Αρκτική: Το νέο γεωπολιτικό σύνορο της Ευρώπης

Η Αρκτική μετατρέπεται με ταχύτητα σε έναν από τους πιο κρίσιμους γεωπολιτικούς κόμβους του πλανήτη. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με ψήφισμά του που εγκρίθηκε με συντριπτική πλειοψηφία –510 ψήφους υπέρ, 75 κατά και 80 αποχές– προειδοποιεί ότι η περιοχή εξελίσσεται σε θέατρο στρατιωτικού ανταγωνισμού, ενεργειακής αναδιάταξης και δραματικών περιβαλλοντικών μεταβολών. Στο επίκεντρο της ανησυχίας βρίσκονται οι επιθετικές κινήσεις της Ρωσίας, η οποία αναδιαμορφώνει τις στρατιωτικές της δομές, δημιουργεί νέες ναυτικές σχολές και ενισχύει τη μόνιμη παρουσία της στην περιοχή. Η αυξανόμενη κινεζική δραστηριότητα, με επιστημονικές αποστολές και επενδυτικές βλέψεις που θεωρούνται προκάλυμμα γεωπολιτικών φιλοδοξιών, εντείνει περαιτέρω τις περιφερειακές εντάσεις. Οι ευρωβουλευτές υπογραμμίζουν ότι η στρατιωτικοποίηση της Αρκτικής απειλεί τη σταθερότητα, καθιστώντας αναγκαία την ενίσχυση της συνεργασίας ανάμεσα στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, αλλά και ιδιαίτερα των δεσμών με τις ΗΠΑ.

Το ψήφισμα εφιστά την προσοχή και στην αυξανόμενη τρωτότητα των κρίσιμων υποβρύχιων υποδομών. Τα πρόσφατα περιστατικά δολιοφθοράς στη Βαλτική, τα οποία συνδέθηκαν με τον «σκιώδη στόλο» της Ρωσίας και κινεζικά πλοία, επιβάλλουν, σύμφωνα με το Κοινοβούλιο, την ενίσχυση της προστασίας των υποθαλάσσιων καλωδίων και αγωγών. Η Γροιλανδία και το ευρύτερο αρκτικό τόξο αποτελούν, όπως σημειώνεται, σημεία στρατηγικής ευπάθειας που απαιτούν αυστηρότερο κανονιστικό πλαίσιο για κυρώσεις και αντίμετρα. Παράλληλα, το Ευρωκοινοβούλιο υπενθυμίζει ότι οι αρκτικές θαλάσσιες οδοί –όπως η διαδρομή της Βόρειας Θάλασσας– βρίσκονται στο επίκεντρο ενός νέου γύρου διεκδικήσεων. Οι ευρωβουλευτές απορρίπτουν οποιεσδήποτε μονομερείς αξιώσεις που επιχειρούν να μετατρέψουν αμφισβητούμενες διαδρομές σε νόμιμες πλωτές ζώνες, υπογραμμίζοντας πως το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) παραμένει ο αδιαπραγμάτευτος άξονας της διακυβέρνησης στην περιοχή.

Σε οικονομικό επίπεδο, το ψήφισμα εστιάζει στον ρόλο της Αρκτικής ως παρόχου κρίσιμων πόρων για την ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία. Η Νορβηγία αναγνωρίζεται ως πυλώνας ενεργειακής ασφάλειας, ενώ η Γροιλανδία και η Ισλανδία θεωρούνται δυνητικοί στρατηγικοί εταίροι – ακόμη και με προοπτική μελλοντικής ένταξης στην ΕΕ, εφόσον το επιλέξουν οι λαοί τους. Η Ένωση καλείται να εμβαθύνει τις συνεργασίες αυτές, τόσο για τη μείωση της εξάρτησης από αυταρχικά καθεστώτα όσο και για την ενίσχυση της ανθεκτικότητάς της απέναντι σε γεωπολιτικές πιέσεις. Το ψήφισμα αναδεικνύει και τον δραματικό αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής, η οποία πλήττει δυσανάλογα την Αρκτική, μετατρέποντας τις περιβαλλοντικές συνέπειες σε ζήτημα και ασφάλειας και επιβίωσης. Οι ευρωβουλευτές ζητούν από την ΕΕ να αναβαθμίσει άμεσα τις στρατηγικές προσαρμογής, δίνοντας κεντρικό ρόλο στους αυτόχθονες πληθυσμούς που βιώνουν πρώτοι και πιο έντονα τις ανατροπές στο οικοσύστημα. Όπως δήλωσε ο εισηγητής Urmas Paet, οι παγκόσμιες αναταράξεις των τελευταίων ετών έχουν αναδιαμορφώσει ριζικά την κατάσταση στην Αρκτική. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, σημείωσε, χρειάζεται μια ευφυή και πολυδιάστατη στρατηγική για μια περιοχή που αποκτά κρίσιμη γεωπολιτική σημασία – εκφράζοντας μάλιστα την ελπίδα ότι Ισλανδία, Νορβηγία και Γροιλανδία θα μπορούσαν στο μέλλον να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή οικογένεια.