Σεισμικά ρήγματα στην Ελλάδα χάρτης: Περισσότερα από 2.000 ίχνη χαρακτηρίζονται ως ενεργά

Μια από τις πιο εκτεταμένες και λεπτομερείς χαρτογραφήσεις που έχουν γίνει ποτέ στη χώρα ολοκληρώθηκε από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών σε συνεργασία με επιστήμονες της Νέας Ζηλανδίας, αποκαλύπτοντας έναν γεωλογικό κόσμο που μέχρι σήμερα παρέμενε εν πολλοίς κρυμμένος. Η Ελλάδα, μία από τις πιο σεισμικά ενεργές περιοχές της Ευρώπης, αποτυπώνεται πλέον με πρωτοφανή ακρίβεια μέσα από τη νέα βάση δεδομένων Active Faults Greece (AFG), η οποία δημοσιεύθηκε στο διεθνώς αναγνωρισμένο περιοδικό Scientific Data. Χρησιμοποιώντας υψηλής ανάλυσης Ψηφιακά Μοντέλα Εδάφους (DEMs) του Ελληνικού Κτηματολογίου, οι ερευνητές αποκάλυψαν εκατοντάδες άγνωστα μέχρι σήμερα ρήγματα και αποτύπωσαν με συστηματικό τρόπο τα ήδη γνωστά, συνθέτοντας τον πρώτο πανελλαδικό χάρτη ενεργών ρηγμάτων σε κλίμακα 1:25.000. Η νέα βάση περιλαμβάνει 3.815 ίχνη ρηγμάτων, ομαδοποιημένα σε 892 γεωλογικές δομές, με περισσότερα από τα μισά να καταγράφονται για πρώτη φορά. Παράλληλα, περιλαμβάνονται 35 επιφανειακές διαρρήξεις που συνδέονται με ιστορικούς σεισμούς.

Η διεθνής επιστημονική ομάδα –Dr John Begg, Δρ Βασιλική Μουσλοπούλου, Dr Dave Heron και Prof. Andy Nicol– επισημαίνει ότι πίσω από το εντυπωσιακό ανάγλυφο της χώρας κρύβεται μια αδιάκοπη γεωδυναμική διεργασία. Με την Ελλάδα να βρίσκεται «παγιδευμένη» ανάμεσα σε δύο ηπείρους, η συνεχιζόμενη σύγκλιση της Αφρικής προς τον ευρωπαϊκό χώρο παραμορφώνει το έδαφος και γεννά νέα ρήγματα, πολλά από τα οποία παραμένουν δυσδιάκριτα κάτω από δάση, αστικές περιοχές ή πολύπλοκες γεωμορφές.

Η AFG καταγράφει λεπτομερώς τα ρήγματα, ταξινομώντας τα σε:

• Ενεργά, όταν η παραμόρφωση του ανάγλυφου είναι πρόσφατη,

• Πιθανώς ενεργά, όταν υπάρχουν ενδείξεις αλλά όχι πλήρης τεκμηρίωση,

• Αβέβαια, όταν απαιτείται επιτόπια διερεύνηση.

Περισσότερα από 2.000 ίχνη χαρακτηρίζονται ως ενεργά, ενώ περίπου 1.600 κατατάσσονται στην κατηγορία των πιθανών. Η ανάλυση δείχνει επίσης ότι πάνω από τα μισά ενεργά ρήγματα επηρεάζουν άμεσα τη γεωμορφολογία της χώρας: καθορίζουν τη ροή ποταμών, τη συσσώρευση ιζημάτων και τα όρια μεταξύ βουνών και κοιλάδων. Όπως εξηγεί η ερευνητική ομάδα, τα Ψηφιακά Μοντέλα Εδάφους λειτουργούν σαν τρισδιάστατοι γεωλογικοί χάρτες που αποκαλύπτουν σκιές, ανωμαλίες και λεκτικές «μαχαιριές» στην επιφάνεια του εδάφους – ενδείξεις ενός σεισμικού παρελθόντος που συχνά δεν φαίνεται με γυμνό μάτι. Τα DEMs επιτρέπουν στους ειδικούς να παρατηρούν το ανάγλυφο «καθαρό», χωρίς πόλεις, δρόμους και βλάστηση, φέρνοντας στο φως γεωμορφολογικά αποτυπώματα σεισμών χιλιάδων ετών. Ωστόσο, όπως υπογραμμίζει ο Dr John Begg, η τεχνολογία δεν αρκεί από μόνη της: «Ένα DEM είναι ένα εργαλείο. Το αν ένας σχηματισμός είναι τεκτονικό μέτωπο ή απλή διάβρωση, το κρίνει το μάτι του γεωλόγου».

Η χαρτογράφηση δεν αποτελεί απλώς επιστημονικό επίτευγμα. Όπως τονίζει η Δρ Βασιλική Μουσλοπούλου από το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του ΕΑΑ, η αναλυτική γνώση των ενεργών ρηγμάτων είναι κρίσιμη για τον σχεδιασμό υποδομών: δρόμων, γεφυρών, φραγμάτων και ενεργειακών δικτύων. Η βάση της AFG, όταν συνδυαστεί με σύγχρονα δεδομένα σεισμικής παρατήρησης, μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση των μοντέλων σεισμικής επικινδυνότητας στη χώρα. Η AFG είναι διαθέσιμη σε διαδραστικό χάρτη, προσφέροντας σε μηχανικούς, ερευνητές αλλά και πολίτες τη δυνατότητα να εντοπίζουν τα ενεργά ρήγματα της περιοχής τους και να ενημερώνονται για τα χαρακτηριστικά τους. Η Ελλάδα αποκτά έτσι ένα νέο εργαλείο που μπορεί να ενισχύσει τον σχεδιασμό υποδομών και την προετοιμασία απέναντι στους φυσικούς κινδύνους. Πρόκειται για μια βάση δεδομένων που θέτει νέα θεμέλια για τον τρόπο με τον οποίο η χώρα κατανοεί τη γεωλογική της πραγματικότητα – και που μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση για άλλες σεισμογενείς περιοχές του πλανήτη.