Δημοσκόπηση Prorata: Το παράδοξο της επόμενης κάλπης

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα –και ταυτόχρονα ανησυχητικά– στοιχεία της τελευταίας έρευνας της Prorata, που παρουσιάζεται από την Καθημερινή, είναι ότι η πλειονότητα της κοινής γνώμης μοιάζει να έχει αποδεχθεί εξαρχής το ενδεχόμενο ακυβερνησίας στις επόμενες εκλογές. Κι όχι μόνο το έχει αποδεχθεί· δείχνει να μην το θεωρεί καν πρόβλημα. Σε μια περίοδο που το κομματικό τοπίο αποσαθρώνεται, με νέες δυνάμεις να εμφανίζονται και παλιές σταθερές να τρίζουν, η κοινωνία φαίνεται πιο ανέμελη από όσο θα περίμενε κανείς – σε αντίθεση με το πολιτικό σύστημα, το οποίο παραμένει κλειδωμένο σε άρνηση, εσωστρέφεια και ένα είδος προεκλογικού δογματισμού. Σύμφωνα με την έρευνα της Prorata, έξι στους δέκα πολίτες δηλώνουν ότι δεν ανησυχούν καθόλου αν δεν σχηματιστεί κυβέρνηση. Μόλις το 25% εκφράζει φόβο για ακυβερνησία – και το ποσοστό αυτό προέρχεται σχεδόν αποκλειστικά από τη δεξαμενή ψηφοφόρων της Νέας Δημοκρατίας, εκεί όπου η ρητορική του «Μητσοτάκης ή χάος» έχει βρει έδαφος. Αντιθέτως, στη βάση του ΠΑΣΟΚ η ανησυχία πέφτει στο 25%, ενώ στους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ σχεδόν εξαφανίζεται: μόνο 5% δηλώνει φόβο για πολιτικό κενό. Η εικόνα αυτή καταδεικνύει ότι η αντίληψη περί κινδύνου δεν διαχέεται οριζόντια, αλλά συνδέεται ξεκάθαρα με την εκλογική τοποθέτηση των πολιτών.

Την ώρα που οι πολίτες δείχνουν διατεθειμένοι να ζήσουν για λίγο χωρίς σταθερό κυβερνητικό σχήμα, τα κόμματα μοιάζουν να παραμένουν προσκολλημένα σε μια διαφορετική πραγματικότητα. Η κυβέρνηση επιμένει στην ιδέα της μοναδικής διαχειριστικής ικανότητας· η αντιπολίτευση δεν προετοιμάζει κανένα σενάριο συγκυβέρνησης· και όλοι, δεξιοί και αριστεροί, λειτουργούν σαν να έχουν απέναντί τους ένα εκλογικό σώμα που ενδιαφέρεται περισσότερο για το κόμμα παρά για την αποτελεσματικότητα. Ο Αγγελος Σεριάτος, επιστημονικός διευθυντής της Prorata, επισημαίνει ότι η κοινωνία δεν «αγοράζει» ούτε το αφήγημα περί χάους αν δεν συνεχιστεί η παρούσα κυβέρνηση, ούτε όμως και την εύκολη υπόσχεση περί αυτόματης πολιτικής αλλαγής λόγω δυσαρέσκειας. Το μήνυμα που εκπέμπει η κοινή γνώμη είναι συγκρατημένα κυνικό: «κανείς δεν με πείθει απόλυτα, άρα δεν έχω λόγο να φοβηθώ την αστάθεια». Η επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικής Ανάλυσης Λαμπρινή Ρόρη σημειώνει εύστοχα ότι το πρόβλημα δεν είναι η απουσία αυτοδυναμίας, αλλά η απουσία πειστικού σχήματος διακυβέρνησης. Οι πολίτες θεωρούν αυτονόητο ότι αν δεν υπάρξει αυτοδυναμία, η λύση θα βρεθεί: είτε μέσω συνεργασίας είτε μέσω νέας κάλπης. Ωστόσο, δεν βλέπουν αξιόπιστους συνδυασμούς.

