Γραβιέρα Νάξου: Θα εξάγεται σε 20 χώρες από τις αρχές του 2026

Σε συνθήκες έντονων πιέσεων από την κλιματική αλλαγή, το αυξημένο κόστος παραγωγής και τη σταδιακή συρρίκνωση του πρωτογενούς τομέα, η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Νάξου κατόρθωσε το 2025 να διατηρήσει την παραγωγή γάλακτος και τυροκομικών προϊόντων στα ίδια περίπου επίπεδα με το 2024, με οριακή μάλιστα αύξηση. Πρόκειται για μια εξέλιξη που θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική, δεδομένων των δυσμενών συνθηκών που επικρατούν τα τελευταία χρόνια στον κτηνοτροφικό τομέα των Κυκλάδων. Όπως επισημαίνει ο πρόεδρος της Ένωσης, Δημήτρης Καπούνης, η σταθερότητα αυτή δεν προέκυψε τυχαία. Αντίθετα, ήταν αποτέλεσμα στοχευμένων παρεμβάσεων, με βασικότερη την ενίσχυση και ανανέωση του ζωικού κεφαλαίου μέσω εισαγωγής ζώων αναπαραγωγής. Χωρίς αυτή την κίνηση, όπως τονίζει, η παραγωγή γάλακτος θα είχε καταγράψει αισθητή πτώση. Η συνολική παραγωγή της Ένωσης ανέρχεται σε περίπου 1.400 τόνους προϊόντων. Από αυτούς, οι 1.200 τόνοι αφορούν τη Γραβιέρα Νάξου ΠΟΠ, τη «ναυαρχίδα» του συνεταιρισμού, ενώ οι υπόλοιποι 200 τόνοι καλύπτουν προϊόντα όπως γάλα, γιαούρτι, κίτρινα και λευκά τυριά. Η παραγωγική βάση στηρίζεται τόσο στο αγελαδινό όσο και στο αιγοπρόβειο γάλα, με το αγελαδινό να εμφανίζει ήπια ανοδική τάση, αν και οι προοπτικές παραμένουν εύθραυστες λόγω των καιρικών συνθηκών.

Στο μέτωπο των εξαγωγών, η Γραβιέρα Νάξου διατηρεί ισχυρή παρουσία στο εξωτερικό, με εξαγωγές σε 18 χώρες, αριθμός που αναμένεται να αυξηθεί σε 20 από τις αρχές του 2026. Παρ’ όλα αυτά, οι εξαγωγικές επιδόσεις δεν έχουν επανέλθει στα επίπεδα προηγούμενων ετών. Η απώλεια της ρωσικής αγοράς, σε συνδυασμό με τη σταδιακή μείωση της διαθέσιμης πρώτης ύλης, περιορίζει τις δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης. Ενδεικτικά, σε βάθος εξαετίας καταγράφεται μείωση περίπου έξι τόνων γάλακτος ημερησίως, εξέλιξη που αποδίδεται στην αποχώρηση παραγωγών από το επάγγελμα, στο αυξημένο κόστος και στη λειψυδρία. Για να αντιμετωπιστούν οι πιέσεις αυτές, ο συνεταιρισμός έχει υλοποιήσει και δρομολογήσει σειρά μέτρων. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η εξασφάλιση ζωοτροφών σε χαμηλότερες τιμές, η παροχή πιστώσεων στους κτηνοτρόφους με ευνοϊκούς όρους, καθώς και μια σημαντική επένδυση ύψους περίπου 750.000 ευρώ σε μονάδα επεξεργασίας υγρών αποβλήτων του τυροκομείου. Η μονάδα αυτή αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία στις αρχές του νέου έτους και θα παράγει καθαρό νερό, το οποίο θα αξιοποιείται τόσο για τις ανάγκες της παραγωγής όσο και για άρδευση καλλιεργειών, μειώνοντας την πίεση στους υδατικούς πόρους του νησιού.

Μέσα σε αυτό το σύνθετο περιβάλλον, η διεθνής διάκριση της Γραβιέρας Νάξου ΠΟΠ ως του καλύτερου τυριού στον κόσμο από τη γαστρονομική πλατφόρμα Taste Atlas αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα. Η αναγνώριση αυτή επιβεβαιώνει τη διαχρονική φήμη του προϊόντος και τον ρόλο του ως βασικού πυλώνα της τοπικής αγροτικής οικονομίας. Σύμφωνα με τον κ. Καπούνη, η επιτυχία αυτή ανήκει στους παραγωγούς, στους τυροκόμους, στο προσωπικό της Ένωσης, αλλά και στους καταναλωτές που στηρίζουν το προϊόν. Την ίδια ώρα, έντονη ανησυχία προκαλεί η εικόνα της πατάτας Νάξου. Η έλλειψη νερού και η απουσία κρίσιμων έργων υποδομής έχουν οδηγήσει σε δραστική μείωση της παραγωγής. Από αρχικό στόχο 1.500 τόνων για τη φθινοπωρινή καλλιέργεια, οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για παραγωγή που δύσκολα θα ξεπεράσει τους 600 τόνους, με δυσοίωνες προοπτικές και για την εαρινή περίοδο, εφόσον δεν υπάρξουν βροχοπτώσεις. Παράλληλα, σοβαρό πρόβλημα αποτελεί και η διακίνηση εισαγόμενης πατάτας που βαφτίζεται «Νάξου», γεγονός που πλήττει το κύρος και την εμπορική αξία του προϊόντος.

Για την προστασία της πατάτας Νάξου, η Ένωση έχει ξεκινήσει διαδικασίες ταυτοποίησης της προέλευσης σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, επιδιώκοντας να θωρακίσει το προϊόν, ακόμη και χωρίς την πλήρη θεσμική στήριξη της πολιτείας. Σήμερα στη Νάξο δραστηριοποιούνται περίπου 600 κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις, ενώ η Ένωση απασχολεί 130 εργαζόμενους. Στρατηγικός στόχος για τα επόμενα χρόνια παραμένει η ενίσχυση της πρώτης ύλης μέσω ιδιόκτητης μονάδας εκτροφής ζώων αναπαραγωγής, ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα της παραγωγής, η ενίσχυση των εξαγωγών και η διατήρηση της Νάξου στον παγκόσμιο γαστρονομικό χάρτη.