Αυστηρότερη μεταναστευτική πολιτική – Η Ελλάδα απορρίπτει αιτήσεις Σύρων μουσουλμάνων και επιταχύνει τις επιστροφές

Η Ελλάδα περνά σε μια νέα φάση μεταναστευτικής πολιτικής, καθώς οι πρώτες απορριπτικές αποφάσεις ασύλου για Σύρους μουσουλμάνους δείχνουν ότι το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου υιοθετεί πλέον μια σαφώς πιο αυστηρή γραμμή, εστιάζοντας στην επανεξέταση των πραγματικών λόγων προστασίας και στην επιτάχυνση των επιστροφών. Κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι δεν πρόκειται για μεμονωμένες περιπτώσεις, αλλά για την έναρξη μιας συστηματικής αναπροσαρμογής της ερμηνείας της Συνθήκης της Γενεύης, με στόχο τον περιορισμό των καταχρηστικών αιτήσεων που δεν σχετίζονται με άμεσο κίνδυνο ζωής. Κεντρικό εργαλείο στη νέα πολιτική αποτελεί η εφαρμογή της έννοιας της «ασφαλούς τρίτης χώρας». Πλέον, εάν κάποιος φτάσει στην Ελλάδα μέσω χώρας όπου θα μπορούσε να ζητήσει άσυλο, η αίτησή του μπορεί να απορρίπτεται αυτομάτως ως απαράδεκτη. Με αυτόν τον τρόπο η κυβέρνηση επιχειρεί να αποθαρρύνει τη δευτερογενή μετακίνηση και να επιβάλει κανόνες ευθύνης στις χώρες πρώτης διέλευσης, κυρίως στην Τουρκία. Παράλληλα, επανεξετάζεται η παραδοσιακή πρακτική της αυτόματης προστασίας για όσους προέρχονται από εμπόλεμες ζώνες, καθώς –όπως επισημαίνουν αρμόδιες πηγές– «το γεγονός ότι κάποιος ζει σε χώρα πολέμου δεν συνεπάγεται απαραίτητα ότι απειλείται προσωπικά».

Ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Θάνος Πλεύρης, σε συνέντευξή του στην ΕΡΤ, εξήγησε ότι «οι πραγματικά απειλούμενοι στη Συρία είναι κυρίως οι χριστιανοί, όχι οι μουσουλμάνοι», υπονοώντας ότι οι τελευταίοι δεν εμπίπτουν πλέον αυτόματα στην κατηγορία των ευάλωτων. Όπως ανέφερε, «ένας άνθρωπος που δεν δικαιούται άσυλο, δουλειά μου είναι να τον επιστρέψω πίσω. Δεν μπορεί να εκμεταλλεύεται την ιδιότητα του πρόσφυγα για οικονομικούς λόγους». Με βάση τα επίσημα στοιχεία, το 45% των αιτήσεων ασύλου γίνεται δεκτό, το 30% απορρίπτεται και το υπόλοιπο 25% χαρακτηρίζεται απαράδεκτο λόγω εγκατάλειψης της διαδικασίας. Ο στόχος της κυβέρνησης είναι να περιορίσει περαιτέρω τις εγκρίσεις και να επιταχύνει τις επιστροφές, μειώνοντας τον χρόνο παραμονής όσων δεν δικαιούνται διεθνή προστασία. Για τον σκοπό αυτό ενισχύεται ο συντονισμός μεταξύ Υπηρεσίας Ασύλου και αστυνομικών αρχών, ώστε να εξαλειφθούν τα περιθώρια καθυστέρησης.

Η νέα στρατηγική της Αθήνας εντάσσεται σε μια ευρύτερη ευρωπαϊκή τάση σκλήρυνσης. Στο πρόσφατο Συμβούλιο Υπουργών Εσωτερικών της Ε.Ε. στο Λουξεμβούργο, οι περισσότερες χώρες υποστήριξαν την ανάγκη για ταχύτερες επιστροφές, είτε στις χώρες καταγωγής είτε σε ασφαλείς τρίτες χώρες. Παράλληλα, προωθείται η έννοια των «απευθείας επιστροφών», ώστε να αποφεύγονται οι ενδοευρωπαϊκές μετακινήσεις. Στη γραμμή αυτή ευθυγραμμίζονται πλήρως η Ελλάδα και η Ιταλία, ζητώντας να τερματιστεί η πρακτική της μετακύλισης ευθυνών. Επιπλέον, το ελληνικό μοντέλο –που ποινικοποιεί την παράνομη παραμονή στη χώρα– φαίνεται να βρίσκει απήχηση σε άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Η Δανία και η Ολλανδία εξετάζουν παρόμοιες ρυθμίσεις, ενώ η Σουηδία έχει ήδη μειώσει τα επιδόματα για πρόσφυγες που παραβιάζουν τους όρους διαμονής τους. Ο Αμερικανός αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, Κρίστοφερ Λαντό, χαρακτήρισε τη ρύθμιση «λογική και προς τη σωστή κατεύθυνση».

Σε εξέλιξη βρίσκεται, ταυτόχρονα, η διαπραγμάτευση για το νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου, που αναμένεται να εφαρμοστεί πλήρως το καλοκαίρι του 2026. Η Γερμανία και η Γαλλία πιέζουν για ταχεία εφαρμογή και σύνδεση της «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης» με την επιστροφή αιτούντων στις χώρες πρώτης εισόδου. Η Ελλάδα, ωστόσο, ξεκαθαρίζει ότι δεν πρόκειται να δεχθεί να μετατραπεί εκ νέου σε «αποθήκη ψυχών», ζητώντας εγγυήσεις για δίκαιο επιμερισμό ευθύνης. Ο Θάνος Πλεύρης επιμένει ότι η μεταναστευτική πολιτική πρέπει να βασίζεται στη διάκριση μεταξύ προσφύγων και οικονομικών μεταναστών, με εξατομικευμένη κρίση για κάθε περίπτωση. Όπως εξήγησε, όσοι λάβουν άσυλο θα εντάσσονται σταδιακά στην αγορά εργασίας μέσα από προγράμματα εκπαίδευσης σε τομείς όπως η αγροτική παραγωγή, ο τουρισμός και οι κατασκευές, ενώ όσοι απορριφθούν θα επιστρέφουν είτε αναγκαστικά είτε οικειοθελώς. Οι πρώτες οικειοθελείς επιστροφές Σύρων, σύμφωνα με τον υπουργό, έχουν ήδη δρομολογηθεί. «Παρατηρούμε προθυμία από ορισμένους Σύρους να επιστρέψουν, καθώς αισθάνονται ασφαλείς υπό το νέο καθεστώς», ανέφερε χαρακτηριστικά.