Μέτρα για το στεγαστικό 2026: Το σχέδιο της Κομισιόν

Η εκρηκτική άνοδος του κόστους στέγασης και η συρρίκνωση της προσιτής κατοικίας εξελίσσονται σε ένα από τα σοβαρότερα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την Ελλάδα να συγκαταλέγεται στις χώρες που πλήττονται εντονότερα. Στις Βρυξέλλες υπάρχει πλέον σαφής παραδοχή ότι η στεγαστική ανασφάλεια δεν αποτελεί μόνο οικονομικό ζήτημα, αλλά παράγοντα κοινωνικής δυσαρέσκειας με άμεσες πολιτικές συνέπειες. Δεν είναι τυχαίο ότι, σύμφωνα με εκτιμήσεις ευρωπαϊκών θεσμών, η απογοήτευση γύρω από τη στέγη επηρέασε καθοριστικά τις εκλογικές συμπεριφορές σε αρκετά κράτη-μέλη, συμπεριλαμβανομένων των ευρωεκλογών του 2024. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει σήμερα ένα συνολικό σχέδιο παρέμβασης για τη στεγαστική κρίση, φιλοδοξώντας να δώσει απαντήσεις σε ένα πρόβλημα που έχει λάβει διαστάσεις δομικής ανισορροπίας.

Το ευρωπαϊκό πλάνο βασίζεται σε τέσσερις κεντρικούς πυλώνες και δέκα συγκεκριμένα πεδία δράσης. Στόχος είναι αφενός η αύξηση της προσφοράς κατοικιών και αφετέρου η συγκράτηση του κόστους, μέσα από επενδύσεις, μεταρρυθμίσεις και στοχευμένη κοινωνική προστασία. Σύμφωνα με τα στοιχεία που επικαλείται η Κομισιόν, σήμερα στην Ευρώπη κατασκευάζονται περίπου 1,6 εκατομμύρια νέες κατοικίες ετησίως, όταν οι πραγματικές ανάγκες ξεπερνούν τα 2 εκατομμύρια. Το επενδυτικό κενό που δημιουργείται υπολογίζεται σε περίπου 153 δισ. ευρώ τον χρόνο, ποσό που απαιτεί συνδυασμό δημόσιων και ιδιωτικών κεφαλαίων για να καλυφθεί.

Το πρόβλημα αποτυπώνεται έντονα και στις κοινωνικές έρευνες. Τα δεδομένα του Ευρωβαρόμετρου δείχνουν ότι για ολοένα και περισσότερα ευρωπαϊκά νοικοκυριά η στέγη έχει μετατραπεί σε βασική πηγή ανασφάλειας, με τους νέους να εμφανίζονται ιδιαίτερα απαισιόδοξοι. Στην Ελλάδα, περίπου τρία στα δέκα νοικοκυριά δαπανούν πάνω από το 40% του μηνιαίου εισοδήματός τους για στεγαστικά έξοδα, ένα ποσοστό που θεωρείται διεθνώς μη βιώσιμο. Ο πρώτος πυλώνας του σχεδίου επικεντρώνεται στην αύξηση της προσφοράς κατοικιών. Η Επιτροπή δίνει έμφαση στη βελτίωση της παραγωγικότητας και της καινοτομίας στον κατασκευαστικό τομέα, προωθώντας σύγχρονες μεθόδους, όπως η προκατασκευασμένη δόμηση και η ψηφιοποίηση των διαδικασιών. Παράλληλα, προβλέπεται μείωση της γραφειοκρατίας μέσω απλούστευσης των κανόνων χωροταξικού σχεδιασμού, αδειοδότησης και δόμησης, ώστε να επιταχυνθεί η υλοποίηση νέων έργων. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται και στον συνδυασμό προσιτότητας, ποιότητας και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, με χρήση καινοτόμων υλικών και τεχνικών χαμηλού κόστους και χαμηλού περιβαλλοντικού αποτυπώματος.

Ο δεύτερος πυλώνας αφορά την κινητοποίηση επενδύσεων. Η Κομισιόν προωθεί νέα χρηματοδοτικά εργαλεία, συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και ευρωπαϊκές επενδυτικές πλατφόρμες, με στόχο την προσέλκυση κεφαλαίων στην κοινωνική και προσιτή στέγαση. Παράλληλα, προβλέπεται απλοποίηση και επιτάχυνση των μηχανισμών δημόσιας χρηματοδότησης, ώστε οι πόροι να φτάνουν ταχύτερα εκεί όπου υπάρχει η μεγαλύτερη ανάγκη. Ο τρίτος πυλώνας συνδυάζει άμεση στήριξη με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Στο επίκεντρο βρίσκονται οι βραχυπρόθεσμες μισθώσεις, με την Επιτροπή να προαναγγέλλει κατευθυντήριες γραμμές για τον περιορισμό των επιπτώσεών τους σε περιοχές με οξύ στεγαστικό πρόβλημα, χωρίς να αγνοούνται οι ανάγκες του τουρισμού. Παράλληλα, προβλέπονται παρεμβάσεις κατά της κερδοσκοπίας στην αγορά κατοικίας, με στόχο τη μεγαλύτερη διαφάνεια και τη σταθεροποίηση των τιμών. Σημαντικό ρόλο παίζουν και οι εθνικές μεταρρυθμίσεις σε τομείς όπως η φορολογία, η κοινωνική στέγαση και ο χωροταξικός σχεδιασμός.

Ο τέταρτος πυλώνας αφορά την προστασία των πιο ευάλωτων ομάδων. Η Επιτροπή δίνει ιδιαίτερη έμφαση στους νέους, προτείνοντας οικονομική στήριξη για την ενοικίαση και συστήματα εγγυήσεων που διευκολύνουν την πρόσβαση στην κατοικία. Παράλληλα, ενισχύονται οι πολιτικές για την αντιμετώπιση της αστεγίας, με επέκταση της κοινωνικής στέγασης και στοχευμένα προγράμματα πρόληψης για νοικοκυριά και ενοικιαστές που βρίσκονται στο όριο. Το σχέδιο για τη στέγαση θα παρουσιαστεί σε συνδυασμό με αναθεώρηση των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις, νέα ευρωπαϊκή στρατηγική για την κατασκευή κατοικιών, πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του νέου ευρωπαϊκού Bauhaus και πακέτα χρηματοδότησης για την ενεργειακή απόδοση. Το 2026 αναμένεται να ακολουθήσουν πρόσθετα μέτρα για την ενέργεια των πολιτών, με στόχο τη μείωση των λογαριασμών και την αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας.