Η νέα αρχιτεκτονική της ειρήνης στη Γάζα και η στρατηγική ανάδειξη της Ελλάδας

«Τώρα αρχίζει η ανοικοδόμηση». Η φράση αυτή, που εκφώνησε ο Αμερικανός πρόεδρος κατά τη Σύνοδο Ειρήνης για τη Γάζα στο Σαρμ Ελ Σέιχ, ήταν το σήμα εκκίνησης μιας νέας φάσης για τη Μέση Ανατολή και μιας ευρύτερης αναδιάταξης ισορροπιών με έντονο γεωπολιτικό φορτίο. Η συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ ΗΠΑ, Αιγύπτου, Κατάρ και Τουρκίας αποτελεί τη βάση ενός φιλόδοξου σχεδίου αποστρατιωτικοποίησης και δημοκρατικής ανασυγκρότησης της Λωρίδας της Γάζας — ένα σχέδιο που, όπως διαφαίνεται, δεν θα περιοριστεί στα σύνορα της Παλαιστίνης. Παρά τη διεθνή υπογραφή της συμφωνίας, οι λεπτομέρειες εφαρμογής της παραμένουν ακόμη θολές. Οι δύο άμεσα εμπλεκόμενες πλευρές, Ισραήλ και Χαμάς, δεν συμμετείχαν στην τελετή υπογραφής, στοιχείο που υπογραμμίζει πως η πιο δύσκολη φάση βρίσκεται μπροστά. Η ανοικοδόμηση της Γάζας δεν είναι απλώς τεχνικό έργο· είναι μια πολιτική διαδικασία που θα δοκιμάσει συμμαχίες, θα αποκαλύψει αντιθέσεις και θα αναδείξει ποιοι πραγματικά μπορούν να λειτουργήσουν ως αξιόπιστοι διαμεσολαβητές.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η παρουσία της Ελλάδας στη Σύνοδο δεν ήταν συμβολική — ήταν ουσιαστική. Η Αθήνα βρέθηκε στο ίδιο τραπέζι με τους καθοριστικούς παράγοντες της περιοχής, ως μία από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες που εκλήθησαν να συμμετάσχουν. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης περιέγραψε τη συμφωνία ως «ιστορικό ορόσημο για τη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή», υπογραμμίζοντας ότι «η Ελλάδα συνομιλεί με όλους, ως πυλώνας αξιοπιστίας και σταθερότητας». Η ελληνική διπλωματία κινείται ήδη σε δύο παράλληλες κατευθύνσεις. Από τη μία, επιδιώκει να καταθέσει ρεαλιστικές προτάσεις για την ανασυγκρότηση της Γάζας, με συμμετοχή ελληνικών εταιρειών σε έργα υποδομής και ανθρωπιστικής αποκατάστασης. Από την άλλη, διαμορφώνει στρατηγικά το δικό της διπλωματικό αποτύπωμα, λειτουργώντας ως γέφυρα μεταξύ Δύσης και αραβικού κόσμου — ρόλος που λίγες ευρωπαϊκές χώρες μπορούν πλέον να διεκδικήσουν με αξιοπιστία. Η Αθήνα, ωστόσο, εμφανίζεται επιφυλακτική στο ενδεχόμενο αποστολής στρατιωτικών δυνάμεων στο πλαίσιο ειρηνευτικής αποστολής, έως ότου διασαφηνιστεί το θεσμικό πλαίσιο υπό το οποίο θα λειτουργήσει μια τέτοια δύναμη. Η συμμετοχή της θα εξαρτηθεί από το αν η επιχείρηση τεθεί υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και αν εξασφαλίζεται πλήρως ο ανθρωπιστικός χαρακτήρας της αποστολής.

Η χθεσινή ανάρτηση του πρωθυπουργού ανέδειξε τη στρατηγική διάσταση της ελληνικής παρουσίας: «Η Ελλάδα οφείλει να βλέπει τη μεγάλη εικόνα του κόσμου, να κοιτάζει παντού και μπροστά». Με αυτή τη φράση, ο Κυριάκος Μητσοτάκης εξήγησε γιατί η χώρα ήταν παρούσα στην υπογραφή της συμφωνίας. Όπως σημειώνουν κυβερνητικές πηγές, η Αθήνα οικοδομεί την εξωτερική της πολιτική πάνω στην αξιοπιστία, τη συνέπεια και τη διορατικότητα — στοιχεία που έχουν αποφέρει κύρος και διεθνή αναγνώριση.

Η παρουσία της Ελλάδας στο Σαρμ Ελ Σέιχ δεν είναι προϊόν συγκυρίας, αλλά συνέπεια μιας μακράς πορείας εξισορρόπησης ανάμεσα σε Ισραήλ και αραβικό κόσμο. Η χώρα μας, διατηρώντας ανοικτούς διαύλους με την Παλαιστινιακή Αρχή και ταυτόχρονα στρατηγικές σχέσεις με το Ισραήλ, διαθέτει την ευελιξία να λειτουργήσει ως έντιμος διαμεσολαβητής σε μια περιοχή όπου η εμπιστοσύνη σπανίζει. Η κυβέρνηση βλέπει στη συμμετοχή της στη Σύνοδο μια ευκαιρία αναβάθμισης του διεθνούς ρόλου της Ελλάδας — μια απάντηση σε όσους υποστηρίζουν ότι η χώρα έχει περιθωριοποιηθεί διπλωματικά. Όπως δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης, «η Ελλάδα δεν επιδιώκει φτηνή προβολή, αλλά ουσιαστική συνεισφορά στη σταθερότητα. Όσοι μιλούν για ”επικοινωνιακές παρουσίες” απλώς αγνοούν τη σημασία της εξωτερικής πολιτικής».

Την ίδια ώρα, η αντιπολίτευση εμφανίζεται επιφυλακτική, αδυνατώντας ωστόσο να διαμορφώσει πειστική αφήγηση για τον ρόλο της Ελλάδας στη μεταπολεμική Μέση Ανατολή. Οι ειρωνείες για «φωτογραφίες και χειραψίες» δείχνουν περισσότερο αμηχανία απέναντι σε μια εξωτερική πολιτική που αποδίδει αποτελέσματα. Η ανοικοδόμηση της Γάζας θα αποτελέσει μια δύσκολη, πολυεπίπεδη διαδικασία. Όμως για την Ελλάδα, η συμμετοχή της σε αυτήν τη διεθνή προσπάθεια προσφέρει κάτι περισσότερο από διπλωματικό κύρος· προσφέρει ρόλο. Έναν ρόλο σταθεροποιητικό, συνθετικό και προοπτικά καθοριστικό σε μια περιοχή όπου η ειρήνη ήταν πάντα εύθραυστη και η αστάθεια διαρκής. Κι αν η χθεσινή φράση του Αμερικανού προέδρου ότι «τώρα αρχίζει η ανοικοδόμηση» έχει κάποιο ιδιαίτερο νόημα, αυτό δεν αφορά μόνο τη Γάζα. Αφορά και την επανεκκίνηση ενός διεθνούς πολιτικού σκηνικού όπου η Ελλάδα δηλώνει παρούσα, ενεργή και μετρημένη — όχι ως θεατής, αλλά ως αξιόπιστος παράγοντας της νέας εποχής στη Μέση Ανατολή.