ETCS: Ο ελληνικός σιδηρόδρομος εισέρχεται σε νέα εποχή

Μια βαθιά τομή στον τρόπο με τον οποίο εκπαιδεύεται το προσωπικό του σιδηροδρόμου πραγματοποιείται το τελευταίο διάστημα, σηματοδοτώντας μια πολυαναμενόμενη μετάβαση σε ένα σύστημα όπου η ασφάλεια, η τεχνολογία και η πιστοποίηση δεν αποτελούν πλέον θεωρητικές έννοιες αλλά καθημερινή πρακτική. Στο Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης του ΟΣΕ, στον Ρέντη, λειτουργεί πλέον ειδική αίθουσα προσομοίωσης, όπου οι μηχανοδηγοί εκπαιδεύονται στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Ελέγχου Αμαξοστοιχιών (ETCS), το κρίσιμο υπόβαθρο του σύγχρονου ευρωπαϊκού σιδηροδρομικού πλαισίου. Η εκπαίδευση αυτή, που για δεκαετίες έμοιαζε να παραμένει σε μια διαρκή αναμονή, έρχεται να καλύψει ένα βασικό κενό στο σύστημα ασφάλειας της χώρας. Το ETCS, το οποίο θα λειτουργήσει πλήρως στον άξονα Αθήνα–Θεσσαλονίκη εντός του 2026, δεν εντασσόταν στην αρχική σύμβαση σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης, όμως αποτελεί την ουσία της αυτόματης πέδησης και της ψηφιακής παρακολούθησης της πορείας ενός συρμού. Πρόκειται για μια τεχνολογία που ήδη εφαρμόζεται σε όλα τα σύγχρονα ευρωπαϊκά δίκτυα και που για πρώτη φορά εισάγεται συστηματικά στην καθημερινότητα των Ελλήνων μηχανοδηγών.

Ο αναπληρωτής υπουργός Μεταφορών, Κωνσταντίνος Κυρανάκης, μίλησε για «ορατή πρόοδο» σε ένα πεδίο που για χρόνια βρισκόταν σε υστέρηση. Τόνισε ότι η εκπαίδευση δεν περιορίζεται στις θεωρητικές οδηγίες, αλλά βασίζεται στη χρήση τεχνολογικά προηγμένων προσομοιωτών, στους οποίους θα εκπαιδευτούν όχι μόνο οι μηχανοδηγοί αλλά, σε επόμενο στάδιο, και οι σταθμάρχες. Την ίδια στιγμή, οι μηχανοδηγοί υποδέχονται θετικά την αλλαγή, χαρακτηρίζοντας την εισαγωγή του ETCS ως μια παρέμβαση που «αλλάζει την πραγματικότητα του ελληνικού σιδηροδρόμου». Ο προσομοιωτής που χρησιμοποιείται στο ΚΕΚ αναπαριστά με ακρίβεια τη λειτουργία ενός συστήματος εξοπλισμένου με ETCS Level 1. Οι εκπαιδευόμενοι χειρίζονται τα εργαλεία και τις ενδείξεις ακριβώς όπως θα τα συναντήσουν πάνω στον πραγματικό συρμό, ενώ οι εκπαιδευτές μπορούν να μεταβάλουν αιφνιδιαστικά τις συνθήκες, δημιουργώντας συνθήκες πίεσης αντίστοιχες των πραγματικών κρίσεων. Εμβόλια στη γραμμή, απρόοπτα σήματα, μεταβολές στην ταχύτητα ή συναγερμοί αποτελούν μέρος της «εικονικής» διαδικασίας, η οποία επιτρέπει στους μηχανοδηγούς να εξασκηθούν με ασφάλεια σε περιστατικά που, στον πραγματικό κόσμο, απαιτούν απόλυτη ψυχραιμία και άμεση αντίδραση.

Η εκπαίδευση πραγματοποιείται σε τρεις φάσεις: δύο ημέρες θεωρίας και μία ημέρα εφαρμογής στο πεδίο, στη διαδρομή Οινόη–Τιθορέα, εκεί όπου λειτουργεί ήδη τμήμα του συστήματος. Το πρόγραμμα καταλήγει σε εξέταση στον προσομοιωτή για την πιστοποίηση του κάθε μηχανοδηγού. Παράλληλα, βρίσκεται σε εξέλιξη η ενσωμάτωση ελληνικού τμήματος διαδρομής μήκους περίπου δέκα χιλιομέτρων στο λογισμικό του προσομοιωτή, ώστε η εξάσκηση να αντικατοπτρίζει το περιβάλλον του ελληνικού δικτύου. Η κατάρτιση δεν αφορά μόνο τους τεχνικούς κανόνες λειτουργίας. Στο πλαίσιο του προγράμματος καλλιεργούνται δεξιότητες κρίσιμες για τη διαχείριση κινδύνου: η σωστή λήψη αποφάσεων μέσα σε περιορισμένο χρόνο, η συνεργασία μεταξύ μελών πληρώματος, η επικοινωνία με τα κέντρα ελέγχου και η αντίσταση στο στρες. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι η εκπαίδευση πραγματοποιείται σε κοινό εβδομαδιαίο προγραμματισμό με το GSM-R, το σύστημα ασφαλούς σιδηροδρομικής επικοινωνίας που σταδιακά αντικαθιστά τα παλαιά μέσα φωνητικής επικοινωνίας.

Ο σχεδιασμός για τα επόμενα χρόνια περιλαμβάνει ακόμη πιο φιλόδοξες αλλαγές. Το 2026 αναμένεται να λειτουργήσει ένα νέο, υπερσύγχρονο κέντρο εκπαίδευσης, πλήρως εξοπλισμένο με full-motion προσομοιωτή οδήγησης τρένου. Με την κινούμενη πλατφόρμα του, ο προσομοιωτής αυτός θα αναπαριστά επιταχύνσεις, επιβραδύνσεις, καμπύλες, αναταράξεις και καιρικά φαινόμενα, φέρνοντας τον μηχανοδηγό όσο πιο κοντά γίνεται στην αίσθηση της πραγματικής οδήγησης χωρίς να απαιτείται κυκλοφορία στο δίκτυο. Η έναρξη της εκπαίδευσης στο ETCS αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά βήματα ανασύνταξης του σιδηροδρομικού συστήματος. Σε συνδυασμό με την ενεργοποίηση της σηματοδότησης, τη λειτουργία της τηλεδιοίκησης και την ολοκλήρωση των έργων αποκατάστασης στη Θεσσαλία, ο άξονας Αθήνα–Θεσσαλονίκη αναμένεται έως το τέλος του επόμενου έτους να διαθέτει για πρώτη φορά ολοκληρωμένο πλέγμα συστημάτων ασφαλείας. Και μαζί με αυτά, ένα προσωπικό πλήρως καταρτισμένο, με εργαλεία και διαδικασίες αντάξιες ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού σιδηροδρόμου.