νέας δομής.

Παρά την ανανέωση, δεν λείπουν πρόσωπα με ισχυρή παρουσία στα χρόνια της διακυβέρνησης. Στο πεδίο της οικονομίας συναντάμε τον Γιώργο Χουλιαράκη και τον Δημήτρη Λιάκο, στενούς συνεργάτες του Τσίπρα στο οικονομικό επιτελείο, τον Κώστα Γαβρόγλου, πρώην υπουργό Παιδείας, και τον Φραγκίσκο Κουτεντάκη, πρώην συντονιστή του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής. Από το νομικό μέτωπο, ο συνταγματολόγος Ακρίτας Καϊδατζής και ο καθηγητής Γιάννης Δρόσος προσδίδουν θεσμικό βάθος, ενώ στους τομείς της εκπαίδευσης και της ιστορίας συμμετέχουν οι Χάρης Αθανασιάδης, Πολυμέρης Βόγλης και Νίκος Βαφέας.

Ευγενία Φωτονιάτα

Η λίστα περιλαμβάνει εντυπωσιακές παρουσίες νέας γενιάς. Ξεχωρίζει ο Χάρης Τζήμητρας, διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου του Ερευνητικού Ινστιτούτου του Όσλο για την Ειρήνη, ο Βασίλης Κωστάκης, καθηγητής Τεχνολογικής Διακυβέρνησης στο Πανεπιστήμιο του Ταλίν και ερευνητής στο Χάρβαρντ, καθώς και ο Γιάννης Καμπουράκης, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Εράσμους του Ρότερνταμ. Στο πεδίο της τεχνολογίας, ο Ευάγγελος Κανούλας (τεχνητή νοημοσύνη, Πανεπιστήμιο Άμστερνταμ), η Γραμματή Πάντζιου (αλγόριθμοι, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής) και ο Άρης Μαγκλάρας (παραγωγή ημιαγωγών, Ολλανδία) σηματοδοτούν τη στροφή στην καινοτομία. Εξίσου ενδιαφέρουσα η παρουσία της Νατάσας Λοΐζου, Κυπριοαργεντινής πρώην υφυπουργού Άμυνας της Αργεντινής, που έχει τιμηθεί από τον ΟΗΕ για την πρόληψη της έμφυλης βίας. Η ίδια εκπροσωπεί την «διεθνή διάσταση» του εγχειρήματος, εντάσσοντας την εμπειρία της στις πολιτικές ασφάλειας και καινοτομίας.

Ξεχωριστή περίπτωση αποτελεί ο Σπύρος Κασάπης, ερευνητής στο Space Physics Group του Πανεπιστημίου Πρίνστον και πρώην σύμβουλος του Στέφανου Κασσελάκη σε θέματα τεχνολογίας. Η ένταξή του στο Ινστιτούτο Τσίπρα έχει προκαλέσει σχόλια, καθώς θεωρείται συμβολική κίνηση προσέλκυσης νεότερων, εξωκομματικών στελεχών με τεχνοκρατικό προφίλ. Σημαντικό ρόλο στην επιλογή των προσώπων φέρεται να είχε ο διπλωμάτης Βαγγέλης Καλπαδάκης, πρώην σύμβουλος του Τσίπρα στο Μέγαρο Μαξίμου και βασικός αρχιτέκτονας της Συμφωνίας των Πρεσπών. Ήταν εκείνος που συνέταξε τη βασική δομή του Επιστημονικού Συμβουλίου προτού αναλάβει καθήκοντα μόνιμου αντιπροσώπου της Ελλάδας στον ΟΑΣΕ στη Βιέννη. Η νέα δομή απαρτίζεται από θεματικά πεδία που εκτείνονται από τα Οικονομικά και το Κράτος Δικαίου μέχρι την Τεχνητή Νοημοσύνη και την Κλιματική Αλλαγή.

Μεταξύ των μελών συγκαταλέγονται:

Ο Τριαντάφυλλος Αλμπάνης (χημεία, παν. Ιωαννίνων),

Η Βανέσσα Κατσαρδή (παράκτια μηχανική),

Ο Γιώργος Πλουμπίδης (δημόσια υγεία, UCL),

Η Μαρία Γκασούκα (ισότητα φύλων),

Η Ήρα Παπαδοπούλου (επικοινωνία και πολιτιστική στρατηγική),

Η Ζαχαρούλα Τσιριγώτη, αντιστράτηγος ε.α. της ΕΛ.ΑΣ.,

Η Ζωρζέτα Λάλη, πρώην διευθύντρια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,

και ο Θέμης Μουμουλίδης, σκηνοθέτης και συγγραφέας.

