Το… Γατονήσι: Εκεί που οι γάτες είναι περισσότερες από τους ανθρώπους

Στη νοτιοανατολική άκρη της Ισπανίας, εκεί όπου η Κόστα Μπλάνκα λούζεται από το φως του Αλικάντε, υπάρχει μια σταλιά γης που μοιάζει να μην ανήκει στο σήμερα. Η Νέα Ταμπάρκα — μόλις 1,8 χιλιόμετρα μήκος και 400 μέτρα πλάτος — είναι το μικρότερο μόνιμα κατοικημένο νησί της χώρας. Κι όμως, αυτό το ασήμαντο σε διαστάσεις κομμάτι γης κρύβει μια ιστορία τόσο πλούσια, που θα μπορούσε να χωρέσει σε μια ολόκληρη ήπειρο. Η Ταμπάρκα δεν είναι ούτε απόμακρη ούτε δυσπρόσιτη. Απέχει μόλις δύο ναυτικά μίλια από τις ακτές του Αλικάντε, κι όμως μοιάζει με τόπο ξεχασμένο από τον χρόνο. Από το λιμάνι της Σάντα Πόλα, μικρά πλοιάρια με γυάλινο πάτο μεταφέρουν επισκέπτες που θέλουν να αποδράσουν για λίγες ώρες από την πολύβουη ενδοχώρα. Όταν όμως πατήσει κανείς το πόδι του στο νησί, διαπιστώνει ότι το ταξίδι δεν είναι απλώς γεωγραφικό — είναι χρονικό. Οι δρόμοι είναι ευθείς, καθαροί, άδειοι· οι τοίχοι λευκοί, τα παράθυρα κλειστά, οι γάτες ξαπλωμένες στον ήλιο. Και οι άνθρωποι — ελάχιστοι. Σύμφωνα με στοιχεία του 2023, οι γάτες ξεπερνούν κατά δύο φορές τον αριθμό των κατοίκων. Περίπου πενήντα άνθρωποι ζουν εδώ όλο τον χρόνο, φροντίζοντας για τα σπίτια, τα καΐκια και τις ταβέρνες που ξαναζωντανεύουν μόνο το καλοκαίρι. Τον υπόλοιπο χρόνο, η Νέα Ταμπάρκα βυθίζεται σε μια σχεδόν μυστικιστική ηρεμία, με μόνη συντροφιά τον ήχο των κυμάτων και τα βήματα των λίγων κατοίκων που επιμένουν να ζουν μακριά από την τουριστική φρενίτιδα της Μεσογείου.

Η ιστορία της Νέας Ταμπάρκα μοιάζει βγαλμένη από μυθιστόρημα. Στις αρχές του 18ου αιώνα, η παλιά Ταμπάρκα — ένα μικρό νησί στα βόρεια της Τυνησίας — ήταν σημαντικό κέντρο εμπορίου κόκκινου κοραλλιού. Την εκμετάλλευσή του είχαν οι Γενοβέζοι της οικογένειας Λομελίνι, οι οποίοι εγκατέστησαν εκεί εκατοντάδες ψαράδες και τεχνίτες. Το 1741, ο Οθωμανός μπέης της Τύνιδας κατέλαβε το νησί, αιχμαλωτίζοντας πολλούς από τους κατοίκους. Όσοι διέφυγαν, κατέφυγαν στη Σαρδηνία ή στην Ισπανία. Οι Ισπανοί βασιλείς, συγκινημένοι από την τύχη των εξόριστων Γενοβέζων, τους πρόσφεραν ένα άγονο νησάκι απέναντι από το Αλικάντε, γνωστό τότε ως Ίγια Πλάνα — «Επίπεδο Νησί». Εκεί θα ξανάρχιζαν τη ζωή τους.

Έτσι γεννήθηκε η Νέα Ταμπάρκα — ένα πείραμα του Διαφωτισμού πάνω στο πνεύμα της ανθεκτικότητας. Οι Ισπανοί μηχανικοί σχεδίασαν το νησί με γεωμετρική ακρίβεια: παράλληλοι δρόμοι, κεντρική πλατεία, τείχη για άμυνα απέναντι στους πειρατές. Ο αστικός ιστός που δημιουργήθηκε στα μέσα του 18ου αιώνα σώζεται σχεδόν ακέραιος μέχρι σήμερα, δίνοντας στην Ταμπάρκα μια ασυνήθιστη αίσθηση συμμετρίας και τάξης. Όσοι δεν βρήκαν καταφύγιο στην Ισπανία, εγκαταστάθηκαν στη Σαρδηνία, ιδρύοντας τα χωριά Καρλοφόρτε και Καλασέτα. Εκεί, οι απόγονοί τους εξακολουθούν να μιλούν τη διάλεκτο «Ταμπαρκίνο» και να διατηρούν ζωντανές τις παραδόσεις τους. Το 2024, εκπρόσωποι από τις τρεις κοινότητες — της Γένοβας, της Σαρδηνίας και της Ισπανίας — συναντήθηκαν στην Ιταλία για να αναβιώσουν τη χαμένη ενότητα των «Ταμπάρκινων λαών». Μάλιστα, εξετάζεται η πρόταση να ενταχθεί η ιστορία αυτή στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Ένα φυσικό και θαλάσσιο καταφύγιο

Το 1986, η Νέα Ταμπάρκα ανακηρύχθηκε το πρώτο θαλάσσιο καταφύγιο της Ισπανίας. Περισσότερα από τα δύο τρίτα της επιφάνειάς της παραμένουν αδόμητα, γεμάτα θυμάρι, χαμηλή βλάστηση και απόκρημνους βράχους. Τα νερά γύρω από το νησί αποτελούν προστατευόμενη ζώνη: εκεί φωλιάζουν σπάνια είδη ψαριών και χελωνών, ενώ οι δύτες ανακαλύπτουν υποθαλάσσιους κήπους από ποσειδωνία.

