Η Ελλάδα της φιλοξενίας και ο κίνδυνος της μαζικότητας

Η Ελλάδα αναδείχθηκε πρόσφατα από το γερμανικό ταξιδιωτικό περιοδικό Travelbook ως «η πιο φιλόξενη χώρα του κόσμου». Μια διάκριση που δεν αφορά απλώς τον τουρισμό, αλλά ένα βαθύτερο πολιτισμικό ήθος: την ικανότητα των Ελλήνων να υποδέχονται τον ξένο με ανοιχτή καρδιά. Είναι μια τιμή που αγγίζει το συλλογικό αίσθημα υπερηφάνειας και αντανακλά τη θετική εικόνα που αποκτά ξανά η χώρα στη Γερμανία. Σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις, σχεδόν τα δύο τρίτα των Γερμανών δηλώνουν ότι έχουν θετική ή πολύ θετική άποψη για την Ελλάδα – μια εξέλιξη που συνδέεται άμεσα με την προσωπική εμπειρία εκατομμυρίων τουριστών. Μόνο το 2024, περισσότεροι από πέντε εκατομμύρια Γερμανοί επισκέφθηκαν την Ελλάδα και οι περισσότεροι επέστρεψαν με εντυπώσεις ενθουσιασμού. Στη βάση αυτής της εικόνας δεν βρίσκονται μόνο οι γνωστές ομορφιές της χώρας –το φως, η θάλασσα, το φαγητό, το κλίμα– αλλά κυρίως ο ανθρώπινος παράγοντας, η αίσθηση της αυθεντικής φιλοξενίας που δεν μπορεί να μετρηθεί με δείκτες. Στην εποχή των ψηφιακών αξιολογήσεων, όπου κάθε εμπειρία ταξιδιώτη καταγράφεται, εκείνο που ξεχωρίζει τελικά δεν είναι ούτε η τιμή ούτε η πολυτέλεια· είναι η ευγένεια, η προθυμία, η ανθρώπινη ζεστασιά.

Η φιλοξενία, όμως, δεν είναι ένα χαμόγελο ρουτίνας. Δεν είναι η τυπική ευγένεια του επαγγελματία, αλλά μια στάση ψυχής. Οι ειδικοί στην ψυχολογία του τουρισμού τη συνδέουν με αξίες όπως η αυθεντικότητα, ο σεβασμός και η συναισθηματική επαφή. Αυτά ακριβώς τα χαρακτηριστικά, όπως σημειώνει η διευθύντρια του ΕΟΤ στη Φρανκφούρτη, Νικόλ Λεκανίδη, εκφράζουν το ελληνικό πνεύμα: «Φιλοξενία σημαίνει αγάπη και φιλία προς τον ξένο. Η Ελλάδα δεν είναι μόνο ήλιος και παραλίες – είναι οι άνθρωποί της, που μεταδίδουν τη χαρά και τη ζεστασιά της ζωής». Η διατύπωση αυτή αποτυπώνει κάτι ουσιαστικό αλλά και εύθραυστο. Γιατί η αυθεντικότητα δύσκολα συντηρείται όταν ο τουρισμός μετατρέπεται σε βιομηχανία. Η μαζικότητα απειλεί να φθείρει ό,τι πιο πολύτιμο διαθέτει η ελληνική εμπειρία: τον αυθορμητισμό, την αίσθηση της προσωπικής σχέσης, τη γνησιότητα της επαφής. Ήδη, πολλοί ταξιδιώτες δηλώνουν ότι αποφεύγουν ορισμένα νησιά, όπου η επαφή με τους ντόπιους έχει σχεδόν εξαφανιστεί μέσα στον συνωστισμό και την εμπορευματοποίηση.

Η ελληνική φιλοξενία είναι πολιτιστικό κεφάλαιο, ένα σύμβολο που ταξιδεύει πέρα από τα σύνορα και λειτουργεί ως πρεσβευτής της χώρας. Είναι όμως και ένας ζωντανός οργανισμός που χρειάζεται φροντίδα. Όταν η ευγένεια καταντά «υποχρέωση», όταν το χαμόγελο παύει να είναι αυθόρμητο, το πλεονέκτημα αυτό χάνει την ψυχή του. Η πρόκληση, επομένως, είναι να διαφυλαχθεί αυτή η λεπτή ισορροπία: να υποδέχεται η Ελλάδα τον κόσμο χωρίς να χάνει τον εαυτό της. Το ενθαρρυντικό είναι ότι, παρά τις πιέσεις, η ουσία της ελληνικής φιλοξενίας παραμένει ζωντανή. Κάθε φορά που ένας επισκέπτης αισθάνεται «σαν στο σπίτι του» σε ένα μικρό νησί ή σ’ ένα χωριό της ενδοχώρας, εκεί ανανεώνεται η βαθύτερη υπόσχεση του ελληνικού πολιτισμού: ότι ο ξένος δεν είναι βάρος, αλλά ευκαιρία για συνάντηση. Η Ελλάδα, λοιπόν, δεν έγινε η πιο φιλόξενη χώρα του κόσμου επειδή το είπε ένα περιοδικό. Το κατάφερε επειδή ακόμη και σήμερα, μέσα στη φθορά και την ταχύτητα της εποχής, διατηρεί ένα ανθεκτικό πυρήνα ανθρωπιάς. Και αυτό, περισσότερο από κάθε τουριστικό ρεκόρ, είναι το πιο πολύτιμο κέρδος της.