Πρόκειται για μια σύνθεση που επιχειρεί να ισορροπήσει ανάμεσα σε πολιτική εμπειρία, επιστημονική εξειδίκευση και πολιτισμικό βάθος. Η παρουσία των νέων συνεργατών δεν έμεινε ασχολίαστη. Ο πρώην στενός συνεργάτης του Τσίπρα Νίκος Καρανίκας επιτέθηκε σφοδρά στον πρώην πρωθυπουργό, κάνοντας λόγο για «δημαγωγία που μεταμφιέζεται σε επιστήμη» και κατηγορώντας το Ινστιτούτο ως «ελίτ εξουσίας με βιτρίνα ευαίσθητων επιστημόνων».

Ανάλογη ήταν και η ανάρτηση του στιχουργού Νίκου Μωραΐτη, ο οποίος, αναφερόμενος ειρωνικά στη νέα λίστα, έγραψε: «Δεν θέλουμε φιλέτο επιστημόνων με ολίγη σως από πραξικόπημα, Αλέξη». Ο ίδιος επέκρινε τη συμμετοχή προσώπων που, κατά την άποψή του, «συνδέονται με το παλιό κομματικό κατεστημένο» και υποστήριξε ότι «ο κόσμος σιχάθηκε τους ίδιους μηχανισμούς που κατέστρεψαν τη δημοκρατική παράταξη».

(Το ποστ αυτό δεν ικανοποιεί κανένα στρατό, το ξέρω εκ των προτέρων. Καλά τα like, καλύτερη η αξιοπρέπεια.)

Βλέπω το Επιστημονικό Συμβούλιο του Ινστιτούτου Τσίπρα, που ανακοινώθηκε σήμερα. Και όντως διαβάζω πολλά σημαντικά ονόματα με εξαιρετικά βιογραφικά.

Και φτάνω στα εξής:…

— Nikos Moraitis (@Nikosmoraitis) October 30, 2025

Πέρα από τις εσωτερικές αντιδράσεις, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο κατά πόσο το Ινστιτούτο Τσίπρα λειτουργεί ως προθάλαμος ενός νέου κόμματος. Η ίδια η διατύπωση της ανακοίνωσης, αλλά και η φράση του πρώην πρωθυπουργού ότι «οφείλουμε να μελετήσουμε όλες τις πτυχές της κοινωνίας, όχι μόνο με την αισιοδοξία της βούλησης αλλά και με την απαισιοδοξία της γνώσης», δείχνουν πρόθεση να χαραχθεί ένα νέο προγραμματικό πλαίσιο, αποδεσμευμένο από τον ΣΥΡΙΖΑ.

Γιώργος Χουλιαράκης

Πηγές κοντά στον πρώην πρωθυπουργό αφήνουν να εννοηθεί ότι το Ινστιτούτο θα λειτουργήσει ως χώρος ιδεολογικής επεξεργασίας και τεχνοκρατικής στήριξης ενός νέου πολιτικού σχηματισμού, που θα επιδιώξει να εκφράσει «την προοδευτική ανασύνταξη του χώρου πέρα από τα παλιά σύνορα». Η συγκρότηση του Επιστημονικού Συμβουλίου είναι, αναμφίβολα, ένα βήμα πολιτικής επανεκκίνησης για τον Αλέξη Τσίπρα. Το αν θα αποτελέσει πράγματι το θεμέλιο λίθο ενός νέου κόμματος ή θα παραμείνει ένα πεδίο ιδεών χωρίς οργανωτική συνέχεια, θα φανεί τους επόμενους μήνες. Προς το παρόν, ο πρώην πρωθυπουργός δείχνει να στοιχηματίζει στη γνώση, στη μελέτη και στον τεχνοκρατισμό — επιδιώκοντας να χτίσει ένα αφήγημα σοβαρότητας και θεσμικού εκσυγχρονισμού. Όμως, όπως σημειώνει ένας παλιός συνεργάτης του, «κανένα think tank δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη ζωντανή πολιτική. Αν ο Τσίπρας θέλει να επιστρέψει στο προσκήνιο, θα χρειαστεί όχι μόνο ιδέες, αλλά και πίστη».