ΕΕ: Πάνω από 4,3 εκατομμύρια Ουκρανοί υπό καθεστώς προσωρινής προστασίας

Σχεδόν τριάμισι χρόνια μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής, η Ευρώπη εξακολουθεί να φιλοξενεί έναν από τους μεγαλύτερους πληθυσμούς προσφύγων στην πρόσφατη ιστορία της. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για το τέλος Σεπτεμβρίου 2025, συνολικά 4,3 εκατομμύρια πολίτες που εγκατέλειψαν την Ουκρανία παραμένουν στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με καθεστώς προσωρινής προστασίας. Ο αριθμός αυτός δείχνει ότι η μετακίνηση πληθυσμών δεν αποτελεί πια μια έκτακτη συνέπεια του πολέμου, αλλά μια σταθερή πραγματικότητα με κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές προεκτάσεις για τα κράτη-μέλη. Τον Σεπτέμβριο του 2025, οι χώρες της ΕΕ εξέδωσαν 79.205 νέες αποφάσεις για χορήγηση προστασίας, σημειώνοντας αύξηση 49% σε σχέση με τον Αύγουστο του ίδιου έτους. Πρόκειται για την υψηλότερη μηνιαία καταγραφή από το καλοκαίρι του 2023. Η άνοδος αυτή συνδέεται άμεσα με την απόφαση της ουκρανικής κυβέρνησης στα τέλη Αυγούστου να επιτρέψει σε άνδρες ηλικίας 18 έως 22 ετών να εξέλθουν από τη χώρα, μια κίνηση που άλλαξε τη σύνθεση των προσφυγικών ροών, οι οποίες μέχρι το 2024 αποτελούνταν σχεδόν αποκλειστικά από γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένους.

Οι χώρες που έχουν σηκώσει το μεγαλύτερο βάρος παραμένουν εκείνες με ισχυρά συστήματα πρόνοιας και προηγούμενους δεσμούς με την ουκρανική κοινότητα. Η Γερμανία φιλοξενεί 1.218.100 άτομα, δηλαδή το 28,3% του συνολικού αριθμού στην ΕΕ. Η Πολωνία, χώρα πρώτης γραμμής στην έξοδο προς τη Δύση, καταγράφει 1.008.885 άτομα, ενώ η Τσεχία ακολουθεί με περίπου 389.000. Σε αυτές τις τρεις χώρες συγκεντρώνεται σχεδόν το 60% των ανθρώπων που βρίσκονται υπό καθεστώς προστασίας. Αντίθετα, η Γαλλία είναι η μόνη χώρα στην οποία καταγράφεται ελαφρά μείωση, κάτι που συνδέεται τόσο με αλλαγές στις διαδικασίες υποδοχής όσο και με μετακινήσεις προσφύγων προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, έως τον Σεπτέμβριο του 2025 φιλοξενούνταν 37.410 Ουκρανοί πρόσφυγες. Αν και ο αριθμός είναι σαφώς μικρότερος από εκείνον βόρειων και κεντροευρωπαϊκών χωρών, παραμένει σημαντικός, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ότι η χώρα βρέθηκε την τελευταία δεκαετία στο επίκεντρο αλλεπάλληλων μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών. Η ελληνική πολιτεία έχει διατηρήσει το σύστημα προσωρινής προστασίας που επιτρέπει πρόσβαση στην εργασία, στην υγεία και στην εκπαίδευση — ένα πλαίσιο που συνέβαλε ώστε χιλιάδες παιδιά να ενταχθούν σε σχολεία μέσα στο 2023 και 2024.

Η Ευρώπη καλείται τώρα να ισορροπήσει ανάμεσα σε δύο στρατηγικές ανάγκες: τη διατήρηση ενός μηχανισμού προστασίας για όσους δεν μπορούν να επιστρέψουν με ασφάλεια στη χώρα τους και τη σταδιακή οικοδόμηση συνθηκών ένταξης που να επιτρέπουν σε όσους παραμείνουν για περισσότερο να ενταχθούν πλήρως στις κοινωνίες στις οποίες βρίσκονται. Το πότε –και εάν– η επιστροφή στην Ουκρανία θα καταστεί εφικτή σε μαζική κλίμακα, παραμένει αβέβαιο και εξαρτάται άμεσα από την εξέλιξη του πολέμου. Έτσι, το ερώτημα που απασχολεί πλέον ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και τοπικές κοινωνίες δεν αφορά μόνο την παροχή στέγης και υπηρεσιών, αλλά το πώς αυτή η μακρόχρονη παρουσία θα μετασχηματίσει τις δομές της εκπαίδευσης, της αγοράς εργασίας και της κοινωνικής συνοχής. Η προσωρινή προστασία, όπως φαίνεται, έχει διάρκεια — και μαζί της διαμορφώνεται μια νέα ευρωπαϊκή πραγματικότητα.