Τραμπ – Ζελένσκι: Το δύσκολο παζλ της ειρήνης

Ένα νέο κεφάλαιο στις σχέσεις Ουάσινγκτον–Κιέβου φαίνεται να ανοίγει, με τον Ντόναλντ Τραμπ να επιχειρεί να αποκαταστήσει ένα κλίμα συνεννόησης με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, έπειτα από μήνες ψυχρότητας και αμοιβαίας καχυποψίας. Παρά τη φιλική ατμόσφαιρα της συνάντησής τους, η Ουκρανία εξακολουθεί να μην έχει εξασφαλίσει το βασικό ζητούμενό της: μια σταθερή και ξεκάθαρη δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών για στρατιωτική στήριξη μακράς πνοής. Σύμφωνα με ανάλυση του CNN, ο Αμερικανός πρόεδρος επιλέγει μια γραμμή προσεκτικής ισορροπίας. Από τη μία αναγνωρίζει την ανάγκη να ενισχυθεί η Ουκρανία, από την άλλη όμως δείχνει αποφασισμένος να δώσει ακόμη μία ευκαιρία στον Βλαντίμιρ Πούτιν να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Το μήνυμα που επανέλαβε ο Τραμπ, «να σταματήσουν εκεί που είναι», παραπέμπει σε μια πρόταση εκεχειρίας πάνω στις υφιστάμενες γραμμές μάχης – μια φόρμουλα που ο Ζελένσκι αποδέχθηκε ως ενδεχόμενο πρώτο βήμα, δηλώνοντας: «Πρέπει να σταματήσουμε εκεί που είμαστε και μετά να μιλήσουμε».

Παρά τα φιλικά χαμόγελα, η συζήτηση ανάμεσά τους δεν ήταν εύκολη. Ο Ζελένσκι ζήτησε εκ νέου την αποστολή πυραύλων μακράς εμβέλειας Tomahawk, τονίζοντας ότι η Ουκρανία διαθέτει χιλιάδες drones έτοιμα για επιχειρήσεις, αλλά όχι μέσα για στρατηγικά πλήγματα. Ο Τραμπ απάντησε με τη φράση «θα προτιμούσαμε να μη χρειάζεστε Tomahawk», αποτυπώνοντας την επιφυλακτικότητα του Λευκού Οίκου απέναντι σε μια κίνηση που θα μπορούσε να θεωρηθεί ευθεία κλιμάκωση με τη Ρωσία. Η στάση αυτή ερμηνεύεται ως προσπάθεια του Τραμπ να διατηρήσει ανοικτό το διπλωματικό κανάλι με το Κρεμλίνο. Η επικείμενη συνάντηση με τον Πούτιν στη Βουδαπέστη –αν και χωρίς ακόμη καθορισμένη ημερομηνία– αναμένεται να δοκιμάσει τις προθέσεις και των δύο πλευρών. Ο Ρώσος πρόεδρος, παρά τις πιέσεις στο μέτωπο και την οικονομία, επιδιώκει να κερδίσει χρόνο, ενώ ο Τραμπ εμφανίζεται πρόθυμος να τον ακούσει, επιδιώκοντας έναν ρόλο «ειρηνοποιού» που θα μπορούσε να του αποφέρει διεθνές κύρος – ακόμη και υποψηφιότητα για Νόμπελ Ειρήνης, όπως υπαινίσσονται Αμερικανοί αναλυτές.

Η συνάντηση Ζελένσκι–Τραμπ διήρκεσε περισσότερο από δύο ώρες και, σύμφωνα με τις δύο πλευρές, διεξήχθη «σε θετικό κλίμα». Ο Ζελένσκι μίλησε για μια «παραγωγική ανταλλαγή απόψεων», αλλά απέφυγε να αναφερθεί σε λεπτομέρειες σχετικά με την παροχή οπλικών συστημάτων, δηλώνοντας απλώς ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θέλουν κλιμάκωση». «Είμαι ρεαλιστής», πρόσθεσε με νόημα. Ο Τραμπ, από την πλευρά του, επανέλαβε ότι «θέλει ο πόλεμος να τελειώσει τώρα», ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι η Ουκρανία θα χρειαστεί να αποδεχθεί μια προσωρινή απώλεια εδαφών. «Να σταματήσουν στη γραμμή του μετώπου και να επιστρέψουν όλοι στα σπίτια τους», είπε, επιμένοντας πως «οι σκοτωμοί πρέπει να σταματήσουν».

