Το Νόμπελ Ειρήνης ως πολιτικό θρίλερ

Το μεσημέρι της Παρασκευής (10/10) ο κόσμος θα μάθει ποιος είναι ο νέος κάτοχος του Νόμπελ Ειρήνης 2025. Κι ενώ οι πιθανότητες δεν είναι υπέρ του, ο Ντόναλντ Τραμπ δείχνει να ελπίζει περισσότερο από ποτέ ότι το δικό του όνομα θα ακουστεί από το βήμα του Οσλο. Ο ίδιος θεωρεί πως το αξίζει — και δεν διστάζει να το διαφημίζει. Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση της ιστορικής συμφωνίας εκεχειρίας Ισραήλ–Χαμάς, που επιτεύχθηκε υπό την πίεση της Ουάσινγκτον, ο Λευκός Οίκος ανάρτησε στο «Χ» φωτογραφία του με τίτλο: «Ο Πρόεδρος της Ειρήνης». «Διευθετήσαμε επτά πολέμους, είμαστε κοντά να τελειώσουμε τον όγδοο, ίσως και το ουκρανικό», δήλωσε ο Τραμπ την Τετάρτη, αφήνοντας αιχμές ότι η άρνηση του Νόμπελ θα αποτελούσε «προσβολή για τις Ηνωμένες Πολιτείες». Πράγματι, αρκετοί διεθνείς ηγέτες –ανάμεσά τους ο Ισραηλινός πρωθυπουργός και οικογένειες ομήρων– τον έχουν προτείνει για το βραβείο, ενώ ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι σχολίασε πως θα τον προτείνει «του χρόνου, αν λύσει και το ουκρανικό».

Ωστόσο, οι ελπίδες του Αμερικανού προέδρου μοιάζουν μάλλον ισχνές. Όπως επιβεβαίωσε το Νορβηγικό Ινστιτούτο Νόμπελ, η επιτροπή είχε ήδη ολοκληρώσει τις εργασίες της από τη Δευτέρα, ημέρα πριν από τη δημοσιοποίηση της συμφωνίας στη Μέση Ανατολή. «Το όνομα του νικητή έχει επιλεγεί και καμία νέα συνεδρίαση δεν προβλέπεται», δήλωσε ο εκπρόσωπος Έρικ Οσχάιμ. Αυτό σημαίνει πως, όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα, η συμφωνία Ισραήλ–Χαμάς δεν επηρέασε την απόφαση.

Πίσω από κλειστές πόρτες στο Οσλο, πέντε Νορβηγοί κρατούν στα χέρια τους την απόφαση που έχει μετατραπεί σε διπλωματικό πονοκέφαλο. Ο Τραμπ έχει εξαπολύσει άνευ προηγουμένου εκστρατεία πίεσης: ο υπουργός Εξωτερικών του, Μάρκο Ρούμπιο, φέρεται να έχει επικοινωνήσει με ευρωπαίους ηγέτες, ενώ ο ίδιος ο πρόεδρος τηλεφώνησε ακόμη και στον Νορβηγό υπουργό Οικονομικών, Γενς Στόλτενμπεργκ. «Δεν έχουμε δει ποτέ τέτοιο lobbying», σημειώνει ο αναλυτής Κρίστοφερ Ρόνενμπεργκ στην εφημερίδα Aftenposten. «Η ερώτηση δεν είναι αν θα το κερδίσει, αλλά αν θα τιμωρήσει τη Νορβηγία αν δεν το πάρει». Η επιτροπή, με επικεφαλής τον 41χρονο Γιέργκεν Βάτνε Φρίντνες, έναν μετριοπαθή νομικό που έχει αφιερώσει τη ζωή του στα ανθρώπινα δικαιώματα, κρατά σιωπή ιεροτελεστική. Δίπλα του κάθονται τέσσερα ακόμη μέλη: η πρώην υπουργός Κρίστιν Κλέμετ, γνωστή για τις επικρίσεις της στον Τραμπ, η ανθρωπίστρια Γκρι Λάρσεν, η πρώην ηγέτιδα του Κεντρώου Κόμματος Άνε Ενγκερ και ο συντηρητικός σχολιαστής Άσλε Τόγιε, που είχε παρακολουθήσει την ορκωμοσία του Τραμπ χαρακτηρίζοντάς την «απίστευτο πάρτι». Η σύνθεση αυτή εξηγεί και το απρόβλεπτο της απόφασης.

Η διαδικασία επιλογής του Νόμπελ Ειρήνης είναι μία από τις πιο απόρρητες στον κόσμο — τα πρακτικά παραμένουν σφραγισμένα για 50 χρόνια. Παρ’ όλα αυτά, δεν λείπουν οι διαρροές, οι φήμες και οι απόπειρες επιρροής. Στην ιστορία του θεσμού έχουν υπάρξει απόπειρες «γοητείας» επιτροπών με δώρα, ταξίδια και υποσχέσεις, ενώ ορισμένες αποκαλύψεις, όπως του πρώην προέδρου της Νότιας Κορέας Κιμ Ντέι Τζουνγκ το 2000, προκάλεσαν σάλο. Σήμερα, τα στοιχηματικά γραφεία τοποθετούν τον Τραμπ αρκετά χαμηλά. Στην πλατφόρμα Polymarket η πιθανότητα να τιμηθεί δεν ξεπερνά το 3%. Αντίθετα, φαβορί φέρονται να είναι η Γιούλια Ναβάλναγια, χήρα του Ρώσου αντικαθεστωτικού Αλεξέι Ναβάλνι, καθώς και διεθνείς οργανισμοί που δραστηριοποιούνται σε ανθρωπιστικές αποστολές στη Γάζα και στο Σουδάν.

Το Νόμπελ Ειρήνης δεν απέφυγε ποτέ την πολιτική. Από τον Θίοντορ Ρούζβελτ το 1906, που βραβεύτηκε παρότι ιμπεριαλιστής, ως τον Χένρι Κίσινγκερ το 1973, που τιμήθηκε ενώ οι βομβαρδισμοί στο Βιετνάμ συνεχιζόταν, η επιτροπή συχνά βρέθηκε στο στόχαστρο. Αυτή τη φορά, όμως, οι αναλυτές εκτιμούν ότι η επιθετική τακτική του Τραμπ μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ. «Η επιτροπή δεν μπορεί να φανεί ότι υποκύπτει σε πολιτική πίεση. Αντίθετα, ίσως επιλέξει έναν νικητή που θα στείλει μήνυμα υπέρ της διεθνούς συνεργασίας και του πολυμερούς διαλόγου», σχολιάζει ευρωπαίος διπλωμάτης στους Times. Όποιος κι αν ανακοινωθεί αύριο, το φετινό Νόμπελ Ειρήνης ξεπερνά τη συμβολική του διάσταση: είναι αντικατοπτρισμός ενός κόσμου διχασμένου ανάμεσα στην αυταρχική ισχύ και στη διπλωματία των κοινωνικών δικτύων. Ο Ντόναλντ Τραμπ το βλέπει ως την ύψιστη επιβεβαίωση του ρόλου του στην παγκόσμια σκηνή — όμως για τους πέντε Νορβηγούς στο Οσλο, το βραβείο Ειρήνης είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια πολιτική επιβράβευση. Είναι μια δήλωση για το ποιοι πραγματικά υπηρετούν την ειρήνη.