ΛΟΑΤΚΙ Τουρκία: Τι προβλέπει το «11ο Πακέτο Δικαιοσύνης»

Η κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προχωρά στην προώθηση ενός νομοσχεδίου που προκαλεί θύελλα αντιδράσεων στην Τουρκία και διεθνώς. Το λεγόμενο «11ο Δικαστικό Πακέτο» (11. Yargı Paketi) εισάγει μια σειρά από διατάξεις που — σύμφωνα με νομικούς και οργανώσεις δικαιωμάτων — στοχοποιούν ευθέως τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, περιορίζοντας θεμελιώδεις ελευθερίες έκφρασης και αυτοπροσδιορισμού. Το προσχέδιο προβλέπει φυλάκιση από έναν έως τρία έτη για «όποιον προωθεί, επαινεί ή υποκινεί συμπεριφορές αντίθετες προς το βιολογικό φύλο και τη γενική ηθική». Παράλληλα, θεσπίζει αυστηρές ποινές για άτομα που προβάλλουν ΛΟΑΤΚΙ περιεχόμενο στα μέσα ενημέρωσης ή στο διαδίκτυο, εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή κρατικής λογοκρισίας και ποινικοποίησης της ταυτότητας φύλου. Επιπλέον, το νομοσχέδιο αυξάνει την ηλικία για χειρουργική αλλαγή φύλου από τα 18 στα 25 έτη, απαιτώντας τέσσερις ιατρικές αξιολογήσεις σε διάστημα τουλάχιστον ενός έτους και έγκριση από υγειονομικό συμβούλιο. Οι προϋποθέσεις χαρακτηρίζονται «υπερβολικά περιοριστικές» από οργανώσεις όπως η Kaos GL και η LGBTI+ Association Turkey, που κάνουν λόγο για κρατική επέμβαση στο δικαίωμα του ατόμου στην αυτοδιάθεση.

Ακόμη πιο ανησυχητική θεωρείται η προσθήκη στο άρθρο 225 του Ποινικού Κώδικα, η οποία προβλέπει ποινή φυλάκισης έως τέσσερα έτη για άτομα του ίδιου φύλου που τελούν «αρραβώνα ή γάμο». Στην αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου, η κυβέρνηση δηλώνει πως «ο σκοπός είναι η προστασία της οικογένειας και της κοινωνικής δομής» και η «ανατροφή ψυχικά και σωματικά υγιών γενεών». Η ρητορική αυτή εντάσσεται στο αφήγημα του καθεστώτος Ερντογάν, το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει ταυτίσει την έννοια της “οικογένειας” με την πολιτική νομιμότητα, ενισχύοντας τον συντηρητικό του πυρήνα ενόψει των δημοτικών εκλογών του 2026.

Το νομοσχέδιο έρχεται σε συνέχεια της απόφασης της Άγκυρας να κηρύξει το 2025 ως “Έτος της Οικογένειας”, με σειρά πολιτικών πρωτοβουλιών που επιδιώκουν να περιορίσουν την ορατότητα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας σε σχολεία, μέσα ενημέρωσης και πολιτιστικά δρώμενα. Η απαγόρευση φεστιβάλ, ταινιών ή εκδηλώσεων με ΛΟΑΤΚΙ περιεχόμενο έχει ήδη γίνει συνήθης πρακτική στην Τουρκία. Πολιτικοί αναλυτές στην Άγκυρα θεωρούν ότι το «11ο Δικαστικό Πακέτο» αποτελεί μέρος μιας προεκλογικής στρατηγικής του Ερντογάν για να ανασυσπειρώσει τους συντηρητικούς ψηφοφόρους του AKP μετά τις ήττες σε Κωνσταντινούπολη και Άγκυρα. Το αφήγημα του «ηθικού καθαρμού» λειτουργεί ως αντιστάθμισμα στα οικονομικά αδιέξοδα και στη φθορά της εξουσίας, επιχειρώντας να μετατοπίσει τη δημόσια συζήτηση από τη φτώχεια και την ανεργία σε ζητήματα «ηθικής τάξης». Νομικοί κάνουν λόγο για επικίνδυνη ασάφεια στη διατύπωση του νόμου, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυθαίρετες διώξεις εναντίον ακτιβιστών, δημοσιογράφων ή ακόμα και χρηστών των κοινωνικών δικτύων. Όπως σημειώνει ο Τούρκος συνταγματολόγος Μεχμέτ Οζντεμίρ, «οποιαδήποτε έκφραση αλληλεγγύης προς τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα — ακόμη και ένα σχόλιο ή ένα τραγούδι — θα μπορούσε να θεωρηθεί παραβίαση του νόμου».

Η Διεθνής Αμνηστία κάλεσε την τουρκική κυβέρνηση να αποσύρει το νομοσχέδιο, το οποίο χαρακτηρίζει «σαφή στοχοποίηση μιας ήδη ευάλωτης κοινωνικής ομάδας για μικροπολιτικά οφέλη». Ευρωβουλευτές των Πρασίνων και των Σοσιαλδημοκρατών ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επανεξετάσει τη συνεργασία της με την Άγκυρα στον τομέα της Δικαιοσύνης, προειδοποιώντας ότι η ψήφιση του νόμου θα σημάνει «θεσμική ρήξη» με τις ευρωπαϊκές αξίες. Η αντιπολίτευση στην Τουρκία παραμένει διχασμένη. Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) επιχειρεί να διαφοροποιηθεί από την κυβέρνηση, ωστόσο αποφεύγει να υπερασπιστεί ευθέως τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα, φοβούμενο απώλειες στο εθνικιστικό ακροατήριο. Το Καλό Κόμμα (İYİ Parti) τηρεί σιωπή, επιλέγοντας να μην τοποθετηθεί για να μην προκαλέσει αντιδράσεις από τους συντηρητικούς ψηφοφόρους του. Απέναντι στο κύμα καταστολής, ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεις και ακτιβιστές διοργανώνουν κινητοποιήσεις σε Άγκυρα, Κωνσταντινούπολη και Σμύρνη, καθώς και εκστρατείες ευαισθητοποίησης στη διασπορά, με το σύνθημα «Aşk suç değildir – Η αγάπη δεν είναι έγκλημα». Αν εγκριθεί, το «11ο Δικαστικό Πακέτο» θα σηματοδοτήσει μια θεσμική και κοινωνική οπισθοδρόμηση δεκαετιών στα ανθρώπινα δικαιώματα, φέρνοντας την Τουρκία σε ανοιχτή ρήξη με τις ευρωπαϊκές αξίες της ισότητας και της ελευθερίας. Όπως προειδοποιούν διεθνείς παρατηρητές, πρόκειται για ένα νομοθέτημα-δοκιμή: αν περάσει χωρίς σοβαρή αντίδραση, θα ανοίξει τον δρόμο για την πλήρη ποινικοποίηση της ΛΟΑΤΚΙ ταυτότητας.