Θεσσαλονίκη 26 Οκτωβρίου: Η πόλη τιμά σήμερα τον πολιούχο της Άγιο Δημήτριο και την 113η επέτειο της απελευθέρωσής της

Με κάθε επισημότητα και συγκίνηση τιμά σήμερα η Θεσσαλονίκη τον Πολιούχο της Άγιο Δημήτριο και ταυτόχρονα γιορτάζει τα 113 χρόνια από την απελευθέρωσή της από τον οθωμανικό ζυγό — μια διπλή γιορτή που αποτελεί κορυφαίο σημείο αναφοράς για την ιστορία και την ταυτότητα της πόλης. Ο Άγιος Δημήτριος, γεννημένος το 280 μ.Χ., υπήρξε αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού και ενεργό μέλος της χριστιανικής κοινότητας. Για τη δράση του υπέρ της πίστης του υπέστη διωγμούς και βασανιστήρια, καταδικαζόμενος σε θάνατο το 306 μ.Χ. με λογχισμό από τον Γαλέριο. Στο σημείο του μαρτυρίου του, κάτω από τον ομώνυμο ναό, βρίσκεται σήμερα η κρύπτη του, όπου πλήθος πιστών προσέρχεται για προσκύνημα.

Τα ιερά λείψανα και η τιμία κάρα του Αγίου εντοπίστηκαν αιώνες αργότερα στην Ιταλία, στην περιοχή του Σαν Λορέντζο. Με ενέργειες του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Παντελεήμονα Β’, η κάρα επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη στις 23 Οκτωβρίου 1978, ενώ τα λείψανα ακολούθησαν τον Απρίλιο του 1980. Έκτοτε φυλάσσονται στον ναό του Αγίου Δημητρίου, που παραμένει ένα από τα σπουδαιότερα προσκυνήματα της Ορθοδοξίας. Η μορφή του Αγίου Δημητρίου είναι άρρηκτα δεμένη με την ιστορική μοίρα της πόλης, καθώς η παράδοση τον θέλει να προστατεύει τη Θεσσαλονίκη από πολιορκίες και καταστροφές. Συμβολικά, η απελευθέρωση της πόλης από τους Οθωμανούς πραγματοποιήθηκε ανήμερα της εορτής του, στις 26 Οκτωβρίου 1912, κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου.

Το βράδυ της 26ης Οκτωβρίου 1912, ο αρχιστράτηγος του οθωμανικού στρατού Χασάν Ταχσίν Πασάς, περικυκλωμένος από τις ελληνικές δυνάμεις, υπέγραψε την παράδοση της Θεσσαλονίκης στον Ελληνικό Στρατό. Από ελληνικής πλευράς, το Πρωτόκολλο Παράδοσης υπέγραψαν ο αντισυνταγματάρχης Βίκτωρ Δούσμανης και ο λοχαγός Ιωάννης Μεταξάς. Στο πλαίσιο της συμφωνίας, παραδόθηκαν 25.000 Τούρκοι στρατιώτες και περίπου 1.000 αξιωματικοί, μαζί με 70 πυροβόλα, 30 πολυβόλα, 1.200 ίππους και τεράστιες ποσότητες στρατιωτικού υλικού. Την επόμενη ημέρα, στις 27 Οκτωβρίου, η πρώτη ελληνική στρατιωτική μονάδα —το Απόσπασμα Ευζώνων Κωνσταντινόπουλου— εισήλθε θριαμβευτικά στην πόλη, όπου οι κάτοικοι τους υποδέχθηκαν με δάκρυα χαράς και εθνική υπερηφάνεια.

Στις 28 Οκτωβρίου, ο διάδοχος του θρόνου και αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος εισήλθε πανηγυρικά στη Θεσσαλονίκη επικεφαλής της Ι Μεραρχίας. Παρά τη βροχή, η πόλη βούλιαξε στις σημαίες και στα πλήθη. Μετά τη δοξολογία στον ναό του Αγίου Μηνά, ακολούθησε παρέλαση των ελληνικών στρατευμάτων και παρουσίαση των αρχών της πόλης στον διάδοχο. Την επομένη, στις 29 Οκτωβρίου, κατέφθασε ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄. Στον Λευκό Πύργο πραγματοποιήθηκε η έπαρση της ελληνικής σημαίας, συνοδευόμενη από 21 χαιρετιστήριες βολές — ένα ιστορικό γεγονός που σφράγισε οριστικά την απελευθέρωση της Μακεδονικής πρωτεύουσας.

Οι κρίσιμες διαπραγματεύσεις για την παράδοση της Θεσσαλονίκης έγιναν στο Τόψιν (σημερινή Γέφυρα του Δήμου Χαλκηδόνος), όπου είχε στηθεί το ελληνικό στρατηγείο. Το κτίριο, αρχικά εξοχική κατοικία του Ιταλοεβραίου επιχειρηματία Γιάκο Μοδιάνο, μετατράπηκε σε Στρατιωτικό Μουσείο το 1999 από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Στους χώρους του φιλοξενούνται πολεμικά κειμήλια των Βαλκανικών Πολέμων, στολές, όπλα, έγγραφα και προσωπικά αντικείμενα των αξιωματικών που πρωταγωνίστησαν στις επιχειρήσεις. Στον προαύλιο χώρο βρίσκεται το ταφικό μνημείο του Χασάν Ταχσίν Πασά και του γιου του, Κενάν Μεσαρέ, μια σπάνια πράξη ιστορικού σεβασμού απέναντι σε έναν αντίπαλο που παρέδωσε την πόλη χωρίς αιματοχυσία.