Γερμανία: H ανάγκη ενός νέου εκπαιδευτικού μοντέλου

Η Γερμανία εισέρχεται σε μία δεκαετία σημαντικών μεταβολών στον τομέα της εκπαίδευσης, καθώς ο αριθμός των μαθητών στη χώρα αναμένεται να αυξηθεί αισθητά έως το 2032. Η εξέλιξη αυτή δεν συνδέεται με την πορεία της γεννητικότητας, η οποία βρίσκεται σε πτωτική τάση μετά το 2022, αλλά σχεδόν αποκλειστικά με τη μετανάστευση και την ένταξη παιδιών προσφυγικού ή μεταναστευτικού υπόβαθρου στο εκπαιδευτικό σύστημα. Στα στοιχεία της Μόνιμης Διάσκεψης των Υπουργών Παιδείας (ΚΜΚ) αποτυπώνεται ότι ο μαθητικός πληθυσμός θα αυξηθεί από τα 11,2 εκατομμύρια μαθητές το 2024 στα περίπου 11,8 εκατομμύρια το 2032, με τα 230.000 από αυτά τα παιδιά να προέρχονται από την Ουκρανία. Η αύξηση αυτή δεν είναι ουδέτερη ως προς τις υποδομές. Για να ανταποκριθούν οι σχολικές μονάδες στις νέες ανάγκες, εκτιμάται ότι θα χρειαστούν 24.000 επιπλέον αίθουσες διδασκαλίας ή περίπου 1.200 νέα σχολικά συγκροτήματα. Την ίδια στιγμή, μετά το 2032 προβλέπεται σταδιακή πτώση του αριθμού μαθητών, με την εκτίμηση για το 2040 να επιστρέφει περίπου στα τωρινά επίπεδα. Το γεγονός αυτό δημιουργεί μια ιδιόμορφη εξίσωση: η Γερμανία πρέπει να επενδύσει τώρα σε υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό, γνωρίζοντας πως ο μαθητικός πληθυσμός θα αρχίσει να μειώνεται ξανά σε λιγότερο από μια δεκαετία.

Στην ανισομερή αυτή εξέλιξη αποτυπώνονται και οι γεωγραφικές αντιθέσεις μεταξύ των κρατιδίων. Στα δυτικά ο αριθμός μαθητών θα αυξηθεί έως και 8% μέχρι το 2033, ενώ στα ανατολικά αναμένεται μείωση άνω του 16% έως το 2040. Το Βερολίνο και το Αμβούργο προβλέπεται επίσης να καταγράψουν μικρή υποχώρηση. Συνολικά, η πρωτοβάθμια εκπαίδευση θα συρρικνωθεί σταδιακά, ενώ η δευτεροβάθμια θα ενισχυθεί, καθώς τα παιδιά των επόμενων ετών θα μετακινούνται σε ανώτερες τάξεις. Η πρόεδρος της ΚΜΚ και υπουργός Παιδείας του Μεκλεμβούργου-Πομερανίας, Σιμόνε Όλντενμπουργκ, τόνισε ότι η κατάσταση απαιτεί όχι μόνο επενδύσεις σε υποδομές, αλλά και στρατηγική ενίσχυση του εκπαιδευτικού προσωπικού, της ψηφιακής εκπαίδευσης και της αξιοπιστίας των σχολικών δικτύων. «Η εκπαίδευση αποτελεί θεμέλιο κοινωνικής συνοχής και ανταγωνιστικότητας για την οικονομία μας. Αν δεν προετοιμαστούμε έγκαιρα, οι ελλείψεις θα αποτυπωθούν στη συνολική ανάπτυξη της χώρας», δήλωσε χαρακτηριστικά.

Το πρόβλημα του προσωπικού είναι ήδη ορατό. Η ΚΜΚ υπολογίζει ότι μέχρι το 2035 θα λείπουν περίπου 50.000 εκπαιδευτικοί, σε μια περίοδο όπου τα σχολεία καλούνται να υποδεχτούν περισσότερα παιδιά με διαφορετικές γλωσσικές και κοινωνικές ανάγκες. Οι μεγαλύτερες ελλείψεις αναμένονται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και στις τεχνικές – επαγγελματικές σχολές. Οι ειδικοί μιλούν για ένα «σημείο καμπής». Ο Ρότζερ Σπίντλερ, από το Ινστιτούτο του Μέλλοντος στη Φρανκφούρτη, σημειώνει ότι το σχολείο πρέπει να γίνει πιο ευέλικτο, με έμφαση στη συνεργασία, στις εξατομικευμένες μαθησιακές διαδρομές και στη σταδιακή εγκατάλειψη ενός συστήματος που σχεδιάστηκε για άλλες κοινωνικές συνθήκες. «Υπάρχει ανάγκη να αμφισβητηθούν δομές και ιεραρχίες που θεωρούνται δεδομένες», αναφέρει.

Πιο αισιόδοξος εμφανίζεται ο Κάι Μάατς, διευθυντής του Ινστιτούτου DIPF, ο οποίος βλέπει στον μετασχηματισμό μια ευκαιρία να μειωθεί η εξάρτηση της σχολικής επιτυχίας από το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο. Αναφέρεται στο πρόγραμμα «StartChancen», το οποίο θα χρηματοδοτηθεί με 20 δισ. ευρώ μέσα σε δέκα χρόνια και στοχεύει στη στήριξη 4.000 σχολείων που λειτουργούν σε περιοχές με υψηλότερους κοινωνικούς δείκτες δυσκολίας. Η Γερμανία, επομένως, δεν συζητά απλώς για περισσότερες αίθουσες και περισσότερους εκπαιδευτικούς. Συζητά για ένα νέο σχολικό μοντέλο, ικανό να ανταποκριθεί σε μια κοινωνία που μεταβάλλεται δημογραφικά, πολιτισμικά και οικονομικά.