Μέτρα για το στεγαστικό: Πώς θα βγουν περισσότερα σπίτια στην αγορά

Το στεγαστικό ζήτημα επανήλθε δυναμικά στο προσκήνιο την περασμένη εβδομάδα, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αναδεικνύοντας το βάθος και τη διαρθρωτική φύση του προβλήματος. Η συζήτηση για μια πιο «προσιτή στέγη» βρέθηκε ψηλά στην ατζέντα του ελληνικού Κοινοβουλίου κατά τη συζήτηση του Προϋπολογισμού, ενώ την ίδια στιγμή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο με πέντε βασικούς άξονες παρέμβασης. Πρόκειται για ένα ζήτημα που αφορά πλέον το σύνολο της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Περίπου ένας στους δέκα πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αδυνατεί να καλύψει εγκαίρως το ενοίκιο ή τη δόση του στεγαστικού του δανείου, με βασική αιτία το υψηλό κόστος κατοικίας σε σχέση με το διαθέσιμο εισόδημα. Το πρόβλημα γίνεται εντονότερο στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπου ένας στους δέκα κατοίκους δαπανά πάνω από το 40% του εισοδήματός του αποκλειστικά για τη στέγη, περιορίζοντας δραστικά το περιθώριο κάλυψης άλλων βασικών αναγκών.

Έξι νέα μέτρα στη στεγαστική πολιτική για το 2026

Σε εγχώριο επίπεδο, η κυβέρνηση προχωρά σε ενίσχυση της στεγαστικής πολιτικής με ένα πακέτο έξι νέων μέτρων, τα οποία έρχονται να προστεθούν σε ήδη υφιστάμενα προγράμματα, όπως το «Ανακαινίζω – Ενοικιάζω», το «Σπίτι μου» και δράσεις που συνδέονται με την πράσινη μετάβαση. Κεντρικό ρόλο κατέχει ένα νέο πρόγραμμα ανακαίνισης κατοικιών, συνολικού προϋπολογισμού 400 εκατ. ευρώ. Η επιδότηση θα μπορεί να καλύπτει έως και το 90% του κόστους αναβάθμισης, με ανώτατο ποσό τις 36.000 ευρώ ανά ακίνητο. Στόχος είναι η ενεργοποίηση παλαιών ή κλειστών κατοικιών, ώστε να επιστρέψουν στην αγορά. Το εισοδηματικό όριο για συμμετοχή ορίζεται στις 35.000 ευρώ για ζευγάρι, με προσαύξηση 5.000 ευρώ για κάθε παιδί.

Παράλληλα, θεσπίζεται επιστροφή δύο ενοικίων ετησίως για περίπου 50.000 εκπαιδευτικούς, γιατρούς και νοσηλευτές που εργάζονται εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων της Αττικής και της Θεσσαλονίκης. Το μέτρο εφαρμόζεται ανεξαρτήτως εισοδήματος και λειτουργεί ως κίνητρο παραμονής και στελέχωσης περιοχών που αντιμετωπίζουν έντονα προβλήματα στέγασης. Σημαντική είναι και η πρόβλεψη για την αναβάθμιση δημοτικών και κρατικών κτιρίων σε ορεινές και νησιωτικές περιοχές. Τα ακίνητα αυτά θα μετατρέπονται σε κατοικίες για δημόσιους υπαλλήλους, με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και την ενίσχυση της παρουσίας του κράτους σε απομακρυσμένες περιοχές.

Στο μέτωπο της αγοράς ακινήτων, επεκτείνονται οι περιορισμοί στη βραχυχρόνια μίσθωση, πέρα από τις ήδη ισχύουσες ρυθμίσεις, και στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Επιπλέον, σε περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης όπου ισχύει απαγόρευση, τα ακίνητα που αλλάζουν ιδιοκτησία θα διαγράφονται αυτόματα από το σχετικό μητρώο, με στόχο να αυξηθεί η προσφορά κατοικιών για μακροχρόνια ενοικίαση. Παράλληλα, εισάγεται νέο πλαίσιο κινήτρων για ιδιωτικές επενδύσεις στον τομέα της προσιτής στέγης. Κατασκευαστικές εταιρείες θα μπορούν να ανεγείρουν ή να μετατρέπουν κτίρια αποκλειστικά για μακροχρόνια μίσθωση διάρκειας τουλάχιστον δέκα ετών, με τα μισθώματα να εκπίπτουν από τον φόρο εισοδήματος. Το ανώτατο ύψος ενοικίου θα καθορίζεται κεντρικά, ώστε να διασφαλίζεται η συγκράτηση των τιμών. Τέλος, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας προωθεί πολεοδομικές ρυθμίσεις που θα επιταχύνουν τη μετατροπή υφιστάμενων ακινήτων σε κατοικίες. Εγκαταλελειμμένα ή ημιτελή κτίρια θα εντάσσονται σε καθεστώς ιδιωτικών επενδύσεων με φορολογικά κίνητρα, ώστε να αξιοποιηθεί ανενεργό οικιστικό απόθεμα.

