Πόλη σε ένταση

Γράφει η Ευτυχία Παπούλια

Κοινωνιολόγος

Και ο πιο ενάρετος άνθρωπος δεν μπορεί να βρει γαλήνη και ηρεμία αν δεν εξευμενίσει τον κακό του γείτονα.

Σίλερ

Η βόλτα στον πιο εμπορικό δρόμο της πόλης, λίγο πριν από τις γιορτές, για τα δώρα στους αγαπημένους μας, ήταν κάποτε μια μικρή ιεροτελεστία. Όχι κάτι επιβλητικό ή θεαματικό, αλλά μια συνήθεια με ρυθμό και νόημα. Μικρά, ταπεινά δώρα, αγορασμένα χωρίς άγχος και υπολογισμούς, γιατί κανείς δεν μας υποχρέωνε να αποδείξουμε την αγάπη μας μέσα από την αξία ή το μέγεθος του πακέτου. Το δώρο λειτουργούσε περισσότερο ως σκέψη, ως αφορμή για επαφή, παρά ως τεκμήριο συναισθήματος. Η βόλτα είχε χρόνο, χαζολόγημα, μια αίσθηση ήπιας συνύπαρξης μέσα στο πλήθος. Σήμερα, η ίδια διαδρομή μοιάζει να γίνεται σχεδόν εξαναγκαστικά. Τα δώρα έγιναν πιο ογκώδη, πιο ακριβά, πιο φορτωμένα με προσδοκίες, σαν να χρειάζεται πλέον να αποδείξουν όλοι κάτι παραπάνω από μια απλή πρόθεση. Μαζί τους άλλαξε και το κλίμα. Οι δρόμοι γεμίζουν νευρικότητα, τα βήματα σφίγγουν, τα βλέμματα γίνονται ανυπόμονα, και η βόλτα μετατρέπεται σε διαδικασία που πρέπει να τελειώσει γρήγορα. Η παρουσία των άλλων δεν βιώνεται πια ως μέρος της εμπειρίας, αλλά ως εμπόδιο. Κάτι που πρέπει να προσπεραστεί.

Η ένταση αυτή δεν μένει αφηρημένη. Παίρνει μορφή σε μικρές σκηνές που επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά. Στο λάθος άγγιγμα μέσα στο πλήθος, που προκαλεί δυσφορία δυσανάλογη με την αφορμή. Στη λάθος κίνηση στην ουρά των δοκιμαστηρίων, όπου λίγα εκατοστά χώρου αρκούν για να φορτίσουν την ατμόσφαιρα. Στις σύντομες στιχομυθίες έξω από τα μαγαζιά, με κοφτές απαντήσεις και έναν τόνο που δείχνει έτοιμος να ανέβει επικίνδυνα. Ακόμη και το λεξιλόγιο γίνεται νευρικό, σχεδόν επιθετικό.

Κι όμως, όλα μοιάζουν ίδια με παλιά. Οι ίδιες βιτρίνες, οι ίδιες ουρές, οι ίδιες διαδρομές. Ωστόσο κάτι λείπει. Κάτι που άλλοτε έκανε αυτές τις μικρές τριβές ανεκτές, σχεδόν φυσικές. Κάτι που επέτρεπε στο σώμα να κινείται μέσα στον χώρο χωρίς διαρκή ένταση, να αντέχει την εγγύτητα χωρίς να τη βιώνει ως απειλή, να αφήνει τον χρόνο να κυλήσει χωρίς να τον πιέζει διαρκώς να τελειώσει. Ίσως αυτό που λείπει να είναι ο ερωτισμός, όχι όπως συνήθως παρεξηγείται και προβάλλεται, αλλά όπως υπάρχει πριν από οτιδήποτε ορατό. Ως μια ποιότητα που προηγείται της επιβεβαίωσης και δεν χρειάζεται κοινό για να υπάρξει. Δεν συνδέεται με το αν βρίσκεις κάποιον ή αν σε επιθυμούν, ούτε με τις αλλαγές που κάνεις στο σώμα ή στην εικόνα σου. Όλα αυτά μπορούν να επηρεάσουν το πώς φαίνεσαι, όχι όμως τον τρόπο που στέκεσαι μέσα στη ζωή. Ο ερωτισμός προηγείται. Φαίνεται στον τρόπο που ξυπνάς και μπαίνεις στη μέρα, στον τρόπο που κοιτάς τους ανθρώπους γύρω σου χωρίς να τους διασχίζεις βιαστικά, στον τρόπο που περπατάς μέσα στο πλήθος. Στον τρόπο που κρατάς μια σακούλα, που ακουμπάς μια λαβή στο λεωφορείο, που περιμένεις στη σειρά χωρίς να σφίγγεσαι. Ακόμη και στον τρόπο που μασάς, την ώρα που πιστεύεις πως κανείς δε σε βλέπει.

