Με αεροπλάνα και βαπόρια

Ήταν το 1972, σε μια Ελλάδα που ζούσε ακόμη κάτω από τη σκιά της δικτατορίας, όταν ο Διονύσης Σαββόπουλος συνέθετε ένα τραγούδι που έμελλε να γίνει σύμβολο μιας ολόκληρης εποχής. Το «Ζεϊμπέκικο», γνωστότερο πια ως «Μ’ αεροπλάνα και βαπόρια», γεννήθηκε μέσα από προσωπική μνήμη και συλλογική νοσταλγία. Όπως έχει ο ίδιος αφηγηθεί, οι στίχοι και η μουσική κουβαλούσαν μέσα τους το αποτύπωμα της προσφυγικής του καταγωγής – ενός πατέρα από την Κωνσταντινούπολη και μιας μητέρας από τη Φιλιππούπολη της Θράκης. Η σύνθεση αυτή δεν ήταν απλώς ένα ακόμη κομμάτι, αλλά μια πράξη ψυχικής ανασύνθεσης, ένα ταξίδι πίσω στις ρίζες, γραμμένο με την ένταση της εποχής και το βλέμμα στραμμένο στο λαϊκό αίσθημα. Η συνάντηση με τη Σωτηρία Μπέλλου αποδείχθηκε καθοριστική. Ο Σαββόπουλος είχε ζητήσει από τη δισκογραφική να της προτείνει την ερμηνεία του τραγουδιού, και η μεγάλη λαϊκή φωνή ανταποκρίθηκε αμέσως. Έφτασε στο στούντιο προετοιμασμένη, με εκείνη τη δωρική απλότητα που τη διέκρινε, και μέσα σε λίγες λήψεις έδωσε στο τραγούδι τη δύναμη που χρειαζόταν για να γίνει αθάνατο. Ο ίδιος ο δημιουργός έχει παραδεχθεί πως εκείνη τη μέρα ένιωσε ότι για πρώτη φορά είχε γράψει «ένα αυθεντικά λαϊκό τραγούδι».

Η Μπέλλου, με το γνώριμο πνεύμα της, δεν παρέλειψε να προσθέσει μια πινελιά χιούμορ. Βγαίνοντας από το καμαράκι, γύρισε και του είπε: «Ουφ, βρε Διονύση, με έκανες και τραγουδάω ποπ!». Ήταν μια φράση που αποτύπωνε την αμοιβαία εκτίμηση ανάμεσα σε δύο καλλιτέχνες που, παρότι προέρχονταν από διαφορετικούς κόσμους, συναντήθηκαν σε ένα σημείο κοινής ευαισθησίας — στο αυθεντικό λαϊκό συναίσθημα. Η στιγμή αυτή απαθανατίστηκε αργότερα στο ντοκιμαντέρ του Λάκη Παπαστάθη «Χαίρω πολύ, Σαββόπουλος», που προβλήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη. Εκεί, ο Σαββόπουλος μοιράστηκε με το κοινό αναμνήσεις, παρασκήνια και συναισθήματα, αναδεικνύοντας όχι μόνο τη μουσική ιστορία του τραγουδιού, αλλά και τη βαθύτερη του σημασία: την ικανότητα της τέχνης να λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στις γενιές, ανάμεσα στη μνήμη και στη δημιουργία.

Η ιδέα της «σκυταλοδρομίας μνήμης», όπως την περιέγραψε, διατρέχει όλο του το έργο. Το «Ζεϊμπέκικο» δεν είναι απλώς ένας ύμνος στη λαϊκή ψυχή· είναι μια διαρκής υπενθύμιση της πολιτισμικής συνέχειας, του πώς το παρελθόν μεταμορφώνεται σε παρόν μέσα από τη μουσική. Το φετινό καλοκαίρι, στο Rockwave Festival, ο Σαββόπουλος ανέβηκε ξανά στη σκηνή, ερμηνεύοντας τραγούδια από κάθε περίοδο της πορείας του. Ανάμεσά τους, φυσικά, και το «Μ’ αεροπλάνα και βαπόρια» — ένα κομμάτι που, μισό αιώνα μετά, εξακολουθεί να συγκινεί και να ενώνει. Ήταν μια εμφάνιση γεμάτη συγκίνηση, σχεδόν αποχαιρετιστήρια, μα και βαθιά συμβολική: ένας κύκλος που κλείνει, αφήνοντας πίσω του τραγούδια που έγιναν κομμάτι της συλλογικής μας ταυτότητας. Πενήντα χρόνια μετά τη δημιουργία του, το «Ζεϊμπέκικο» εξακολουθεί να χορεύεται, να τραγουδιέται και να συγκινεί. Είναι το ζωντανό παράδειγμα του πώς ένα τραγούδι μπορεί να ξεπεράσει τη στιγμή της γέννησής του και να γίνει διαχρονικό σύμβολο ελληνικότητας, εκεί όπου η ποίηση συναντά τη λαϊκή ψυχή και η μνήμη γίνεται μουσική.