Στο υπόλοιπο τμήμα, οι παλιές πέτρινες κατοικίες έχουν μετατραπεί σε μικρούς ξενώνες και οικογενειακά εστιατόρια. Ωστόσο, η τουριστική δραστηριότητα είναι αυστηρά εποχική. Όπως εξηγεί η τοπική επιχειρηματίας Μαρία ντελ Μαρ Βαλέρα, το 80% των επισκεπτών είναι ξένοι και σχεδόν όλοι έρχονται αυθημερόν. «Τον χειμώνα δεν έρχεται ψυχή», λέει. Το καλοκαίρι, αντίθετα, το νησί σφύζει από ζωή: μέχρι και 10.000 επισκέπτες μπορεί να φτάσουν μέσα σε μία ημέρα, γεμίζοντας τις ταβέρνες, τις παραλίες και τα στενά δρομάκια. Αλλά μόλις φύγουν, η σιωπή επιστρέφει. Οι κάτοικοι μένουν ξανά μόνοι με τις γάτες, τα κύματα και το φως του φάρου που φρουρεί τον ορίζοντα.

Ζώντας στην απομόνωση

Η απομόνωση, όσο ειδυλλιακή κι αν μοιάζει για τους επισκέπτες, είναι βάσανο για τους κατοίκους. Η πρόεδρος του συλλόγου κατοίκων, Κάρμεν Μαρτί, τονίζει ότι από τον Νοέμβριο ως τον Μάρτιο τα δρομολόγια των πλοίων περιορίζονται τόσο, που καθίσταται σχεδόν αδύνατη η αυθημερόν μετακίνηση. «Είναι πολύ δύσκολο να έχεις μια φυσιολογική ζωή όταν δεν μπορείς να πας στην πόλη και να επιστρέψεις την ίδια μέρα», λέει. Πολλοί ηλικιωμένοι αναγκάστηκαν να εγκατασταθούν στο Αλικάντε για να έχουν πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες. Οι κάτοικοι ζητούν από την ισπανική πολιτεία να λάβει μέτρα παρόμοια με εκείνα των μεγάλων νησιών — επιδοτούμενα εισιτήρια, τακτική συγκοινωνία, πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες. Παράλληλα, προτείνουν τη δημιουργία ηλεκτρονικού συστήματος εισόδου, ώστε να καταγράφεται ο ακριβής αριθμός επισκεπτών και να προσαρμόζονται ανάλογα οι υποδομές.

Τον Μάιο του 2025, ο δήμος του Αλικάντε ψήφισε νόμο για την περαιτέρω προστασία της Νέας Ταμπάρκα. «Στόχος μας είναι να διαφυλάξουμε τα ιστορικά στοιχεία που συνθέτουν την ταυτότητα του νησιού και να αξιοποιήσουμε το παλιό φρούριο», εξηγεί ο Χοσέ Μανουέλ Πέρες, επικεφαλής δημοτικής κληρονομιάς. Το φρούριο, ένας πετρόχτιστος πύργος που άλλοτε φιλοξενούσε στρατιωτική φρουρά, δεσπόζει πάνω σε γυμνό τοπίο μαζί με τον φάρο και το μικρό νεκροταφείο — τα μόνα ανθρώπινα σημάδια στο βόρειο άκρο του νησιού. Από εκεί, στον ορίζοντα διακρίνονται οι ουρανοξύστες του Αλικάντε — μια οπτική υπενθύμιση ότι η Ταμπάρκα προσφέρει κάτι όλο και πιο σπάνιο στη Μεσόγειο: έναν τόπο σε ανθρώπινη κλίμακα. Έναν χώρο όπου η ζωή δεν μετριέται σε τετραγωνικά ή κλίνες, αλλά σε στιγμές ησυχίας, αλμύρας και φωτός. Η Νέα Ταμπάρκα δεν είναι προορισμός πολυτελείας ούτε κρυφό νησί για τους μυημένους. Είναι ένα ζωντανό απολίθωμα της Μεσογείου — ένας μικρός κόσμος που επιβιώνει ανάμεσα στην ιστορία και το παρόν, ανάμεσα στο πέλαγος και τον πολιτισμό. Και όσο οι γάτες συνεχίζουν να περιφέρονται αμέριμνες στα σοκάκια της, το νησί αυτό θα παραμένει σύμβολο μιας Μεσογείου που αντιστέκεται: ήρεμη, ανθρώπινη, αληθινή.