Ελληνοτουρκικά: Επιστροφή στη «Γαλάζια Πατρίδα»

Η Τουρκία επαναφέρει στο προσκήνιο τον πυρήνα της αναθεωρητικής της ρητορικής, με τον υπουργό Άμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ να επαναλαμβάνει δημόσια το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», λίγες μόλις ημέρες μετά αντίστοιχες τοποθετήσεις του υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν. Οι δηλώσεις αυτές έρχονται σε μια περίοδο αυξημένης κινητικότητας στα ελληνοτουρκικά, αλλά και εν μέσω κρίσιμων διεργασιών γύρω από τους εξοπλισμούς και τις σχέσεις της Άγκυρας με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο επίκεντρο της παρέμβασης Γκιουλέρ βρέθηκε το τουρκικό αφήγημα περί προστασίας των «δικαιωμάτων και συμφερόντων» της χώρας σε θάλασσα και αέρα, με αναφορές τόσο στη «Γαλάζια» όσο και στην αποκαλούμενη «Ουράνια Πατρίδα». Πρόκειται για έναν όρο που τα τελευταία χρόνια εντάσσεται στη στρατηγική γλώσσα της Άγκυρας και συνδέεται με την ενίσχυση της αεράμυνας, της αεροπορικής ισχύος και της ευρύτερης στρατιωτικής παρουσίας της Τουρκίας στην περιοχή.

Ο Τούρκος υπουργός Άμυνας υπογράμμισε ότι οι επιχειρησιακές δραστηριότητες στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο συνεχίζονται «στη βάση των εθνικών συμφερόντων», επαναλαμβάνοντας ουσιαστικά τη γνωστή τουρκική θέση που αμφισβητεί το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο και προβάλλει μαξιμαλιστικές διεκδικήσεις. Η ρητορική αυτή έρχεται να συμπληρώσει τις πρόσφατες δηλώσεις Φιντάν περί «δίκαιης μοιρασιάς» στην Ανατολική Μεσόγειο, αφήγημα που η Άγκυρα επαναφέρει σταθερά τα τελευταία χρόνια. Παρά το γεγονός ότι το τελευταίο διάστημα η τουρκική πλευρά επιχειρούσε να καλλιεργήσει ένα πιο ήπιο κλίμα στο πλαίσιο των διμερών επαφών με την Αθήνα, οι πρόσφατες τοποθετήσεις καταδεικνύουν ότι ο στρατηγικός πυρήνας της τουρκικής πολιτικής παραμένει αμετάβλητος. Ο αναθεωρητισμός δεν εγκαταλείπεται, αλλά συνυπάρχει με μια ρητορική «καλής γειτονίας», η οποία απευθύνεται κυρίως προς το διεθνές ακροατήριο.

Ενδεικτική αυτής της διπλής γραμμής είναι και η αναφορά του Γιασάρ Γκιουλέρ στην επιθυμία της Τουρκίας για επίλυση των διαφορών με την Ελλάδα «στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου». Ωστόσο, η Άγκυρα ερμηνεύει το Διεθνές Δίκαιο μέσα από το πρίσμα της «κυριαρχικής ισότητας», μια έννοια που χρησιμοποιεί τόσο στα ελληνοτουρκικά όσο και στο Κυπριακό, όπου επιμένει στη λύση δύο κρατών. Η ελληνική πλευρά, από την άλλη, απορρίπτει σταθερά τις τουρκικές αιτιάσεις, αναγνωρίζοντας ως μοναδική διαφορά την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, και επιμένει σε έναν δομημένο διάλογο με σαφή νομική βάση.

Στο φόντο αυτών των εξελίξεων βρίσκονται και τα ανοιχτά ζητήματα των εξοπλισμών. Η Άγκυρα δεν δείχνει διατεθειμένη να υπαναχωρήσει από την απόκτηση των ρωσικών S-400, παρά τις κυρώσεις και τον αποκλεισμό της από το πρόγραμμα των F-35. Το τουρκικό υπουργείο Άμυνας ξεκαθάρισε ότι δεν υπάρχει καμία νέα εξέλιξη γύρω από το σύστημα, διαψεύδοντας σενάρια αλλαγής στάσης, παρά τις πρόσφατες δηλώσεις του Αμερικανού πρέσβη Τομ Μπάρακ περί «μη ενεργοποίησης» των S-400. Παράλληλα, η Τουρκία επιδιώκει να επαναφέρει στο τραπέζι τη συμμετοχή της στο πρόγραμμα των F-35, υποστηρίζοντας ότι οι διπλωματικές επαφές με τις ΗΠΑ βρίσκονται σε εξέλιξη και ότι μια θετική έκβαση θα ενίσχυε τις διμερείς σχέσεις. Την ίδια στιγμή, επενδύει συστηματικά στην ανάπτυξη εγχώριων αμυντικών συστημάτων, στο πλαίσιο της στρατηγικής της για μεγαλύτερη αυτονομία στον τομέα της άμυνας. Συνολικά, η πρόσφατη παρέμβαση του Τούρκου υπουργού Άμυνας επιβεβαιώνει ότι η Άγκυρα συνεχίζει να κινείται σε δύο παράλληλες τροχιές: από τη μία, προβάλλει εικόνα διαλόγου και συνεργασίας· από την άλλη, διατηρεί αμετάβλητο το πλαίσιο των διεκδικήσεών της. Η «Γαλάζια Πατρίδα» παραμένει βασικός άξονας της τουρκικής στρατηγικής, ανεξαρτήτως των εκάστοτε τόνων στη δημόσια ρητορική.