Αυτόματη είσπραξη ΦΠΑ: Πώς θα λειτουργεί και τι πρέπει να γνωρίζετε

Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) εφαρμόζει ένα πλέγμα δράσεων κατά της φοροδιαφυγής, αξιοποιώντας σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία, διασταυρώσεις δεδομένων σε πραγματικό χρόνο και στοχευμένους ελέγχους. Σε εξέλιξη βρίσκονται εκτεταμένοι έλεγχοι σε επιχειρήσεις και επαγγελματίες υψηλού κινδύνου, ενώ ενισχύεται η χρήση POS και η διασύνδεσή τους με τις ταμειακές μηχανές, καθώς  και η αξιοποίηση δεδομένων από πλατφόρμες και τράπεζες.

Παράλληλα, η Αρχή προωθεί την αυτοματοποίηση διαδικασιών και τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης, ώστε να εντοπίζονται άμεσα αποκλίσεις και ύποπτες συμπεριφορές, ενισχύοντας τη διαφάνεια και την ισότιμη φορολογική μεταχείριση. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην καταπολέμηση της απάτης και της απόκρυψης εσόδων ΦΠΑ, με στόχο την αποφυγή συχνών ρυθμίσεων για την αποπληρωμή του φόρου.

Αυτόματη είσπραξη ΦΠΑ

Η Αρχή σχεδιάζει ένα αυτόματο σύστημα είσπραξης ΦΠΑ, σύμφωνα με το οποίο σε κάθε συναλλαγή θα αποδίδεται άμεσα στην εφορία μέρος του φόρου που εισπράττει η επιχείρηση. Για παράδειγμα, αν ο ΦΠΑ μιας συναλλαγής είναι 50 ευρώ, θα αποδίδονται αυτόματα 15 ή 25 ευρώ. Για το Δημόσιο, η μέθοδος αυτή σημαίνει σημαντική αύξηση της εισπραξιμότητας και κατάργηση των καθυστερήσεων που προκαλούν οι δόσεις ή οι ρυθμίσεις. Για τις επιχειρήσεις, συνεπάγεται απώλεια ενός «κεφαλαίου κίνησης» καθώς μέχρι σήμερα χρησιμοποιούν παρατύπως τον ΦΠΑ που εισπράττουν από τους πελάτες τους.

Από το συνολικό ληξιπρόθεσμο χρέος των 85 δισ. ευρώ, τα 25 δισ. ευρώ προέρχονται από μη καταβληθέντα ποσά ΦΠΑ, το μεγαλύτερο μέρος μεταξύ των φορολογικών κατηγοριών. Γι’ αυτό η Αρχή αποφάσισε πέρυσι τη μηνιαία καταβολή του, καθώς πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις χρησιμοποιούσαν τον ΦΠΑ ως κεφάλαιο κίνησης και αδυνατούσαν να τον αποδώσουν στην εφορία. Η πλήρης εφαρμογή της αυτοματοποίησης απαιτεί αναβάθμιση των συστημάτων πληρωμής και προσαρμογές στο λογισμικό των POS και των ταμειακών μηχανών. Η Αρχή διαβεβαιώνει ότι οι νέες ταμειακές διαθέτουν ήδη αυτήν τη δυνατότητα, ενώ η πιλοτική εφαρμογή θα ξεκινήσει από επαγγελματίες παροχής υπηρεσιών, όπου η διαδικασία είναι τεχνικά ευκολότερη και θα επεκταθεί στο σύνολο της λιανικής.

Δύο σενάρια εφαρμογής

Η ΑΑΔΕ εξετάζει δύο σενάρια:

• Στο πρώτο, ένα ποσοστό του ΦΠΑ που εισπράττει η επιχείρηση σε κάθε συναλλαγή θα αποδίδεται αυτόματα, για παράδειγμα 30% ή 50%. Το υπόλοιπο θα συμψηφίζεται με τον ΦΠΑ που έχει πληρώσει η επιχείρηση. Αν μετά υπάρχει υπόλοιπο προς απόδοση, θα καταβάλλεται στο τέλος του επόμενου μήνα, ενώ οι επιστροφές θα γίνονται εντός 30 ημερών.

