Το «δωμάτιο της αγκαλιάς»: Η σουρεαλιστική εφεύρεση ενός ιταλικού γηροκομείου που νίκησε την απομόνωση της Covid

Στο τέλος του 2020, όταν η πανδημία είχε ήδη αλλάξει κάθε πτυχή της καθημερινότητας, ένας οίκος ευγηρίας στη βόρεια Ιταλία αποφάσισε να αντιμετωπίσει με τον δικό του τρόπο το πιο αθέατο, αλλά βαθύ τραύμα της Covid-19: την απομόνωση των ηλικιωμένων. Ανήμποροι να δουν τα παιδιά και τα εγγόνια τους, εγκλωβισμένοι σε μια μακρά περίοδο απαγορεύσεων, πολλοί ένοικοι γηροκομείων βυθίζονταν στην απόγνωση. Η τεχνολογία κάλυπτε μόνο ένα μικρό μέρος της ανάγκης τους· τίποτα δεν υποκαθιστούσε την ανθρώπινη επαφή. Έτσι γεννήθηκε το «δωμάτιο αγκαλιάς» του οίκου Domenico Sartor στο Castelfranco Veneto. Η ιδέα ήταν τόσο απλή, που σχεδόν έμοιαζε ουτοπική: ένας φωτεινός, διάφανος χώρος, όπου συγγενείς και ηλικιωμένοι θα μπορούσαν να αγγίζονται ξανά, χωρισμένοι από ένα παχύ, διαφανές πλαστικό που λειτουργούσε ως υγειονομική ασπίδα. Για πρώτη φορά μετά από μήνες, οι κάτοικοι του γηροκομείου θα ένιωθαν ανθρώπινη ζεστασιά χωρίς τον φόβο μιας πιθανής μόλυνσης. Ο φωτογράφος Μαξ Καβαλλάρι άκουσε για την πρωτοβουλία από τοπικά μέσα και αποφάσισε να τη δει από κοντά. Ζώντας στην Μπολόνια εν μέσω της υγειονομικής κρίσης, γνώριζε πόσο εύκολα μπορούσε να μεταδοθεί ο ιός. Εργαζόταν ως ρεπόρτερ σε νοσοκομεία και χώρους υψηλού κινδύνου και ένιωθε ο ίδιος ότι δεν είχε το θάρρος να πλησιάσει τους δικούς του. «Φοβόμουν όχι για μένα, αλλά για αυτούς», θυμάται. «Τους είδα μία φορά, μέσα από το παράθυρο του αυτοκινήτου».

Retirement home residents in this Italian province can now hug their loved ones in this COVID-safe ‘cuddle room’ pic.twitter.com/ZCRy5OvTAh

— Al Jazeera English (@AJEnglish) January 18, 2021

Όταν έφτασε στο γηροκομείο, βρέθηκε μπροστά σε έναν χώρο που έμοιαζε περισσότερο με σκηνικό επιστημονικής φαντασίας παρά με δωμάτιο επισκεπτών. Γυάλινοι τοίχοι, διάχυτο φως και τραπέζια καλυμμένα με ειδικό πλαστικό, με ανοίγματα για τα χέρια, δημιουργούσαν ένα περίεργο μείγμα προστασίας και οικειότητας. «Είχα δει πολύ Black Mirror εκείνη την περίοδο», λέει με χαμόγελο. «Παρά τη φωτεινότητά του, ο χώρος είχε κάτι δυστοπικό». Κι όμως, ήταν η πιο ανθρώπινη λύση που μπορούσε να βρεθεί σε μια σκοτεινή εποχή. Οι οικογένειες που συνάντησε εκείνη τη μέρα δεν είχαν αγγίξει τους συγγενείς τους για εννέα μήνες. Μερικοί ξέσπασαν σε δάκρυα τη στιγμή που πέρασαν τα χέρια τους μέσα από το πλαστικό και ένιωσαν μια αχνή ζεστασιά να επιστρέφει. «Όλοι μιλούσαν για το ίδιο πράγμα: τη θερμοκρασία, την αίσθηση του σώματος του άλλου, έστω και πίσω από ένα εμπόδιο», θυμάται ο Καβαλλάρι. Ήταν μια μικρή ανάσα μέσα στο ασφυκτικό κλίμα της πανδημίας.

HUG OVERDOSE: After over six months of going without human contact, elderly care home residents are beaming with happiness after getting to embrace their relatives again thanks to a special COVID-safe ‘hug room’ in northern Italy. https://t.co/SFCMP7P2cE pic.twitter.com/0Exx8rttL5

— ABC News (@ABC) November 12, 2020

Οι υπεύθυνοι του οίκου δεν πανηγύρισαν για την πρωτοτυπία· δεν επεδίωξαν προβολή. «Δεν έμοιαζε με μια επίδειξη καινοτομίας», λέει ο φωτογράφος. «Ήταν μια πράξη ανάγκης. Δεν ήταν η τελική λύση, αλλά ήταν κάτι. Και αυτό το κάτι, εκείνη τη στιγμή, άξιζε όσο μια πραγματική αγκαλιά». Την περίοδο εκείνη, ο κόσμος ζούσε με την ελπίδα ότι τα πρώτα εμβόλια θα έβαζαν γρήγορο τέλος στους περιορισμούς. Όμως η πραγματικότητα αποδείχθηκε πιο περίπλοκη. Το 2021 έφερε λιγότερα θύματα αλλά συνεχή ανησυχία, παρατείνοντας την ανάγκη για λύσεις όπως αυτή.

Σήμερα, ακόμη και μετά το τέλος της κρίσης, πολλές δομές φροντίδας συνεχίζουν να αναζητούν τρόπους να επανασυνδέσουν τους κατοίκους τους με τους ανθρώπους τους. Οίκοι ευγηρίας στη Βρετανία έχουν ήδη παρουσιάσει ειδικά σχεδιασμένους χώρους που επιτρέπουν στους συγγενείς να ξαπλώνουν δίπλα στους ηλικιωμένους με ασφαλή, μηχανικά υποστηριζόμενη επαφή. Μια λύση που γεννήθηκε μέσα στον πανικό της πανδημίας φαίνεται πως αφήνει μόνιμο αποτύπωμα στην καθημερινότητα της φροντίδας. Το «δωμάτιο αγκαλιάς» ήταν ίσως το ωραιότερο σύμβολο εκείνης της περιόδου: σε έναν κόσμο που απομακρύνθηκε βίαια, κάποιοι αναζήτησαν τρόπους να κρατήσουν την ανθρώπινη επαφή ζωντανή – έστω μέσα από ένα λεπτό, διάφανο πέπλο πλαστικού.