Η «Κοινωνική Αντιπαροχή» και η αξιοποίηση δημόσιας γης

Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στην εισαγωγή της «Κοινωνικής Αντιπαροχής», ενός νέου μοντέλου συνεργασίας κράτους και ιδιωτών. Σύμφωνα με το πλαίσιο που προωθείται, ιδιώτες θα αναλαμβάνουν την κατασκευή ή ανακαίνιση ανεκμετάλλευτων δημόσιων κτιρίων και οικοπέδων με δικά τους κεφάλαια. Από τα διαμερίσματα που θα προκύπτουν, τουλάχιστον το 30% θα παραμένει στο Δημόσιο και θα διατίθεται με χαμηλό ενοίκιο σε νέους, οικογένειες και ευάλωτα νοικοκυριά, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό θα διοχετεύεται στην αγορά. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η αξιοποίηση ανενεργών στρατοπέδων, σε συνεργασία με το Υπουργείο Άμυνας. Από τις νέες κατοικίες που θα δημιουργηθούν, το 25% θα καλύπτει ανάγκες στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων και το 75% θα διατίθεται για κοινωνική κατοικία.

Το ευρωπαϊκό σχέδιο για την προσιτή στέγη

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η πρόταση της Κομισιόν στηρίζεται σε πέντε πυλώνες δράσης, συνδυάζοντας μη δεσμευτικές πρωτοβουλίες και νομοθετικές παρεμβάσεις. Στόχος είναι η αύξηση της προσφοράς κατοικίας, η μείωση του κόστους και η προστασία των πιο ευάλωτων ομάδων. Ο πρώτος πυλώνας αφορά την ενίσχυση της προσφοράς στέγης μέσω καινοτομίας και ταχύτερων κατασκευαστικών διαδικασιών, με έμφαση σε ψηφιακές τεχνολογίες και κυκλικές πρακτικές. Παράλληλα, προβλέπεται κινητοποίηση σημαντικών πόρων, με τουλάχιστον 43 δισ. ευρώ να έχουν ήδη ενεργοποιηθεί και επιπλέον 10 δισ. ευρώ να προγραμματίζονται για τα έτη 2026–2027. Ο τρίτος άξονας επικεντρώνεται στην απλούστευση των κανονισμών, τόσο σε επίπεδο αδειοδοτήσεων όσο και χωροταξικού σχεδιασμού, ενώ προβλέπεται και νέα νομοθεσία για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, ώστε οι τοπικές αρχές να μπορούν να λαμβάνουν στοχευμένα μέτρα σε περιοχές με έντονη στεγαστική πίεση.

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται και στο Νέο Ευρωπαϊκό Μπάουχαους, το οποίο θα στηρίξει βιώσιμα και ποιοτικά έργα κατοικίας, καθώς και σε ειδικά προγράμματα για τη φοιτητική και κοινωνική στέγη. Στο πλαίσιο αυτό, εξετάζεται και η δημιουργία μηχανισμού εγγυήσεων, ώστε να μειωθεί ή να εξαλειφθεί η ανάγκη καταβολής εγγύησης από φοιτητές, σπουδαστές και μαθητευόμενους. Συνολικά, τόσο οι ελληνικές παρεμβάσεις όσο και το ευρωπαϊκό σχέδιο δείχνουν ότι το στεγαστικό πρόβλημα αντιμετωπίζεται πλέον ως κρίσιμο κοινωνικό ζήτημα και όχι απλώς ως ζήτημα αγοράς. Το ερώτημα που μένει ανοιχτό είναι αν τα μέτρα αυτά θα εφαρμοστούν με την ταχύτητα και τη συνέπεια που απαιτεί η κλίμακα του προβλήματος – και αν θα καταφέρουν να μεταφραστούν σε πραγματικά προσιτή στέγη για όσους τη χρειάζονται περισσότερο.