• Στο δεύτερο, κάθε επιχείρηση θα αντιμετωπίζεται ξεχωριστά, με βάση τον τζίρο του προηγούμενου έτους και τον ΦΠΑ που πλήρωσε κάθε μήνα. Θα προκύπτει ένα συγκεκριμένο ποσοστό που θα αποδίδεται αυτόματα σε κάθε συναλλαγή, μεταβαλλόμενο ανάλογα με την επιχείρηση.

Με αυτόν τον τρόπο, είτε το Δημόσιο κρατά σε κάθε συναλλαγή τμήμα του ΦΠΑ και στη συνέχεια θα γίνεται συμψηφισμός, είτε το ποσό υπολογίζεται βάσει προηγούμενων στοιχείων κάθε επιχείρησης.

Μείωση απωλειών και κενό ΦΠΑ

Η αυξημένη χρήση καρτών, τα ηλεκτρονικά βιβλία και η διασύνδεση των ταμειακών με τα POS έχουν περιορίσει τις απώλειες ΦΠΑ και τη φοροδιαφυγή. Το «κενό ΦΠΑ» μειώθηκε στο 11% το 2023 από 13,7% το 2022 και κατά 13% σε σύγκριση με το 2019. Στην Ε.Ε., το κενό ΦΠΑ υπολογίζεται σε 9,5%. Οι δείκτες δείχνουν ότι η χώρα πλησιάζει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, με προοπτική πλήρους συμμόρφωσης στα τέλη του 2026.

Ο Γιώργος Πιτσιλής είχε τονίσει ότι «το myDATAέχει ήδη ένα σημαντικό αποτύπωμα στη “μάχη” αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής με 3,6 εκατ. συναλλαγών, 1,5 εκατ. επιχειρήσεις και τη προσυμπλήρωση των δηλώσεων ΦΠΑ· έχουμε καταφέρει να μειώσουμε το κενό ΦΠΑ, που είναι ο ευρωπαϊκός δείκτης για το ύψος της φοροδιαφυγής και στόχος μας είναι να φτάσουμε στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, δηλαδή στο 5%, το 2029».

Νέοι ψηφιακοί έλεγχοι και τεχνητή νοημοσύνη

Πέρα από την αυτόματη είσπραξη, η Αρχή δρομολογεί επιστροφές φόρων σε 30 ημέρες, παρακολούθηση ληξιπρόθεσμων οφειλών και νέους τύπους ελέγχων με ψηφιακά εργαλεία και τεχνητή νοημοσύνη. Οι στόχοι περιλαμβάνουν:

• Διπλασιασμό της εισπραξιμότητας των ληξιπρόθεσμων χρεών.

• Αύξηση της εμπρόθεσμης υποβολής δηλώσεων (φόρος εισοδήματος 96%, ΦΠΑ 99%).

• Αύξηση των εμπρόθεσμων πληρωμών στο 90%.

• Ολοκλήρωση ψηφιακών αιτημάτων εντός 24 ωρών (μέσος όρος) και 3 εργάσιμων ημερών για τα υπόλοιπα αιτήματα.

Όσον αφορά τις ληξιπρόθεσμες οφειλές, οι βασικοί στόχοι περιλαμβάνουν:

• Μείωση του φορολογικού κενού και προστασία των οικονομικών συμφερόντων.

• Κεντρικό συντονισμό όλων των ελέγχων με τη λειτουργία ειδικών δυνάμεων φορολογικών και τελωνειακών ελέγχων.

• Χρήση προηγμένων τεχνολογιών και ανάλυσης πληροφοριών για την έγκαιρη ανίχνευση φαινομένων φοροδιαφυγής, απάτης και λαθρεμπορίου, συμπεριλαμβανομένων διασυνοριακών ελέγχων σε θαλάσσια και χερσαία σύνορα.