Μια κοινωνία κουρασμένη, όχι όμως αδιάφορη

Η έρευνα φωτίζει και μια αντιφατικότητα που έχει γίνει σταθερό χαρακτηριστικό των τελευταίων χρόνων: η κοινή γνώμη δηλώνει ότι η κυβέρνηση «έκλεισε τον κύκλο της», αλλά δεν βλέπει κανέναν να μπορεί να την αντικαταστήσει. Ο Γιώργος Σιάκας από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας το περιγράφει ως πλήρη απονομιμοποίηση του πολιτικού συστήματος. Δεν έχουμε επιστροφή στην εποχή των «Αγανακτισμένων», ωστόσο η διάχυτη απογοήτευση και η σταδιακή μείωση της αγοραστικής δύναμης θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως εύφλεκτο υλικό. Παρά ταύτα, όταν η έρευνα ζητά από τους πολίτες να επιλέξουν προτιμώμενο κυβερνητικό σχήμα, η απάντηση που συγκεντρώνει τα περισσότερα ποσοστά δεν είναι κάποιος συνδυασμός: είναι «κανένα από τα παραπάνω». Αυτό δείχνει βαθιά δυσπιστία, όχι μόνο προς τα κόμματα, αλλά και προς τις ίδιες τις πολιτικές συνεργασίες.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι προτιμήσεις των εκλογικών βάσεων:

• Ν.Δ.: Το 42% προκρίνει ΠΑΣΟΚ ως πιθανό εταίρο· το 40% στρέφεται σε δεξιότερες δυνάμεις.

• ΣΥΡΙΖΑ: Προτίμηση σε συνεργασία με Νέα Αριστερά και ΠΑΣΟΚ.

• ΠΑΣΟΚ: Μοιρασμένη εικόνα· ένα κομμάτι βλέπει προς ΣΥΡΙΖΑ, ένα άλλο προς Ν.Δ., υπογραμμίζοντας ότι η ταυτότητα του κόμματος παραμένει υπό διαμόρφωση.

Ο Αγγελος Σεριάτος υπογραμμίζει ότι οποιοδήποτε κυβερνητικό σενάριο μετά τις εκλογές θα πρέπει να περιλαμβάνει οπωσδήποτε Ν.Δ. ή ΠΑΣΟΚ – καμία άλλη μαθηματική λύση δεν παράγει βιώσιμη πλειοψηφία. Το πολιτικό σύστημα παραμένει εγκλωβισμένο σε μια κουλτούρα πόλωσης, την οποία οι ειδικοί περιγράφουν ως «χειρόγραφο συμπεριφοράς». Η Ελλάδα δεν έχει παράδοση συνεργασιών· αντιθέτως, έχει μνήμες πολιτικού κόστους. Το ΠΑΣΟΚ εξαϋλώθηκε μετά τη συγκυβέρνηση με τη Ν.Δ., η ΔΗΜΑΡ και οι ΑΝΕΛ παροπλίστηκαν πλήρως, και ο ΣΥΡΙΖΑ το 2023 δεν μπόρεσε να αξιοποιήσει τη στρατηγική της «προοδευτικής συμμαχίας». Αυτό το ιστορικό βάρος καθιστά τα κόμματα επιφυλακτικά. Κανείς δεν θέλει να μπει στη θέση του «μικρού εταίρου» – μια εμπειρία που στη σύγχρονη πολιτική πραγματικότητα αποδεικνύεται συχνά καταδικαστική. Η εικόνα της τρέχουσας περιόδου είναι καθαρή: η κοινωνία δηλώνει έτοιμη να ζήσει χωρίς σταθερή κυβέρνηση για λίγο, θεωρώντας ότι αργά ή γρήγορα θα υπάρξει λύση. Τα κόμματα, όμως, δεν δείχνουν διατεθειμένα να συζητήσουν σοβαρά τις αναγκαίες συνεργασίες. Κι όσο αυτή η απόσταση παραμένει, τόσο η πολιτική ανασφάλεια δεν θα εκλαμβάνεται από τους πολίτες ως κίνδυνος, αλλά ως φυσική συνέχεια ενός συστήματος που δεν έχει ακόμη αποφασίσει αν θέλει να ενηλικιωθεί.