Η προσέγγιση αυτή προκαλεί ανάμεικτες αντιδράσεις στην Ευρώπη, όπου αρκετές κυβερνήσεις ανησυχούν ότι μια «ειρήνη υπό πίεση» μπορεί να αποβεί υπέρ της Μόσχας. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι πάντως δηλώνουν πως «καλωσορίζουν κάθε πρωτοβουλία που μπορεί να οδηγήσει σε κατάπαυση του πυρός», υπό τον όρο ότι θα διασφαλίζεται η εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας. Στην ίδια γραμμή, ο πρώην Αμερικανός αξιωματούχος Μάικλ Κάρπεντερ σημειώνει ότι «η κυβέρνηση Τραμπ δείχνει απρόθυμη να επιβάλει πραγματικό κόστος στη Ρωσία», επισημαίνοντας ότι η Μόσχα πιθανότατα χρησιμοποιεί τον διάλογο ως τακτική καθυστέρησης για να αποτρέψει την αποστολή των Tomahawk. Παρόμοια εκτίμηση διατυπώνει και ο Max Bergmann του CSIS, ο οποίος βλέπει τις συνομιλίες Πούτιν–Τραμπ ως «μέρος ενός ευρύτερου παιχνιδιού χρόνου».

Στο μεταξύ, στο πεδίο των μαχών, οι εξελίξεις είναι αντιφατικές. Παρά ορισμένα περιορισμένα εδαφικά κέρδη της Ρωσίας –περίπου 5.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα μέσα στο 2025, σύμφωνα με τον Πούτιν– η πολυδιαφημισμένη θερινή επίθεση έχει αποτύχει να επιφέρει στρατηγική ανατροπή. Ο ουκρανικός στρατός εξακολουθεί να ελέγχει κρίσιμες πόλεις όπως το Ποκρόβσκ και το Κουπιάνσκ, ενώ η Μόσχα φαίνεται να υποφέρει από έλλειψη καυσίμων, στρατιωτικού υλικού και εσωτερική φθορά. Για τον Ζελένσκι, η συγκυρία αυτή μοιάζει να λειτουργεί υπέρ του. Από ηγέτης μιας χώρας που πάλευε για να μη μείνει μόνη, μετατρέπεται πλέον σε συνομιλητή πρώτης γραμμής, ο οποίος όχι μόνο ζητά βοήθεια, αλλά και προσφέρει τεχνογνωσία – κυρίως στα συστήματα drones που έχουν αλλάξει τη φύση του πολέμου. Ο ίδιος ο Τραμπ το αναγνώρισε, λέγοντας: «Φτιάχνουν πολύ καλά drones».

Η ουκρανική αντοχή και η τεχνολογική της καινοτομία έχουν ανατρέψει αρκετές προβλέψεις. Παρά τις απώλειες και την εξάντληση, το Κίεβο παραμένει στο παιχνίδι, προσπαθώντας να συνδυάσει την ανάγκη για επιβίωση με την επιδίωξη μιας αξιοπρεπούς ειρήνης. Κι ενώ ο Τραμπ ισορροπεί ανάμεσα στη διπλωματία και την ισχύ, το ερώτημα που αιωρείται σε κάθε ανάλυση είναι ένα: μπορεί ένας επιχειρηματίας-πολιτικός που κυνηγά το Νόμπελ Ειρήνης να επιβάλει πραγματική ειρήνη σε έναν πόλεμο που κανείς δεν δείχνει έτοιμος να τελειώσει;