Συλλογικές συμβάσεις: Ένα από τα πιο φιλόδοξα εγχειρήματα της κυβέρνησης

Ένα από τα πιο φιλόδοξα εγχειρήματα της κυβέρνησης στον τομέα της εργασίας βρίσκεται πλέον σε τροχιά υλοποίησης. Η «Κοινωνική Συμφωνία» που συνυπέγραψε το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης με τους εθνικούς κοινωνικούς εταίρους, έπειτα από επτά μήνες διαπραγματεύσεων, σηματοδοτεί μια ουσιαστική επαναφορά των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας (ΣΣΕ) στο επίκεντρο των εργασιακών σχέσεων. Σε συνέντευξή της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η υπουργός Εργασίας Νίκη Κεραμέως περιγράφει το νέο πλαίσιο ως «ένα βήμα σταθερότητας για τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις», υπογραμμίζοντας ότι η ενίσχυση των ΣΣΕ δεν είναι μόνο θεσμική μεταρρύθμιση, αλλά και μια επιστροφή στη λογική του κοινωνικού διαλόγου και της συνεννόησης. Το πρώτο επίπεδο αλλαγών αφορά την ίδια τη διαδικασία επέκτασης των ΣΣΕ. Μέχρι σήμερα απαιτούνταν συμμετοχή του 50% των εργαζομένων ενός κλάδου ώστε μια σύμβαση να επεκταθεί στο σύνολο του προσωπικού. Με τη νέα ρύθμιση, το όριο μειώνεται στο 40%, ενώ θεσπίζεται υποχρέωση ακριβούς αναφοράς όλων των ΚΑΔ του κλάδου, ώστε να μην υπάρχουν γκρίζες ζώνες στον υπολογισμό του ποσοστού.

Ακόμη πιο καθοριστική, όμως, είναι η νέα δυνατότητα επέκτασης χωρίς κανένα ποσοτικό κριτήριο, όταν μια ΣΣΕ υπογράφεται από τη ΓΣΕΕ και από μια τριτοβάθμια εργοδοτική οργάνωση. Πρόκειται για έναν μηχανισμό που, αν ενεργοποιηθεί στην πράξη, μπορεί να αλλάξει ριζικά το ποσοστό εργαζομένων που καλύπτονται από συμβάσεις – ένας στόχος που η Ε.Ε. θέτει στο 80%, όταν σήμερα η Ελλάδα απέχει πολύ από αυτό το επίπεδο. Η υπουργός επισημαίνει ως κομβική τη θεσμική επαναφορά της πλήρους μετενέργειας. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι όταν λήγει μια ΣΣΕ και περνά το τρίμηνο παράτασης, όλοι οι όροι της εξακολουθούν να ισχύουν μέχρι τη σύναψη νέας σύμβασης. Η ρύθμιση αυτή κλείνει το παράθυρο αβεβαιότητας που ίσχυε έως σήμερα και διασφαλίζει ότι κανένας εργαζόμενος δεν θα βρεθεί ξαφνικά αντιμέτωπος με αλλαγές σε μισθούς ή παροχές.

Νέος μηχανισμός επίλυσης διαφορών

Το τρίτο σκέλος της Συμφωνίας αφορά τη διαιτησία. Προβλέπεται η δημιουργία επιτροπής προελέγχου που θα εξετάζει αν μια μονομερής προσφυγή πληροί τις νόμιμες προϋποθέσεις. Παράλληλα, καταργείται ο δεύτερος βαθμός διαιτησίας, με τη δικαστική οδό να παραμένει ως τελική ασφαλιστική δικλείδα. Σύμφωνα με το υπουργείο, οι αλλαγές αυτές στοχεύουν στη γρηγορότερη επίλυση διαφωνιών και στην αποφυγή χρονοβόρων διαδικασιών. Από το 2023 έχουν υπογραφεί 663 ΣΣΕ διάρκειας 1–3 ετών, πολλές εκ των οποίων προβλέπουν μισθούς υψηλότερους του κατώτατου. Ωστόσο, μικρός αριθμός πληροί τις προϋποθέσεις για επέκταση – ένα ζήτημα που η Κοινωνική Συμφωνία επιχειρεί να θεραπεύσει. Η κυβέρνηση, επιπλέον, επιμένει στη δέσμευση για μέσο μισθό 1.500 ευρώ και κατώτατο μισθό 950 ευρώ έως το 2027. «Έχουμε δρόμο, αλλά οι νέες ρυθμίσεις δημιουργούν ένα περιβάλλον που μπορεί να οδηγήσει σε πραγματικές αυξήσεις μέσα από συλλογικές διαδικασίες», αναφέρει η υπουργός.

Όπως εξηγεί η Νίκη Κεραμέως, για τους εργαζόμενους η αύξηση της κάλυψης από ΣΣΕ σημαίνει:

– καλύτερες αμοιβές και περισσότερες παροχές
– λιγότερο άγχος για αλλαγές εργασιακών όρων
– σταθερό και προβλέψιμο περιβάλλον
– μεγαλύτερη συμμετοχή τους στην αναπτυξιακή πορεία της οικονομίας

Για τις επιχειρήσεις, τα οφέλη αφορούν:

– θεσμική σταθερότητα
– σαφές πλαίσιο χωρίς συνεχείς διαπραγματεύσεις
– ενίσχυση της δίκαιης ανταγωνιστικότητας
– δυνατότητα επένδυσης στο ανθρώπινο δυναμικό

Σε ό,τι αφορά το αίτημα για επιστροφή στον καθορισμό του κατώτατου μισθού μέσω Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης, η υπουργός δηλώνει ότι η Ελλάδα «ακολουθεί το μοντέλο 21 άλλων κρατών της Ε.Ε.», όπου ο κατώτατος ορίζεται νομοθετικά. Τονίζει ότι το πλαίσιο επιτρέπει στους κοινωνικούς εταίρους να συμφωνήσουν ούτως ή άλλως υψηλότερους μισθούς σε κλαδικό επίπεδο, κάτι που ήδη συμβαίνει σε αρκετούς τομείς, όπως των τραπεζών, του τουρισμού και του μετάλλου. Η «Κοινωνική Συμφωνία» αποτελεί για την κυβέρνηση ένα πρώτο βήμα προς μια νέα αρχιτεκτονική εργασιακών σχέσεων, όπου η διαπραγμάτευση και η συνεργασία αποκτούν πρωταγωνιστικό ρόλο. Το αν αυτή η φιλοδοξία θα αποτυπωθεί και στην πραγματική λειτουργία των κλάδων, θα κριθεί τους επόμενους μήνες, όταν οι πρώτες συμβάσεις που θα υπάγονται στο νέο πλαίσιο φτάσουν προς έγκριση και επέκταση. Προς το παρόν, πάντως, το υπουργείο εμφανίζεται αποφασισμένο να κινηθεί γρήγορα: ο οδικός χάρτης θα παρουσιαστεί πριν το τέλος του έτους και το νομοσχέδιο αναμένεται στις αρχές του 2026. Το μεγάλο στοίχημα είναι αν το νέο σύστημα θα φέρει πραγματική προστασία και καλύτερους μισθούς – ή αν θα χρειαστούν νέες παρεμβάσεις για να αγγίξει το επιθυμητό 80% κάλυψης των εργαζομένων.