Πού πήγαν οι καντίνες της Αθήνας;

Οι καντίνες του κέντρου της Αθήνας υπήρξαν για δεκαετίες αναπόσπαστο κομμάτι της νυχτερινής ζωής της πόλης, ένα άτυπο σημείο συνάντησης μετά τη διασκέδαση, τις συναυλίες ή τα ξενύχτια. Για πολλούς Αθηναίους –και ακόμη περισσότερους επισκέπτες– το «βρόμικο» δεν ήταν απλώς ένα πρόχειρο φαγητό, αλλά ένα μικρό τελετουργικό: η τελευταία στάση της βραδιάς, το ανεπίσημο «φάρμακο» για το hangover, μια εμπειρία συνδεδεμένη με μνήμες, γέλια και ιστορίες που λέγονταν όρθιοι στο πεζοδρόμιο. Σήμερα, όμως, οι περισσότερες από αυτές τις καντίνες έχουν εξαφανιστεί από το κέντρο. Όχι επειδή μειώθηκε η ζήτηση ή άλλαξαν οι συνήθειες των ανθρώπων, αλλά εξαιτίας μιας δραστικής και ασφυκτικής αυστηροποίησης του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας τους, που στην πράξη τις έθεσε εκτός παιχνιδιού.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η θρυλική καντίνα της πλατείας Μαβίλη. Με παρουσία περίπου 25 ετών, είχε αποκτήσει σχεδόν μυθικό χαρακτήρα για όσους κινούνταν στη νυχτερινή Αθήνα. Το 2015, όμως, αναγκάστηκε να βάλει λουκέτο στον υπαίθριο χώρο όπου λειτουργούσε, μετά την ψήφιση νέου νόμου που άλλαξε ριζικά τους όρους αδειοδότησης. Η νέα νομοθεσία εξομοίωνε ουσιαστικά τις καντίνες με τα βενζινάδικα, επιβάλλοντας προδιαγραφές που ήταν σχεδόν αδύνατο να εφαρμοστούν στο πυκνοδομημένο κέντρο της πόλης. Οι απαιτήσεις περιλάμβαναν την κατάθεση πλήθους δικαιολογητικών, αλλά και τη διασφάλιση διαθέσιμων θέσεων στάθμευσης μπροστά από την καντίνα, ώστε να μην παρεμποδίζεται η κυκλοφορία των οχημάτων. Σε περιοχές όπως η πλατεία Μαβίλη ή άλλοι κεντρικοί κόμβοι της Αθήνας, κάτι τέτοιο ήταν πρακτικά ανέφικτο. Παράλληλα, προβλεπόταν και η υποχρεωτική ύπαρξη ραμπών για την εξυπηρέτηση ατόμων με κινητικά προβλήματα – μια απολύτως εύλογη και κοινωνικά αναγκαία απαίτηση, που όμως, σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες προϋποθέσεις, καθιστούσε το συνολικό πλαίσιο δυσανάλογα αυστηρό.

Παρότι ο Δήμος Αθηναίων εισέπραττε από την καντίνα της πλατείας Μαβίλη ένα ιδιαίτερα σημαντικό ποσό –περίπου 40.000 ευρώ ετησίως– η νομοθετική αλλαγή δεν άφηνε περιθώρια προσαρμογής. Η επιχείρηση αναγκάστηκε τελικά να μεταφερθεί σε ισόγειο παρακείμενης πολυκατοικίας, χάνοντας τον υπαίθριο, αυθόρμητο χαρακτήρα που την είχε κάνει σημείο αναφοράς. Ανάλογη μοίρα είχαν και πολλές άλλες καντίνες στο κέντρο της Αθήνας. Οι νέοι κανόνες, αν και θεσπίστηκαν με στόχο την τάξη, την ασφάλεια και τη ρύθμιση της κυκλοφορίας, λειτούργησαν αποτρεπτικά για τη συνέχιση της δραστηριότητας σε περιοχές με έντονη αστική πίεση. Έτσι, ένα κομμάτι της λαϊκής νυχτερινής κουλτούρας της πόλης συρρικνώθηκε, χωρίς να αντικατασταθεί από κάτι αντίστοιχο. Σήμερα, ελάχιστες καντίνες εξακολουθούν να λειτουργούν, κυρίως εκτός των ορίων του Δήμου Αθηναίων, σε περιοχές όπου ο χώρος, η στάθμευση και οι τεχνικές προδιαγραφές μπορούν να καλυφθούν ευκολότερα. Ωστόσο, η απουσία τους από το ιστορικό και διασκεδαστικό κέντρο της πρωτεύουσας αφήνει ένα αισθητό κενό – όχι μόνο στο στομάχι των ξενύχτηδων, αλλά και στη συλλογική μνήμη μιας πόλης που αλλάζει, συχνά εις βάρος των πιο αυθόρμητων και λαϊκών εκφράσεών της.