Ελληνική εκπαίδευση: Αποκαρδιωτικά στοιχεία σε έκθεση της ΕΕ

Με μια ιδιαίτερα αυστηρή αποτύπωση της ελληνικής πραγματικότητας, η φετινή Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Εκπαίδευση και την Κατάρτιση περιγράφει ένα σύστημα που, παρά τις επενδύσεις των τελευταίων ετών, αδυνατεί να προσφέρει στους μαθητές τις βασικές δεξιότητες που θεωρούνται δεδομένες στον ευρωπαϊκό χώρο. Η εικόνα που παρουσιάζεται είναι σκοτεινή: η Ελλάδα όχι μόνο υστερεί σε κρίσιμους δείκτες μάθησης, αλλά καταγράφει και την χειρότερη επίδοση στην Ε.Ε. όσον αφορά την έγκαιρη ολοκλήρωση των πανεπιστημιακών σπουδών. Παρά τις μεταρρυθμίσεις και τα ευρωπαϊκά κονδύλια που έχουν κατευθυνθεί στην εκπαίδευση, οι μαθητικές επιδόσεις παραμένουν καθηλωμένες σε χαμηλά επίπεδα. Το πρόγραμμα PISA του ΟΟΣΑ δείχνει ότι σχεδόν οι μισοί μαθητές αποτυγχάνουν στα μαθηματικά (47%), ενώ οι δυσκολίες επεκτείνονται και στην ανάγνωση (30%) και στις φυσικές επιστήμες (28%). Σε κάθε δείκτη, η Ελλάδα βρίσκεται σημαντικά κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, επιβεβαιώνοντας τη σταθερή υστέρηση στην απόκτηση βασικών γνωστικών δεξιοτήτων.

Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι η χαμηλή επίδοση δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες. Η επιδείνωση σε σχέση με το 2018 καταγράφεται οριζόντια σε όλους τους μαθητές, υπογραμμίζοντας ότι το πρόβλημα έχει πλέον διαρθρωτικό χαρακτήρα. Το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο εξακολουθεί να παίζει καθοριστικό ρόλο: μόνο 7,1% των μαθητών από μη προνομιούχα περιβάλλοντα φτάνουν σε υψηλές επιδόσεις, όταν ο μέσος όρος της Ε.Ε. ανέρχεται σε 16,3%. Αλλά ακόμη και οι μαθητές που προέρχονται από ευνοημένα περιβάλλοντα εμφανίζουν σαφώς χαμηλότερες επιδόσεις σε σχέση με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά δεδομένα.

Στο πεδίο της αριστείας, η εικόνα είναι εξίσου προβληματική:

– Στα μαθηματικά αριστεύει μόλις το 2% των μαθητών (έναντι 9% στην Ε.Ε.).

– Στην κατανόηση κειμένου επίσης το 2% (έναντι 6,5%).

– Στις φυσικές επιστήμες μόλις 1,5% (έναντι 6,9%).

Η δυσμενής αξιολόγηση δεν περιορίζεται στη σχολική εκπαίδευση. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, η Επιτροπή καταγράφει μια πραγματικότητα που χρόνια ταλανίζει τα ελληνικά πανεπιστήμια: την καθυστέρηση στην απόκτηση πτυχίου. Με μόνο 9,6% των φοιτητών να αποφοιτούν στον προβλεπόμενο χρόνο –έναντι σχεδόν 24% στην υπόλοιπη Ευρώπη– η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση της Ε.Ε.

Στην έκθεση επισημαίνεται ότι το φαινόμενο είναι «σύνθετο και μακροχρόνιο», με πολλαπλές αιτίες:

– ανεπαρκή προετοιμασία των μαθητών από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση,

– έλλειψη συστηματικού επαγγελματικού προσανατολισμού,

– αβεβαιότητα και ασάφειες γύρω από το σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ,

– περιορισμένη εκπαιδευτική υποστήριξη και προβλήματα υποστελέχωσης στα πανεπιστήμια.

Η συνολική εικόνα που προκύπτει από την έκθεση είναι ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε μια παρατεταμένη κρίση βασικών δεξιοτήτων, η οποία, παρά τις στοχευμένες μεταρρυθμίσεις, δεν έχει ακόμη ανακοπεί. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταδεικνύει ότι η αναβάθμιση της ελληνικής εκπαίδευσης απαιτεί βαθιές, συνεκτικές και μακροχρόνιες πολιτικές — πέρα από αποσπασματικές παρεμβάσεις και με ορίζοντα σημαντικά ευρύτερο από τον εκλογικό κύκλο.