Όταν αυτή η ποιότητα υπάρχει, οι μικρές τριβές δεν μετατρέπονται σε εκρήξεις. Το λάθος άγγιγμα παραμένει λάθος άγγιγμα. Η ουρά παραμένει ουρά. Η αναμονή παραμένει μέρος της εμπειρίας. Όταν όμως λείπει, όλα φορτίζονται υπερβολικά. Όχι επειδή οι άνθρωποι έγιναν χειρότεροι, αλλά επειδή το σώμα έχει ξεχάσει πώς είναι να βρίσκεται απλώς μέσα στον κόσμο, χωρίς να αποδεικνύει, χωρίς να αμύνεται, χωρίς να πιέζει τον χρόνο. Είναι εύκολο να αποδοθεί αυτή η συλλογική νευρικότητα αποκλειστικά στα προβλήματα της εποχής: στην πίεση, στην ανασφάλεια, στην κούραση. Οι εξαιρέσεις, όμως, δείχνουν ότι πρόκειται για μια βολική εξήγηση. Γιατί μέσα στις ίδιες συνθήκες υπάρχουν άνθρωποι που κινούνται αλλιώς. Που δεν φορτίζουν κάθε μικρή τριβή, που δεν μεταφέρουν την ένταση στον χώρο γύρω τους, που διατηρούν έναν διαφορετικό ρυθμό μέσα στην καθημερινότητα.

Μια στάση ζωής που επιλέγεται συνειδητά. Ίσως, τελικά, αυτό που χάθηκε μαζί με εκείνη τη μικρή ιεροτελεστία της βόλτας να ήταν η διάθεση για καλοσύνη στην καθημερινότητα. Κάτι που δεν επιβάλλεται και δεν δηλώνεται, αλλά φαίνεται στον τρόπο που κινούμαστε και συνυπάρχουμε. Το να είσαι αρεστός δεν είναι ζήτημα εικόνας ούτε στρατηγική αποδοχής. Είναι στάση. Ο τρόπος που στέκεσαι, που μιλάς, που κινείσαι ανάμεσα σε ανθρώπους χωρίς να τους αντιμετωπίζεις σαν εμπόδιο. Κι ίσως εκεί, σε αυτές τις μικρές, ασήμαντες κινήσεις, να ξαναβρίσκεται κάτι από αυτό που ονομάσαμε ερωτισμό. Αν κάτι αξίζει να ευχηθεί κανείς αυτές τις μέρες, δεν είναι μόνο λιγότερη βιασύνη ή λιγότερα άγχη, αλλά περισσότερη γαλήνη, ηρεμία και φυσικότητα στις σχέσεις μας. Περισσότερη απαλότητα στον τρόπο που περπατάμε, που αγγίζουμε, που μιλάμε. Και, τελικά, γιορτές λίγο πιο ερωτικές, λίγο πιο ανθρώπινες, λίγο πιο δικές μας.