Η φούσκα της τεχνητής νοημοσύνης: Φόβοι για νέο παγκόσμιο κραχ στη Wall Street

Η αμερικανική χρηματιστηριακή αγορά εξακολουθεί να κινείται κοντά στα υψηλότερα επίπεδα της ιστορίας της, ακόμη κι αν οι διεθνείς εντάσεις και οι εμπορικοί ανταγωνισμοί με την Κίνα προκαλούν αυξανόμενες δονήσεις στο οικονομικό σκηνικό. Η εκρηκτική άνοδος των τελευταίων μηνών, που τροφοδοτείται από τον παγκόσμιο ενθουσιασμό γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη, ξυπνά μνήμες από την περίφημη φούσκα του διαδικτύου στα τέλη της δεκαετίας του ’90 — μια φούσκα που κατέρρευσε θεαματικά το 2000. Η Gita Gopinath, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ και σήμερα αναπληρώτρια γενική διευθύντρια του οργανισμού, προειδοποιεί μέσα από άρθρο της στον Economist ότι «οι τεχνολογικές καινοτομίες πράγματι βελτιώνουν την παραγωγικότητα, αλλά ταυτόχρονα μπορούν να σπείρουν τους σπόρους μιας επώδυνης διόρθωσης». Αυτή τη φορά, τονίζει, οι επιπτώσεις δεν θα περιοριστούν στις ΗΠΑ, αλλά θα είναι παγκόσμιες.

Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερα αμερικανικά νοικοκυριά συμμετέχουν ενεργά στο χρηματιστήριο, επενδύοντας σε μετοχές των τεχνολογικών κολοσσών που κυριαρχούν στην αγορά. Παράλληλα, επενδυτές από την Ευρώπη και την Ασία έχουν τοποθετήσει τεράστια κεφάλαια στη Wall Street, επωφελούμενοι τόσο από τις αποδόσεις όσο και από την ισχυρή, έως πρόσφατα, ισοτιμία του δολαρίου. Η Gopinath υπογραμμίζει ότι μια απότομη πτώση των αμερικανικών μετοχών θα μπορούσε να εξαφανίσει ως και 20 τρισ. δολάρια από τον πλούτο των αμερικανικών νοικοκυριών — ποσό σχεδόν ίσο με το 70% του ΑΕΠ των ΗΠΑ. Μια τέτοια απώλεια θα προκαλούσε σοβαρό πλήγμα στην κατανάλωση και θα έριχνε τον ρυθμό ανάπτυξης κατά τουλάχιστον δύο μονάδες, χωρίς να υπολογίζονται οι παράπλευρες ζημιές στις επενδύσεις και στις θέσεις εργασίας.

Οι επιπτώσεις ενός τέτοιου σοκ θα ξεπερνούσαν τα αμερικανικά σύνορα. Οι ξένοι επενδυτές θα έβλεπαν τον πλούτο τους να συρρικνώνεται κατά περίπου 15 τρισ. δολάρια, δηλαδή κατά το ένα πέμπτο του παγκόσμιου ΑΕΠ εκτός ΗΠΑ. Για σύγκριση, η κατάρρευση του 2000 στοίχισε «μόλις» 4 τρισ. δολάρια σε σημερινές αξίες. «Η παγκόσμια οικονομία εξαρτάται πολύ περισσότερο από την αμερικανική ζήτηση απ’ ό,τι πριν από 25 χρόνια», σημειώνει η Gopinath, προειδοποιώντας ότι ένα σοκ στη Wall Street θα είχε ταχύτατες και βαθιές αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλες τις ηπείρους.

Σε κάθε κρίση των τελευταίων δεκαετιών, το δολάριο λειτουργούσε ως καταφύγιο για τους επενδυτές. Όμως η Gopinath αμφισβητεί αν αυτό θα επαναληφθεί. Η νομισματική πολιτική των ΗΠΑ, οι πολιτικές παρεμβάσεις στη Fed και οι αυξανόμενες αμφιβολίες για την ανεξαρτησία των θεσμών αποδυναμώνουν την εμπιστοσύνη των αγορών. «Η σταθερότητα του δολαρίου είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αν αυτή ραγίσει, το τίμημα θα είναι τεράστιο», υπογραμμίζει. Η ίδια τονίζει ότι, σε αντίθεση με το 2000, οι κυβερνήσεις σήμερα διαθέτουν περιορισμένα εργαλεία για να στηρίξουν την οικονομία. Τα δημόσια χρέη βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, οι δημοσιονομικοί χώροι έχουν στενέψει και ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας απειλεί να αναζωπυρωθεί. Οι δασμολογικές κόντρες, προειδοποιεί, δεν πλήττουν απλώς τις διμερείς σχέσεις, αλλά ολόκληρη την παγκόσμια αλυσίδα παραγωγής και εφοδιασμού.

Για τη Gopinath, η απάντηση στις ανισορροπίες δεν βρίσκεται στην απομόνωση, αλλά στην ενίσχυση της ανάπτυξης εκτός Αμερικής. «Το πρόβλημα δεν είναι το εμπόριο, αλλά η ανάπτυξη», σημειώνει. Εάν η Ευρώπη προχωρήσει σε ουσιαστική ενοποίηση των αγορών της και στηρίξει την καινοτομία, θα μπορούσε να αντισταθμίσει μέρος της αμερικανικής υπεροχής και να δημιουργήσει μια πιο ισορροπημένη παγκόσμια οικονομία. Το τελικό της μήνυμα είναι ξεκάθαρο: ένα νέο κραχ δεν θα μοιάζει καθόλου με εκείνο του 2000. «Σήμερα υπάρχει πολύ περισσότερος πλούτος σε κίνδυνο και πολύ λιγότερος δημοσιονομικός χώρος για να απορροφηθούν οι ζημιές», γράφει. Οι διαρθρωτικές αδυναμίες είναι βαθύτερες και το οικονομικό περιβάλλον πολύ πιο ασταθές. Η προειδοποίηση είναι σαφής — αν το κύμα αισιοδοξίας γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη μετατραπεί σε φούσκα, η έκρηξή της θα μπορούσε να προκαλέσει την πιο εκτεταμένη χρηματοπιστωτική αναταραχή των τελευταίων δεκαετιών.