Το ΟΧΙ που άλλαξε την Ευρώπη – Όταν η Ελλάδα στάθηκε όρθια

Η Ευρώπη του 1940 ήταν μια ήπειρος βυθισμένη στη σκιά του ολοκληρωτισμού. Τα στρατεύματα του Χίτλερ είχαν σαρώσει σχεδόν κάθε γωνιά της ηπείρου, η Γαλλία είχε υποκύψει, και μόνο η Μεγάλη Βρετανία εξακολουθούσε να αντιστέκεται. Μέσα σε αυτό το κλίμα φόβου και υποταγής, η Ελλάδα – μια μικρή χώρα στα Βαλκάνια – καλούνταν να επιλέξει: υποταγή ή αξιοπρέπεια. Τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940, ο Ιταλός πρέσβης Εμανουέλε Γκράτσι παραδίδει στον πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά το τελεσίγραφο του Μπενίτο Μουσολίνι: η Ιταλία απαιτούσε ελεύθερη διέλευση των στρατευμάτων της από το ελληνικό έδαφος. Ήταν μια προσβολή που δεν χωρούσε παρερμηνείες, ένα κάλεσμα σε ταπείνωση. Η απάντηση του Μεταξά, ψύχραιμη και αποφασιστική, ήταν η φράση που πέρασε στην αθανασία: «Alors, c’est la guerre» – «Λοιπόν, έχουμε πόλεμο». Το «Όχι» εκείνο δεν ειπώθηκε μόνο από έναν πρωθυπουργό· ειπώθηκε από έναν ολόκληρο λαό. Από τους στρατιώτες στα φυλάκια της Πίνδου, από τις γυναίκες που έπλεκαν μάλλινα στις πλατείες, από τα παιδιά που κουβαλούσαν εφόδια στα βουνά. Μέσα σε λίγες ώρες, η Ελλάδα είχε γίνει μια γροθιά.

Παρά την αριθμητική και τεχνολογική υπεροχή του εχθρού, οι Έλληνες στρατιώτες όρθωσαν το ανάστημά τους στα παγωμένα βουνά της Ηπείρου. Πολέμησαν με πείσμα, με αυταπάρνηση, με εκείνο το παράλογο θάρρος που μόνο οι ελεύθεροι γνωρίζουν. Και όχι μόνο απέκρουσαν την ιταλική εισβολή, αλλά μέσα σε λίγες εβδομάδες πέρασαν στην αντεπίθεση, απελευθερώνοντας την Κορυτσά, το Αργυρόκαστρο, τη Χειμάρρα. Ήταν η πρώτη φορά στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο που οι δυνάμεις του Άξονα γνώρισαν ήττα. Η νίκη της Ελλάδας αναπτέρωσε το ηθικό των λαών της Ευρώπης, έδειξε ότι ο ολοκληρωτισμός δεν ήταν ανίκητος και ότι ακόμη και οι μικροί μπορούν να σταθούν απέναντι στους μεγάλους, όταν η ψυχή τους δεν έχει υποδουλωθεί.

Η επιτυχία των Ελλήνων ενόχλησε βαθιά τον Χίτλερ. Ο δικτάτορας της Γερμανίας δεν μπορούσε να επιτρέψει να σπάσει το κύρος του Άξονα από ένα μικρό βαλκανικό έθνος. Στις 6 Απριλίου 1941, εξαπέλυσε την επιχείρηση «Μαρίτα» μέσω Βουλγαρίας, ρίχνοντας στην Ελλάδα το βάρος της γερμανικής πολεμικής μηχανής. Ο στόχος του δεν ήταν μόνο η στρατιωτική επικράτηση· ήταν να συντρίψει το σύμβολο της αντίστασης. Κι όμως, ακόμη και τότε, στα οχυρά της Γραμμής Μεταξά και στα βουνά της Μακεδονίας, οι Έλληνες συνέχισαν να πολεμούν με αξιοπρέπεια. Τα οχυρά δεν καταλήφθηκαν — παραδόθηκαν μόνο όταν όλα είχαν χαθεί. Στην Κρήτη, η τελευταία μάχη δόθηκε με πέτρες, μαχαίρια και ψυχή. Η γερμανική εισβολή τελικά επικράτησε, μα η καθυστέρηση που προκάλεσε η ελληνική άμυνα αποδείχθηκε κρίσιμη: η επιχείρηση «Μπαρμπαρόσα» – η εισβολή στη Σοβιετική Ένωση – ξεκίνησε εβδομάδες αργότερα, μέσα στις λάσπες και το χιόνι της ρωσικής στέπας. Η ιστορία θα καταγράψει ότι αυτή η καθυστέρηση συνέβαλε καθοριστικά στην ήττα του Ράιχ.

Ο Αυστριακός που έγινε Λαμιώτης

«Ο τελευταίος Εβραίος στη Βίννιτσα»: Η τεχνητή νοημοσύνη εντόπισε Ναζί εκτελεστή από διαβόητη φωτογραφία του 1941

Η Πηνελόπη Δέλτα πίνει δηλητήριο μαραζωμένη από έναν ανεκπλήρωτο έρωτα και βλέποντας τους Γερμανούς να μπαίνουν στην Αθήνα

Η συμβολή της Ελλάδας δεν μετριέται μόνο σε μάχες και ημερομηνίες, αλλά στο παράδειγμα που άφησε πίσω της. Το «Όχι» δεν ήταν απλώς άρνηση· ήταν μια πράξη αυτογνωσίας, μια επιβεβαίωση του ποιοι είμαστε όταν όλα γύρω καταρρέουν. Ήταν η στιγμή που το ελληνικό έθνος απέδειξε ότι η ελευθερία δεν είναι προνόμιο, αλλά τρόπος ύπαρξης. Σήμερα, ο κόσμος αλλάζει, οι αξίες δοκιμάζονται, και η μνήμη απειλείται από τη λήθη. Μα το πρωινό εκείνο του 1940 παραμένει ζωντανό. Μας θυμίζει ότι υπάρχουν στιγμές όπου η ιστορία δεν γράφεται με όπλα, αλλά με ψυχή. Ότι η τιμή, το θάρρος και η αγάπη για την πατρίδα δεν είναι λέξεις ξεπερασμένες – είναι θεμέλια ενός λαού που αρνείται να σκύψει το κεφάλι. Κι αν η Ευρώπη κάποτε έσκυψε μπροστά στον φόβο, η Ελλάδα στάθηκε όρθια. Κι αυτό, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, είναι το αληθινό της ΟΧΙ.