Ελίζα Κονοφάγου: Η Ελληνίδα ερευνήτρια που «ξυπνά» τα κύτταρα του εγκεφάλου

Η νόσος Αλτσχάιμερ εξακολουθεί να αποτελεί το μεγαλύτερο άλυτο μυστήριο της σύγχρονης ιατρικής. Ευθύνεται για το 60% έως 70% των περιστατικών άνοιας παγκοσμίως και, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περισσότεροι από 50 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σήμερα με τη νόσο – αριθμός που αναμένεται να υπερτριπλασιαστεί έως το 2050. Στην Ελλάδα, οι πάσχοντες ξεπερνούν ήδη τις 160.000, ενώ άλλοι 280.000 αντιμετωπίζουν ήπια νοητική διαταραχή. Αν προστεθούν και οι οικογένειές τους, το φαινόμενο αγγίζει σχεδόν ένα εκατομμύριο Έλληνες. Μέσα σε αυτή τη δραματική πραγματικότητα, η αναζήτηση μιας ουσιαστικής θεραπείας μοιάζει με το «Ιερό Δισκοπότηρο» της επιστήμης. Στην πρώτη γραμμή αυτής της μάχης βρίσκεται η Ελληνίδα ερευνήτρια Δρ Ελίζα Κονοφάγου, Καθηγήτρια Βιοϊατρικής Τεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης και μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Ιατρικής των ΗΠΑ – μία από τις υψηλότερες διεθνείς διακρίσεις στον χώρο. Η Κονοφάγου ηγείται μιας ερευνητικής ομάδας που χρησιμοποιεί θεραπευτικούς υπερήχους για να ξεπεράσει ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην αντιμετώπιση των νευροεκφυλιστικών νόσων: τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, το φυσικό «τείχος» που προστατεύει τον εγκέφαλο αλλά εμποδίζει τη διέλευση φαρμάκων. «Στόχος μας είναι να κατανοήσουμε πώς το ανοσοποιητικό σύστημα αλληλεπιδρά με τον εγκέφαλο και πώς μπορούμε να το ενεργοποιήσουμε προς όφελος των ασθενών», λέει στο ΘΕΜΑ. «Η νόσος Αλτσχάιμερ αφήνει βαθύ αποτύπωμα όχι μόνο στους ασθενείς, αλλά και στις οικογένειές τους. Κάθε μήνυμα που λαμβάνω από την Ελλάδα είναι υπενθύμιση της ευθύνης μας».

Η τεχνολογία που έχει αναπτύξει η ομάδα της βασίζεται στην προσωρινή και ελεγχόμενη “διάνοιξη” του αιματοεγκεφαλικού φραγμού, ώστε να μπορούν να διοχετευθούν θεραπείες απευθείας στον εγκέφαλο. Στα πρώτα πειράματα σε ποντίκια, οι επιστήμονες διαπίστωσαν όχι μόνο ότι η διαδικασία δεν προκαλεί βλάβες, αλλά και ότι βελτιώνει τη μνήμη των ζώων, μειώνοντας τις πρωτεΐνες που σχετίζονται με την Αλτσχάιμερ (αμυλοειδές Αβ42 και Ταφ). Το εντυπωσιακότερο εύρημα, όμως, αφορά τα μικρογλοία, τα ανοσοκύτταρα του εγκεφάλου που λειτουργούν σαν «Pac-Man», όπως τα αποκαλεί η ίδια. Αυτά ενεργοποιούνται όταν ανοίγει ο φραγμός και «καθαρίζουν» τις βλαβερές πρωτεΐνες που συσσωρεύονται στους ιστούς. «Αποδείξαμε ότι μπορούν να ξυπνήσουν και να δράσουν θεραπευτικά, χωρίς να προκαλούν παράπλευρες βλάβες», σημειώνει.

Ύστερα από τις επιτυχημένες δοκιμές σε ζώα, ακολούθησαν και πρώτες κλινικές εφαρμογές σε ασθενείς, με ενθαρρυντικά αποτελέσματα: το άνοιγμα του φραγμού φαίνεται να επιτρέπει όχι μόνο τη διείσδυση φαρμάκων, αλλά και τη βελτίωση των βιολογικών δεικτών που σχετίζονται με τη νευροπροστασία. Το επόμενο στάδιο είναι ήδη σε εξέλιξη, αφού η ομάδα της Κονοφάγου έλαβε πρόσφατα έγκριση από τον FDA για ευρύτερη κλινική μελέτη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η ίδια παραμένει προσγειωμένη, παρά τον διεθνή ενθουσιασμό: «Η έρευνα χρειάζεται αφοσίωση, υπομονή — και λίγη τύχη. Δεν αρκεί ένας άνθρωπος, χρειάζεται ολόκληρο πεδίο επιστημόνων να κινηθεί μαζί». Η τεχνολογία των υπερήχων που αναπτύσσει χρησιμοποιείται πλέον και για άλλες παθήσεις, από τον καρκίνο του προστάτη και το βασικό τρόμο μέχρι ορισμένες μορφές παιδικών όγκων. «Η μη επεμβατικότητα των υπερήχων μειώνει τον κίνδυνο, προσφέροντας ποιότητα ζωής εκεί όπου άλλοτε απαιτούνταν χειρουργεία», επισημαίνει.

Η Δρ Κονοφάγου, απόφοιτος της Βαρβακείου, σπούδασε Βιοφυσική και Βιοϊατρική Τεχνολογία στη Σορβόννη και στο Imperial College, πριν ολοκληρώσει το διδακτορικό της στο Πανεπιστήμιο του Χιούστον και συνεχίσει μεταδιδακτορική έρευνα στο Χάρβαρντ. Από το 2003 διδάσκει στο Κολούμπια, όπου διευθύνει το Εργαστήριο Υπερήχων και Ελαστικής Απεικόνισης. Παρά τη διεθνή της καριέρα, η σχέση της με την Ελλάδα παραμένει ζωντανή. Συνεργάζεται με τον «Ευαγγελισμό» και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, υποδέχεται Έλληνες φοιτητές μέσω του Columbia Global και παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στην ελληνική επιστημονική κοινότητα. «Οι νέοι Έλληνες ερευνητές διακρίνονται για το ταλέντο και την αντοχή τους», λέει συγκινημένη. «Εύχομαι το πεδίο να συνεχίσει να γεννά ιδέες που θα αλλάξουν τη ζωή των ανθρώπων. Η επιστήμη είναι μια αλυσίδα — κάθε κρίκος, όσο μικρός κι αν είναι, φέρνει την ελπίδα πιο κοντά».

Πηγή: Ygeiamou.gr