Μητσοτάκης Σλοβενία: Στο Πορτορόζ για τη σύνοδο κορυφής της MED9 ο πρωθυπουργός

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ταξιδεύει σήμερα στο Πορτορόζ της Σλοβενίας για να συμμετάσχει στη σύνοδο κορυφής των MED9, τη θεσμική σύμπραξη των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου που επιχειρεί να αρθρώσει κοινό λόγο απέναντι στις μεγάλες προκλήσεις της ηπείρου. Στο επίκεντρο των συζητήσεων θα βρεθούν η ειρήνη στη Μέση Ανατολή και η ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα, σε μια συγκυρία όπου οι εξελίξεις δοκιμάζουν την αντοχή τόσο της Ένωσης όσο και των περιφερειακών ισορροπιών. Η παρουσία του βασιλιά της Ιορδανίας Αμπντάλα Β΄ στη σύνοδο προσδίδει βαρύτητα στις συνομιλίες για τη μεταπολεμική σταθερότητα στη Μέση Ανατολή, ενώ για την Αθήνα το ενδιαφέρον στρέφεται εξίσου προς την ευρωπαϊκή στρατηγική ατζέντα: ενέργεια, δημοσιονομικό πλαίσιο, κλιματική προσαρμογή και μετανάστευση. Ο Έλληνας πρωθυπουργός αναμένεται να υπογραμμίσει ότι ο μεσογειακός Νότος οφείλει να λειτουργήσει ως ενιαίος χώρος συνεργασίας, όχι μόνο στο επίπεδο της Ε.Ε. αλλά και με τους γειτονικούς λαούς που μοιράζονται κοινά θαλάσσια, περιβαλλοντικά και γεωπολιτικά προβλήματα.

Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η νέα ελληνική πρωτοβουλία, το λεγόμενο σχήμα «5×5», το οποίο ο Μητσοτάκης παρουσίασε πρόσφατα στη Βουλή. Πρόκειται για ένα προτεινόμενο φόρουμ παράκτιων χωρών –Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου, Τουρκίας και Λιβύης– με πέντε θεματικούς άξονες συνεργασίας: μεταναστευτικό, προστασία θαλασσών, συνδεσιμότητα, οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών και πολιτική προστασία. Μια πρόταση που επιχειρεί να μεταφέρει το κέντρο βάρους των πρωτοβουλιών στην Ανατολική Μεσόγειο από την παθητική αναμονή, στη θετική, συντονισμένη δράση. Η Αθήνα επιδιώκει να καταδείξει ότι δεν φοβάται τον διάλογο, ακόμη και με δύσκολους γείτονες. «Η Ελλάδα δεν έχει τίποτα να φοβηθεί όταν μιλά στη βάση του Δικαίου της Θάλασσας», έχει δηλώσει χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός, θέλοντας να διαχωρίσει τη νέα εξωτερική πολιτική από το παρελθόν των φοβικών ισορροπιών. Η πρωτοβουλία αυτή, αν και δεν περιλαμβάνει το Ισραήλ, φανερώνει τη βούληση της ελληνικής διπλωματίας να αποκτήσει ρόλο ρυθμιστή στην ευρύτερη περιοχή.

Η συγκυρία δεν είναι τυχαία. Στη σκιά της ρευστής γεωπολιτικής πραγματικότητας, της αναζωπύρωσης των πολεμικών εστιών και των παρασκηνιακών κινήσεων Ουάσιγκτον και Άγκυρας, η Ελλάδα επιλέγει να κινηθεί προληπτικά. Με τη MED9 ως θεσμικό πεδίο και τη «φόρμουλα 5×5» ως πρόταση περιφερειακής διασύνδεσης, επιχειρεί να ανακτήσει τον έλεγχο των κινήσεων στη διπλωματική σκακιέρα. Εξάλλου, όπως είχε δηλώσει ο ίδιος ο Μητσοτάκης, «προτιμώ να έχω τα λευκά πιόνια». Η αμερικανική εμπλοκή, ιδίως μέσω των νέων διαύλων επιρροής γύρω από τον Ντόναλντ Τραμπ και το στενό του περιβάλλον, προσθέτει μια επιπλέον διάσταση. Οι επαφές του συμβούλου του Τραμπ, Μάσαντ Μπούλος, με ηγέτες της Ελλάδας, της Τουρκίας, της Αιγύπτου και της Λιβύης αποκαλύπτουν το έντονο ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον να κρατήσει ρόλο διαμεσολαβητή στη Μεσόγειο. Στον αντίποδα, η επικείμενη ανάληψη καθηκόντων της Κίμπερλι Γκιλφόιλ ως νέας πρέσβειρας των ΗΠΑ στην Αθήνα επιβεβαιώνει ότι η Ελλάδα θεωρείται κρίσιμος σύμμαχος και σταθερός κόμβος.

Η τουρκική πλευρά, πάντως, αντιμετωπίζει με επιφύλαξη τη νέα ελληνική πρόταση. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει εδώ και χρόνια επαναφέρει την ιδέα μιας «Διάσκεψης της Ανατολικής Μεσογείου», στην οποία όμως δεν θα συμμετέχει η Κυπριακή Δημοκρατία – τη χαρακτηρίζει σταθερά «ελληνοκυπριακή διοίκηση». Η Άγκυρα, λοιπόν, βλέπει την ελληνική πρωτοβουλία ως προσπάθεια ανασύνταξης του μεσογειακού χώρου υπό ελληνική αιγίδα και επιχειρεί να προλάβει εξελίξεις, ζητώντας τη συμμετοχή και των Κατεχομένων. Ο τουρκικός Τύπος σχολιάζει ήδη ότι «η Ελλάδα παίζει τα λευκά» στη διπλωματική σκακιέρα, προσπαθώντας να διαμορφώσει νέα περιφερειακή δυναμική. Παράλληλα, επισημαίνει ότι το σχήμα «5×5» δεν μπορεί να θεωρηθεί πλήρες χωρίς την τουρκική συμμετοχή – επιχείρημα που προαναγγέλλει πιθανή προσπάθεια της Άγκυρας να καθορίσει εκ των έσω την ατζέντα του εγχειρήματος.

Η πολιτική ουσία, ωστόσο, είναι πως η Αθήνα παύει να αντιδρά και επιλέγει να πρωταγωνιστήσει. Μέσα σε ένα περιβάλλον έντασης, αναθεωρητισμού και ενεργειακών ανακατατάξεων, η Ελλάδα επιχειρεί να μετατρέψει τη γεωγραφία της από ευπάθεια σε πλεονέκτημα. Στο Πορτορόζ, ο πρωθυπουργός θα επιδιώξει να καταδείξει ότι η Μεσόγειος δεν είναι μόνο σύνορο αλλά και γέφυρα – ότι η συνεργασία μπορεί να υποκαταστήσει την καχυποψία, εφόσον υπάρξει πολιτική βούληση. Από τη σύνοδο των MED9 μέχρι την πρόταση για τη «συνάντηση των παράκτιων χωρών», το μήνυμα είναι σαφές: η Ελλάδα δεν θέλει να ακολουθεί, αλλά να διαμορφώνει. Το αν θα το πετύχει, θα εξαρτηθεί από τη συνέπεια, τη διπλωματική επιμονή και, κυρίως, από το πόσο η Ευρώπη θα επιτρέψει στους ίδιους τους Μεσογειακούς να καθορίσουν τη μοίρα της κοινής τους θάλασσας.