Διατλαντική Συνεργασία για την Ενέργεια: Η πρώτη ενεργειακή γεώτρηση στην Ελλάδα μετά από 40 χρόνια

Η συμφωνία μεταξύ ExxonMobil, Energean και Helleniq Energy για την προώθηση ερευνητικών γεωτρήσεων στο «Block 2» του Ιονίου επαναφέρει την Ελλάδα στο πεδίο της αναζήτησης υδρογονανθράκων, μετά από σχεδόν 40 χρόνια όπου δεν πραγματοποιήθηκε αντίστοιχη υπεράκτια προσπάθεια. Η νέα γεώτρηση, με την ονομασία «Ασωπός-1», σχεδιάζεται σε θαλάσσια περιοχή δυτικά της Κέρκυρας και αφορά πιθανό ταμιευτήρα ανθρακικών πετρωμάτων σε βάθος περίπου 4.000 μέτρων. Οι πρώτες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για ενδεχόμενο κοίτασμα της τάξης των 200 δισ. κυβικών μέτρων φυσικού αερίου, μέγεθος που, εφόσον επιβεβαιωθεί, θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις στον ενεργειακό χάρτη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η τελευταία φορά που η Ελλάδα πραγματοποίησε γεώτρηση έρευνας νέου κοιτάσματος στη θάλασσα ήταν στα μέσα της δεκαετίας του 1980, με τις γεωτρήσεις Νηρέας-1 και Ολυμπία-1 στον Θερμαϊκό. Πολύ νωρίτερα, στη δεκαετία του 1970, η χώρα είχε βρεθεί στο επίκεντρο διεθνούς ενδιαφέροντος με την ανακάλυψη του κοιτάσματος του Πρίνου, νοτιοδυτικά της Θάσου, το οποίο παραμένει μέχρι σήμερα το μοναδικό κοίτασμα που πέρασε σε φάση κανονικής εκμετάλλευσης. Η ανακάλυψη εκείνη, σε μια συγκυρία διεθνούς ενεργειακής αβεβαιότητας, είχε δημιουργήσει υψηλές προσδοκίες για ευρύτερο υπεράκτιο δυναμικό, οι οποίες όμως δεν επιβεβαιώθηκαν στη συνέχεια.

Το Ιόνιο, και ειδικότερα η περιοχή του Block 2, θεωρείται σήμερα γεωλογικά ενδιαφέρουσα, καθώς ανήκει στην ενότητα της Απούλιας πλατφόρμας και παρουσιάζει κοινά χαρακτηριστικά με περιοχές όπου έχουν εντοπιστεί αξιοποιήσιμα κοιτάσματα, όπως το Δυτικό Κατάκολο και τμήματα της Αδριατικής. Η τρισδιάστατη σεισμική έρευνα που ολοκληρώθηκε το 2022, υπό την εποπτεία της ΕΔΕΥΕΠ, έδωσε τα πρώτα ενθαρρυντικά δεδομένα, τα οποία τώρα επιχειρείται να επιβεβαιωθούν με γεώτρηση. Παράλληλα με την έρευνα υδρογονανθράκων, η Ελλάδα αναβαθμίζει τον ρόλο της και στις υποδομές μεταφοράς φυσικού αερίου. Η ενεργειακή συνεργασία Ελλάδας και Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία επανενεργοποιείται και στο πλαίσιο της τετραμερούς 3+1 (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ, ΗΠΑ), επικεντρώνεται στην ασφάλεια εφοδιασμού της Ανατολικής Ευρώπης και στη διαφοροποίηση από τις ρωσικές πηγές. Το αμερικανικό ενδιαφέρον αφορά τόσο την υγροποιημένη μορφή (LNG) όσο και την πρόσβαση στα δίκτυα που οδηγούν στην κεντρική ευρωπαϊκή αγορά. Ο «Κάθετος Διάδρομος», ο οποίος διασυνδέει την Ελλάδα με κράτη της Βαλκανικής και της Ανατολικής Ευρώπης, αντιμετωπίζεται ως έργο στρατηγικής σημασίας.

Στο πλαίσιο αυτό, οι εισαγωγές αμερικανικού LNG στην Ελλάδα έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, όπως και η συνολική διακίνηση φυσικού αερίου προς γειτονικές χώρες μέσω ελληνικών υποδομών. Τα δεδομένα αυτά συνοδεύουν την εκτίμηση ότι η Ελλάδα δεν αποτελεί πλέον μόνο σημείο εισόδου, αλλά σταδιακά διαμορφώνει και ρόλο ενεργειακού κόμβου στην περιοχή. Η έναρξη της γεώτρησης «Ασωπός-1» θεωρείται, επομένως, μια δοκιμασία με πολλαπλές προεκτάσεις. Από το αποτέλεσμά της θα εξαρτηθεί ο βαθμός με τον οποίο η χώρα μπορεί να στηρίξει την ενεργειακή της στρατηγική σε εγχώριους πόρους, σε συνδυασμό με τον εξαγωγικό της ρόλο. Παράλληλα, το έργο αξιολογείται υπό αυστηρό πλαίσιο περιβαλλοντικής παρακολούθησης, ζήτημα που αποτελεί πλέον κρίσιμη προϋπόθεση για οποιαδήποτε υπεράκτια δραστηριότητα στην ευρωπαϊκή επικράτεια. Η συμφωνία στο Ιόνιο αποτελεί, με αυτά τα δεδομένα, όχι μόνο βήμα τεχνικό και επενδυτικό, αλλά και σημείο καμπής για τον τρόπο με τον οποίο η Ελλάδα τοποθετείται στον αναδιαμορφωνόμενο ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης.